Ảnh hưởng của các bệnh lý và yếu tố y khoa đến chức năng tình dục ở người cao tuổi

Ở người cao tuổi, hoạt động tình dục có thể chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố bệnh lý, suy giảm chức năng sinh lý – thần kinh và việc sử dụng thuốc điều trị lâu dài. Những yếu tố này không chỉ làm suy giảm khả năng tình dục mà còn có thể đặt ra các nguy cơ cho sức khỏe nếu không được tư vấn và kiểm soát phù hợp. Dưới đây là một số tình trạng thường gặp:

1. Viêm khớp

Tình trạng viêm khớp, đặc biệt là thoái hóa khớp ở người cao tuổi, có thể gây đau đớn kéo dài và làm hạn chế vận động trong quá trình giao hợp. Điều này dẫn đến giảm chất lượng đời sống tình dục và nguy cơ chấn thương khớp.

Khuyến nghị lâm sàng:

Sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs) cần có chỉ định và theo dõi của bác sĩ.
Khuyến khích các biện pháp hỗ trợ như: tắm nước ấm, luyện tập vật lý trị liệu, nghỉ ngơi hợp lý.
Lựa chọn tư thế giao hợp phù hợp để giảm áp lực lên các khớp chịu tải (ví dụ: khớp gối, khớp háng).

2. Đau mạn tính

Đau kéo dài, không chỉ do viêm khớp mà còn do các nguyên nhân như thoát vị đĩa đệm, đau thần kinh tọa, đau do ung thư... có thể làm suy giảm ham muốn tình dục và gây khó khăn trong quan hệ.

Khuyến nghị lâm sàng:

Đánh giá toàn diện nguyên nhân đau và điều chỉnh điều trị phù hợp.
Tham vấn chuyên gia đau mạn tính hoặc tâm lý nếu tình trạng kéo dài ảnh hưởng đến chất lượng sống.
Hạn chế sử dụng thuốc giảm đau nhóm opioid kéo dài nếu không cần thiết do nguy cơ rối loạn chức năng tình dục và lệ thuộc thuốc.

3. Sa sút trí tuệ

Ở giai đoạn đầu của sa sút trí tuệ (dementia), người bệnh có thể xuất hiện thay đổi về hành vi tình dục như tăng ham muốn không phù hợp, mất khả năng kiểm soát hành vi, hoặc không nhận biết rõ bạn tình. Điều này có thể gây ra xung đột hoặc nguy cơ lạm dụng nếu không được xử lý đúng cách.

Khuyến nghị lâm sàng:

Đánh giá hành vi và khả năng nhận thức của người bệnh.
Tư vấn cho người chăm sóc hoặc bạn đời về các tình huống có thể xảy ra và phương pháp ứng phó phù hợp.
Cân nhắc hỗ trợ tâm lý – hành vi hoặc dùng thuốc nếu hành vi tình dục gây rối loạn nghiêm trọng.

4. Đái tháo đường

Đái tháo đường là một nguyên nhân phổ biến gây rối loạn cương dương ở nam giới và giảm khoái cảm, khô âm đạo hoặc nhiễm nấm âm đạo ở nữ giới. Tổn thương vi mạch, thần kinh ngoại biên và rối loạn nội tiết góp phần gây nên tình trạng này.

Khuyến nghị lâm sàng:

Kiểm soát đường huyết tốt là yếu tố then chốt.
Nam giới có thể được chỉ định dùng thuốc ức chế PDE5 nếu không có chống chỉ định tim mạch.
Nữ giới cần được điều trị các nhiễm trùng phụ khoa kịp thời, sử dụng chất bôi trơn khi cần thiết.

5. Bệnh tim mạch

Người bệnh có tiền sử bệnh mạch vành, suy tim, đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim có thể gặp khó khăn trong hoạt động tình dục do giảm khả năng gắng sức, lo lắng về an toàn tim mạch, và rối loạn cương dương do giảm tưới máu.

Khuyến nghị lâm sàng:

Đánh giá mức độ gắng sức được phép thông qua các thang điểm như METs.
Tư vấn bác sĩ tim mạch về khả năng và hình thức hoạt động tình dục phù hợp.
Điều chỉnh thuốc tim mạch (như chẹn beta) nếu ảnh hưởng đến chức năng tình dục.

Kết luận

Chức năng tình dục ở người cao tuổi là một phần quan trọng trong chất lượng cuộc sống, cần được tiếp cận toàn diện từ góc độ y học, tâm lý và xã hội. Khám sức khỏe định kỳ, trao đổi cởi mở với nhân viên y tế và có các chiến lược cá nhân hóa là những yếu tố quan trọng giúp duy trì hoạt động tình dục an toàn và hiệu quả ở người cao tuổi.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP