Tiêm chủng trước khi mang thai: Biện pháp bảo vệ sức khỏe sinh sản và thai kỳ an toàn

Tiêm vắc xin là một trong những biện pháp chủ động và hiệu quả nhất giúp phụ nữ phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, đặc biệt là trong giai đoạn trước và trong thai kỳ. Không chỉ trẻ em, người lớn – và đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi sinh sản – cũng cần được tiêm chủng đầy đủ để đảm bảo sức khỏe cá nhân, giảm thiểu nguy cơ biến chứng trong thai kỳ, và bảo vệ thai nhi khỏi các bệnh lý bẩm sinh do nhiễm trùng từ mẹ.

I. Lý do cần tiêm phòng trước khi mang thai

Một số bệnh truyền nhiễm như sởi, rubella, thủy đậu, viêm gan B, viêm màng não hoặc ho gà có thể gây biến chứng nặng nề cho thai phụ, bao gồm:

Sảy thai, sinh non, thai lưu
Nhiễm trùng bẩm sinh, dị tật bẩm sinh
Viêm gan mạn tính, xơ gan, ung thư gan
Tử vong sơ sinh hoặc mắc bệnh lý nghiêm trọng ở trẻ

Việc tiêm phòng trước khi mang thai ít nhất 1–3 tháng là thời điểm tối ưu để cơ thể tạo miễn dịch đầy đủ, đồng thời đảm bảo an toàn cho thai kỳ.

II. Các vắc xin cần tiêm trước khi mang thai

1. Vắc xin bạch hầu – ho gà – uốn ván (Tdap)

Khuyến cáo: Tiêm một liều Tdap cho phụ nữ từ 19–64 tuổi, chưa được tiêm trước đó.
Lý do: Bảo vệ mẹ khỏi các biến chứng nhiễm khuẩn và truyền kháng thể thụ động cho thai nhi (nếu tiêm trong thai kỳ).
Lưu ý: Có thể tiêm nhắc lại trong thai kỳ, từ tuần 27–36, nếu chưa tiêm trước đó.

2. Vắc xin sởi – quai bị – rubella (MMR)

Khuyến cáo: Tiêm ít nhất 1 liều MMR nếu chưa từng tiêm hoặc không có bằng chứng miễn dịch.
Chống chỉ định: Không tiêm MMR trong thai kỳ; cần tránh thai ít nhất 1 tháng sau tiêm.
Lưu ý: Rubella trong thai kỳ có thể gây hội chứng rubella bẩm sinh (CRS) – dị tật tim, não, mắt, tai.

3. Vắc xin viêm gan B

Khuyến cáo: Tiêm đủ 3 mũi nếu chưa từng tiêm và có nguy cơ phơi nhiễm (nhiều bạn tình, chồng mắc viêm gan B...).
Lý do: Viêm gan B có thể lây truyền từ mẹ sang con trong khi sinh; biến chứng nặng nếu nhiễm mạn tính.
Trước tiêm: Nên xét nghiệm huyết thanh học HBsAg – Anti-HBs – Anti-HBc để xác định tình trạng miễn dịch.

4. Vắc xin thủy đậu (Varicella)

Khuyến cáo: Tiêm 2 liều cách nhau ≥4 tuần nếu chưa có miễn dịch hoặc chưa từng mắc bệnh.
Chống chỉ định: Không tiêm trong thai kỳ; tránh thai ít nhất 1 tháng sau tiêm.
Biến chứng nếu nhiễm khi mang thai: Thủy đậu bẩm sinh, viêm phổi nặng ở mẹ, sinh non.

5. Vắc xin phòng HPV (Human Papillomavirus)

Khuyến cáo: Tiêm vắc xin HPV cho phụ nữ từ 9 đến 26 tuổi, lý tưởng là trước khi có quan hệ tình dục.
Lý do: Phòng ngừa ung thư cổ tử cung, mụn cóc sinh dục do HPV type nguy cơ cao.
Lịch tiêm: 2 hoặc 3 liều tùy theo độ tuổi và loại vắc xin.

6. Vắc xin viêm màng não do phế cầu, Hib hoặc não mô cầu

Khuyến cáo: Dành cho phụ nữ có bệnh nền mạn tính, cắt lách, hoặc làm việc trong môi trường có nguy cơ cao.
Lý do: Bệnh viêm màng não có thể gây tử vong hoặc di chứng nặng.

III. Các khuyến nghị bổ sung

Khám sức khỏe tiền sản định kỳ để đánh giá tình trạng miễn dịch và lập kế hoạch tiêm chủng cá thể hóa.

Duy trì lịch tiêm chủng đầy đủ cả trước và trong thai kỳ theo hướng dẫn của Bộ Y tế hoặc CDC/WHO.

Không trì hoãn tiêm chủng do lo ngại tác dụng phụ; hầu hết vắc xin được khuyến cáo đều an toàn và hiệu quả.

Nam giới (đặc biệt là chồng) cũng nên tiêm một số vắc xin như viêm gan B, cúm, HPV để bảo vệ cả vợ và con.

IV. Kết luận

Tiêm phòng vắc xin trước khi mang thai là một bước chuẩn bị thiết yếu và có bằng chứng khoa học rõ ràng trong bảo vệ sức khỏe sinh sản và thai nhi. Phụ nữ nên được tư vấn kỹ lưỡng bởi bác sĩ chuyên khoa sản – nhi – tiêm chủng để xây dựng lịch tiêm cá nhân hóa, đảm bảo tối đa hiệu quả phòng bệnh và an toàn trong thai kỳ.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP