Chăm sóc sức khỏe toàn diện cho phụ nữ trước, trong và sau thai kỳ

Chăm sóc sức khỏe sinh sản là một chuỗi liên tục, bao gồm ba giai đoạn quan trọng: trước khi mang thai, trong thai kỳ và sau sinh. Việc chăm sóc toàn diện trong các giai đoạn này giúp giảm nguy cơ biến chứng, đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và thai nhi, đồng thời nâng cao chất lượng sống lâu dài.

1. Chăm sóc trước khi mang thai

Chăm sóc trước thai kỳ (preconception care) đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị một thai kỳ khỏe mạnh, giảm nguy cơ dị tật bẩm sinh và biến chứng sản khoa. Thời điểm lý tưởng để bắt đầu chăm sóc là ít nhất 3 tháng trước khi dự định thụ thai.

Các biện pháp khuyến nghị bao gồm:

Ngưng hút thuốc lá và tránh sử dụng rượu bia.
Bổ sung acid folic hàng ngày với liều khuyến cáo từ 400 đến 800 microgram để phòng ngừa dị tật ống thần kinh.
Khám sức khỏe tiền sản nhằm đánh giá tổng trạng, kiểm tra các bệnh lý nền (tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn tuyến giáp...), đánh giá tiền sử sản khoa và tiêm ngừa cần thiết (ví dụ: rubella, viêm gan B).
Xem xét và điều chỉnh các thuốc đang sử dụng, bao gồm thuốc kê đơn, không kê đơn và thực phẩm chức năng.
Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân độc hại tại môi trường sống và làm việc (dung môi hữu cơ, thuốc trừ sâu, kim loại nặng...).

2. Chăm sóc trong thai kỳ

Khám thai định kỳ giúp phát hiện sớm và quản lý hiệu quả các bất thường trong thai kỳ. Lịch khám thai điển hình bao gồm:

Mỗi tháng một lần trong 6 tháng đầu.
Hai tuần một lần trong tháng thứ 7 và 8.
Mỗi tuần một lần trong tháng cuối của thai kỳ.

Nội dung khám thai bao gồm:

Đo huyết áp, cân nặng.
Theo dõi sự phát triển của thai nhi và tim thai.
Xét nghiệm máu để xác định nhóm máu, tình trạng thiếu máu, nhiễm HIV hoặc các bệnh lây truyền khác.
Tư vấn về chế độ dinh dưỡng, vận động và dấu hiệu cần theo dõi trong thai kỳ.

Việc không được chăm sóc thai kỳ đúng mức có thể làm tăng nguy cơ sinh con nhẹ cân gấp ba lần, và trẻ nhẹ cân có nguy cơ tử vong cao gấp năm lần so với trẻ bình thường.

3. Chăm sóc sau sinh

Chăm sóc hậu sản kéo dài trong khoảng 6 đến 8 tuần sau sinh là giai đoạn phục hồi cả về thể chất và tinh thần cho người mẹ. Nội dung chăm sóc bao gồm:

a. Nghỉ ngơi hợp lý:

Ngủ khi trẻ ngủ.

Đặt nôi gần giường để thuận tiện cho việc cho bú ban đêm.

Nhờ người thân hỗ trợ chăm con để đảm bảo mẹ được nghỉ ngơi đầy đủ.

b. Dinh dưỡng sau sinh:

Ăn uống đầy đủ và cân đối để phục hồi sức khỏe và hỗ trợ việc cho con bú.

Hạn chế thực phẩm giàu chất béo bão hòa; tăng cường rau, trái cây, thực phẩm giàu protein và carbohydrate phức hợp.

Uống đủ nước, đặc biệt trong giai đoạn cho con bú.

c. Chăm sóc vùng sinh dục:

Theo dõi tình trạng đau âm hộ, tiểu khó, chảy máu hậu sản.

Tái khám sau sinh khoảng 6 tuần để đánh giá quá trình hồi phục, phát hiện các bất thường và được tư vấn về biện pháp tránh thai sau sinh.

Tránh quan hệ tình dục trong ít nhất 4–6 tuần sau sinh để âm đạo có thời gian hồi phục.

Kết luận

Chăm sóc sức khỏe phụ nữ trong ba giai đoạn trước – trong – sau thai kỳ là thiết yếu để đảm bảo kết cục thai kỳ an toàn, giảm tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh, đồng thời nâng cao chất lượng sống lâu dài. Sự phối hợp giữa nhân viên y tế, gia đình và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ phụ nữ trong hành trình làm mẹ.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP