Suy giáp là bệnh gì?
Suy giáp hay còn gọi là nhược giáp, giảm chức năng tuyến giáp chỉ tình trạng rối loạn chức năng tuyến giáp khiến tuyến giáp không sản xuất ra đủ hormone như thyroxine, T3, T4 cần thiết cho quá trình kiểm soát việc trao đổi chất của cơ thể.
Suy giáp có mức độ nguy hiểm cao khi dẫn đến tử vong trong thời gian ngắn, gây ra biến chứng không thể phục hồi và cần phẫu thuật phức tạp để điều trị.
Nguyên nhân của bệnh suy giáp
Khi tuyến giáp không sản xuất đủ hormone, sự cân bằng của các phản ứng hóa học trong cơ thể có thể bị đảo lộn do một số nguyên nhân, bao gồm bệnh tự miễn, điều trị cường giáp, xạ trị, phẫu thuật tuyến giáp và một số loại thuốc.
Tuyến giáp là một tuyến nhỏ, hình con bướm nằm ở phía trước cổ, ngay dưới hầu. Hormone được sản xuất bởi tuyến giáp là triiodothyronine (T3) và thyroxine (T4) – có tác động rất lớn đến sức khỏe của cơ thể, ảnh hưởng đến tất cả quá trình trao đổi chất. Những hormone này cũng ảnh hưởng đến việc kiểm soát các chức năng quan trọng, chẳng hạn như nhiệt độ cơ thể và nhịp tim.
Suy giáp là kết quả của việc tuyến giáp không sản xuất đủ hormone, nguyên nhân do một số yếu tố, bao gồm:
- Bệnh tự miễn: Nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh suy giáp là một rối loạn tự miễn được gọi là viêm tuyến giáp Hashimoto. Rối loạn tự miễn xảy ra khi hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể tấn công các mô của cơ thể. Đôi khi quá trình này liên quan đến tuyến giáp.
- Điều trị cường giáp: Những người sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp (cường giáp) thường được điều trị bằng iốt phóng xạ hoặc thuốc chống tuyến giáp. Mục tiêu của các phương pháp điều trị này là đưa chức năng tuyến giáp trở lại bình thường. Nhưng đôi khi, điều chỉnh cường giáp có thể làm giảm quá trình sản xuất hormone tuyến giáp quá nhiều, dẫn đến suy giáp vĩnh viễn.
- Phẫu thuật tuyến giáp: Loại bỏ toàn bộ hoặc một phần lớn tuyến giáp có thể làm giảm hoặc ngừng sản xuất hormone. Trong trường hợp đó, người bệnh sẽ cần dùng hormone tuyến giáp suốt đời.
- Xạ trị: Bức xạ được sử dụng để điều trị ung thư đầu và cổ có thể ảnh hưởng đến tuyến giáp và có thể dẫn đến suy giáp.
- Thuốc: Một số loại thuốc có thể dẫn đến chứng suy giáp như lithium, được sử dụng để điều trị một số rối loạn tâm thần.
Ít phổ biến hơn nhưng suy giáp có thể xuất phát từ một trong những nguyên nhân sau đây:
- Bệnh bẩm sinh: Một số em bé được sinh ra với một tuyến giáp bị khiếm khuyết hoặc không có tuyến giáp. Trong hầu hết các trường hợp, tuyến giáp không phát triển bình thường mà không rõ nguyên nhân, nhưng một số trẻ có dạng rối loạn di truyền. Thông thường, trẻ sơ sinh bị suy giáp bẩm sinh xuất hiện bình thường khi sinh.
- Rối loạn tuyến yên: Một nguyên nhân tương đối hiếm gặp của suy giáp là do tuyến yên không sản xuất đủ hormone kích thích tuyến giáp (TSH) – thường là do khối u lành tính của tuyến yên.
- Mang thai: Một số phụ nữ bị suy giáp trong hoặc sau khi mang thai (suy giáp sau sinh), thường là do cơ thể phụ nữ mang thai sản xuất kháng thể kháng tuyến giáp. Nếu không được điều trị, suy giáp làm tăng nguy cơ sảy thai, sinh non và tiền sản giật – một tình trạng gây tăng huyết áp đáng kể của phụ nữ trong ba tháng cuối của thai kỳ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thai nhi đang phát triển.
- Thiếu i-ốt: Khoáng chất iốt – được tìm thấy chủ yếu trong hải sản, rong biển, thực vật được trồng trong đất giàu iốt và muối iốt – rất cần thiết cho việc sản xuất hormone tuyến giáp. Quá ít iốt có thể dẫn đến suy giáp và quá nhiều iốt có thể làm trầm trọng thêm bệnh suy giáp ở những người đã mắc bệnh này.
Biểu hiện của bệnh suy giáp
Biểu hiện của bệnh suy giáp sẽ khác nhau tùy từng người và tùy mức độ nghiêm trọng của bệnh, các triệu chứng của bệnh đôi khi cũng khó xác định.
Bệnh suy giáp ở mức độ nhẹ sẽ không có triệu chứng rõ ràng, chỉ khi tuyến giáp bị suy yếu nặng thì các biểu hiện mới rõ ràng và dễ xác định hơn. Cụ thể biểu hiện như sau:
- Mệt mỏi, uể oải, tăng cân nhẹ hoặc cảm giác sợ lạnh, mất tập trung, hay quên, trầm cảm, chậm chạp
- Da giảm tiết mồ hôi, trở nên khô và dày
- Tóc thô mỏng, lông mày có thể biến mất, móng tay giòn
- Sưng nhẹ vùng quanh mắt
- Nhịp tim chậm và giảm chức năng co bóp của tim
- Suy yếu cơ hô hấp và giảm chức năng phổi
- Lưỡi to, giọng khàn và ngưng thở khi ngủ
- Hệ tiêu hóa chậm hoạt động, gây táo bón
- Giảm ham muốn tình dục
Đối tượng nào dễ mắc bệnh suy giáp?
Suy giáp có thể xảy ra ở cả hai giới trong bất kỳ độ tuổi nào tuy nhiên phổ biến hơn là ở phụ nữ.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh đó là:
- Phụ nữ trên 60 tuổi
- Rối loạn tự miễn
- Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tự miễn
- Từng được điều trị xạ trị iod hoặc thuốc ức chế tuyến giáp
- Tiền sử chiếu bức xạ ở cổ hoặc phần ngực trên
- Tiền sử phẫu thuật tuyến giáp (hoặc một phần tuyến giáp)
Biến chứng của bệnh suy giáp
Suy giáp không được điều trị có thể dẫn đến một số vấn đề sức khỏe:
- Bướu cổ: Kích thích liên tục tuyến giáp để giải phóng nhiều hormone hơn có thể khiến tuyến giáp trở nên to hơn – được gọi là bướu cổ. Một bướu cổ lớn có thể ảnh hưởng đến ngoại hình và có thể cản trở việc nuốt hoặc thở.
- Vấn đề về tim: Suy giáp làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và suy tim, chủ yếu là do nồng độ cholesterol lipoprotein (LDL) ở mức cao.
- Vấn đề sức khỏe tâm thần: Trầm cảm có thể xảy ra sớm trong bệnh suy giáp và có thể trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian. Suy giáp cũng có thể gây chậm chức năng tâm thần.
- Bệnh lý thần kinh ngoại biên: Suy giáp không kiểm soát được trong thời gian dài có thể gây tổn thương cho các dây thần kinh ngoại biên. Đây là những dây thần kinh mang thông tin từ não và tủy sống đến phần còn lại của cơ thể – ví dụ như cánh tay và chân. Bệnh thần kinh ngoại biên có thể gây đau, tê và ngứa ran ở các khu vực bị ảnh hưởng.
- Bệnh phù nề: Tình trạng hiếm gặp, đe dọa tính mạng này là kết quả của bệnh suy giáp lâu dài, không được chẩn đoán. Các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm không dung nạp lạnh và buồn ngủ dữ dội sau đó là sự thờ ơ và vô thức sâu sắc.
- Hôn mê do myxedema có thể được kích hoạt bởi thuốc an thần, nhiễm trùng hoặc căng thẳng khác trên cơ thể. Nếu bạn có dấu hiệu hoặc triệu chứng của bệnh myxedema, bạn cần điều trị y tế khẩn cấp ngay lập tức.
- Giảm khả năng sinh sản: Nồng độ hormone tuyến giáp thấp có thể cản trở sự rụng trứng, làm suy yếu khả năng sinh sản. Ngoài ra, một số nguyên nhân gây suy giáp – như rối loạn tự miễn dịch – cũng có thể làm giảm khả năng sinh sản.
- Dị tật bẩm sinh: Trẻ sinh ra từ những phụ nữ mắc bệnh tuyến giáp không được điều trị có thể có nguy cơ dị tật bẩm sinh cao hơn so với những đứa trẻ sinh ra từ những bà mẹ khỏe mạnh. Những đứa trẻ này cũng dễ gặp vấn đề nghiêm trọng về trí tuệ và phát triển.
Suy giáp ảnh hưởng đến khả năng sinh sản như thế nào?
Nếu tuyến giáp không sản xuất đủ hormone sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ thể, khiến việc thụ thai trở nên khó khăn hơn.
- Ngay cả suy giáp nhẹ hoặc cận lâm sàng dẫn đến vô sinh và tăng nguy cơ sảy thai. Suy giáp trong thai kỳ sớm, thậm chí với các triệu chứng hạn chế hoặc không có, có thể làm tăng nguy cơ tiền sản giật, trẻ có trí thông minh thấp hơn và nguy cơ tử vong trẻ sơ sinh trong khoảng thời gian sinh.
- Suy giáp cận lâm sàng khi mang thai có liên quan đến bệnh tiểu đường thai kỳ và sự ra đời của em bé trước tuần thứ 37 của thai kỳ.
Khi bị suy giáp nếu không được điều trị, hoặc điều trị không đầy đủ sẽ làm tăng nguy cơ sảy thai và có liên quan đến thiếu máu của mẹ, bệnh cơ, suy tim sung huyết, tiền sản giật, bất thường nhau thai và xuất huyết sau sinh. Những biến chứng này có nhiều khả năng xảy ra ở những phụ nữ bị suy giáp nặng. Một số rủi ro cũng xuất hiện cao hơn ở những phụ nữ có kháng thể chống lại peroxidase tuyến giáp (TPO). Phụ nữ bị suy giáp nhẹ có thể không có triệu chứng hoặc triệu chứng thuộc tính mà họ có khi mang thai.
Trước khi có ý định mang thai nên làm xét nghiệm kiểm tra tuyến giáp bởi lẽ ngày càng nhiều phụ nữ mang thai khi đã gần quá tuổi sinh nở.
Điều trị suy giáp
Trước khi muốn mang thai, cần khám trước bệnh lý suy giáp và điều trị suy giáp trước khi thụ thai bằng cách đưa lượng hormone tuyến giáp trở về bình thường là có thể mang thai.
- Nếu nồng độ hormone tuyến giáp quá thấp, bác sĩ sẽ điều trị thay thế hormone thyroxine mà người bệnh đang thiếu và kê toa thuốc để người bệnh nạp đủ lượng hormone cần thiết trước khi mang thai.
- Khi thai phát triển, nhu cầu hormone thyroxine có thể tăng lên gấp đôi, vì vậy bác sĩ sẽ kiểm tra mức độ hormone 4 tuần 1 lần trong 3 tháng đầu tiên của thai kỳ và sau đó 2 lần vào lúc thai được 16 tuần, 28 tuần.
Lượng hormone tuyến giáp suy giảm ở mức độ nhẹ sẽ không ảnh hưởng gì đến thai nhi và thai kỳ, nhưng suy giáp nặng sẽ dẫn đến biến chứng như sảy thai hoặc ảnh hưởng sức khỏe thai phụ. Vì vậy mẹ bầu cần tiếp tục uống thuốc trong suốt thai kỳ để duy trì lượng hormone tuyến giáp ổn định.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
