Tinh chất mầm đậu nành và isoflavone: Đánh giá lợi ích, tính an toàn và ứng dụng trong y học

1. Tổng quan

Tinh chất mầm đậu nành là sản phẩm được chiết xuất từ phần mầm của hạt đậu nành, chứa hàm lượng cao isoflavone – một nhóm hợp chất thực vật có cấu trúc và chức năng sinh học tương tự estrogen nội sinh, thường được gọi là phytoestrogen.

Trong quá khứ, một số nghiên cứu sơ khởi từ những năm 1990 từng đặt nghi vấn về tính an toàn của isoflavone, cho rằng hợp chất này có thể ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp, cản trở hấp thu vi chất hoặc làm tăng nguy cơ phát triển khối u phụ thuộc estrogen. Tuy nhiên, các bằng chứng hiện tại với thiết kế nghiên cứu hiện đại và quy mô lớn đã bác bỏ các quan điểm này và khẳng định lợi ích cũng như tính an toàn của tinh chất mầm đậu nành trong hỗ trợ sức khỏe phụ nữ, đặc biệt ở giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh.

2. Công nhận và hướng dẫn từ các tổ chức quốc tế

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) từ năm 1998 đã công nhận tinh chất mầm đậu nành là thực phẩm hỗ trợ sức khỏe tim mạch, xương khớp và nội tiết tố nữ.
Hội Dinh dưỡng Hoa Kỳ (ADA) công bố trên Journal of Nutrition (2005) cho thấy: 100mg isoflavone mỗi ngày giúp tăng mật độ khoáng xương (BMD), giảm chỉ số BMI và mỡ cơ thể, góp phần phòng ngừa loãng xương ở phụ nữ mãn kinh.

3. Lợi ích lâm sàng của tinh chất mầm đậu nành

3.1. Giảm triệu chứng vận mạch ở phụ nữ tiền mãn kinh và mãn kinh

Theo tổng quan hệ thống của Cochrane Database of Systematic Reviews, sử dụng isoflavone từ tinh chất mầm đậu nành trong 3 tháng giúp giảm tần suất và mức độ cơn bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm rõ rệt.
Nghiên cứu của Mayo Clinic (Hoa Kỳ) trên 30 phụ nữ cho thấy sau 6 tuần sử dụng, tần suất bốc hỏa giảm đến 50% và mức độ nghiêm trọng giảm 57%.

3.2. Hỗ trợ nội tiết và sức khỏe sinh sản nữ giới

Isoflavone giúp duy trì sự ổn định nội tiết, cải thiện tình trạng rối loạn kinh nguyệt, khô âm đạo, giảm ham muốn – các triệu chứng thường gặp trong giai đoạn tiền mãn kinh.
Tại Việt Nam, nghiên cứu của Bệnh viện Phụ sản Trung ương kết hợp với Hội Sản phụ khoa Việt Nam cho thấy:
- Tỷ lệ thâm nám giảm từ 25,7% còn 9%
- Khô âm đạo giảm từ 51% xuống 9,3%
- Rối loạn chức năng tình dục giảm rõ rệt
- Không ghi nhận tác dụng phụ đáng kể sau 60 ngày sử dụng

3.3. Hỗ trợ phòng ngừa loãng xương

Isoflavone kích thích hoạt động của nguyên bào xương và làm giảm tái hấp thu xương thông qua cơ chế tương tự estrogen.
Nghiên cứu cho thấy isoflavone cải thiện mật độ xương vùng cột sống và hông, giúp giảm nguy cơ gãy xương ở phụ nữ sau mãn kinh.

3.4. Giảm cholesterol và hỗ trợ tim mạch

Tinh chất mầm đậu nành giúp giảm LDL-C (cholesterol xấu) và tăng HDL-C, hỗ trợ phòng ngừa xơ vữa động mạch và bệnh tim mạch.

4. Tính an toàn và nguy cơ ung thư

4.1. Quan điểm sai lầm về ung thư

Trái với quan điểm cũ cho rằng isoflavone có thể làm tăng nguy cơ ung thư phụ thuộc hormone (như ung thư vú, tử cung), nhiều nghiên cứu gần đây đã xác nhận isoflavone không làm tăng nguy cơ ung thư, thậm chí còn có vai trò bảo vệ.

Nghiên cứu tại Đại học Toledo (Hoa Kỳ, 2010) cho thấy isoflavone có đặc tính ức chế hình thành mạch, ức chế tăng sinh và di căn tế bào ung thư.
Dữ liệu từ hơn 9.500 phụ nữ bị ung thư vú tại Hoa Kỳ và Trung Quốc (công bố trên American Journal of Clinical Nutrition) cho thấy chế độ ăn giàu isoflavone làm giảm nguy cơ tái phát ung thư vú xâm lấn.
Phân tích gộp hơn 11.000 bệnh nhân ung thư vú (Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 2013): chế độ ăn giàu đậu nành giảm tỷ lệ tử vong và tái phát bệnh.

4.2. Đối tượng có u xơ tử cung, u nang buồng trứng

Isoflavone (phytoestrogen) có ái lực với thụ thể estrogen thấp hơn estrogen nội sinh gấp 500–1000 lần.
Không gây quá sản nội mạc tử cung, không kích thích tăng trưởng khối u lành tính (như u xơ tử cung, u nang buồng trứng), không làm tăng nguy cơ ung thư phụ thuộc hormone.
Phytoestrogen có cơ chế đào thải tự nhiên khi dư thừa, do đó không gây tích lũy.

5. Khuyến nghị sử dụng

Phụ nữ từ 30 tuổi trở lên, đặc biệt ở giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, có thể sử dụng 100 mg isoflavone/ngày từ tinh chất mầm đậu nành để hỗ trợ nội tiết, cải thiện triệu chứng vận mạch và tăng cường sức khỏe xương.
Cần lựa chọn sản phẩm đã được chuẩn hóa hàm lượng isoflavone, có nguồn gốc rõ ràng và được kiểm nghiệm lâm sàng.
Không chống chỉ định ở phụ nữ có tiền sử u xơ, u nang hoặc các bệnh lý phụ khoa lành tính.

6. Kết luận

Tinh chất mầm đậu nành chứa isoflavone đã được xác nhận qua nhiều nghiên cứu lâm sàng là an toàn và có lợi cho sức khỏe phụ nữ, đặc biệt trong việc cải thiện triệu chứng tiền mãn kinh và mãn kinh, hỗ trợ sức khỏe xương, tim mạch và phòng ngừa ung thư. Các quan niệm cũ về tác hại của đậu nành hoặc isoflavone hiện đã không còn phù hợp với bằng chứng y học hiện đại.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP