Các thói quen hàng ngày ảnh hưởng đến sức khỏe bàn chân và biện pháp dự phòng

1. Lựa chọn giày dép không phù hợp

Việc mang giày không vừa vặn hoặc không phù hợp với đặc điểm sinh học của bàn chân có thể gây ra nhiều rối loạn cơ xương và da tại chi dưới. Một đôi giày đạt chuẩn cần đáp ứng các tiêu chí:

• Vừa vặn tại vùng ngón, giữa bàn chân và gót chân.

• Hỗ trợ vòm bàn chân, đặc biệt đối với người có bàn chân bẹt hoặc vòm cao.

• Không gây chèn ép vùng ngón chân (tránh giày mũi nhọn, giày chật).

Giày không phù hợp có thể gây nên các bệnh lý như:

• Hallux valgus (vẹo ngón cái)

• Onychocryptosis (móng chân mọc ngược)

• Viêm cân gan chân, đau gót

2. Lạm dụng dép xỏ ngón

Dép xỏ ngón thiếu cấu trúc nâng đỡ và không có đệm bàn chân. Việc sử dụng thường xuyên loại dép này có thể dẫn đến:

• Căng cơ vòm bàn chân

• Tăng nguy cơ ngón chân hình búa do các ngón phải gồng giữ dép khi đi bộ

• Viêm gân Achilles hoặc đau gót

Khuyến cáo: chỉ nên sử dụng dép xỏ ngón trong thời gian ngắn hoặc tại các khu vực ẩm ướt (bãi biển, hồ bơi).

3. Không sử dụng tất khi mang giày

Mang giày không tất làm tăng nguy cơ mắc các bệnh da liễu tại chân như:

• Nấm bàn chân (Tinea pedis)

• Viêm kẽ ngón chân

• Hôi chân do tăng tiết mồ hôi và vi khuẩn yếm khí

Tất có vai trò quan trọng trong:

• Thấm hút mồ hôi

• Giảm ma sát giữa bàn chân và giày

• Bảo vệ da khỏi sang chấn

Khuyến cáo sử dụng tất làm từ sợi thấm hút tốt (cotton, sợi tổng hợp kỹ thuật) và thay tất mỗi ngày.

4. Sử dụng một đôi giày tập luyện duy nhất

Mang một đôi giày tập thể dục liên tục làm giảm độ bền, giảm khả năng hỗ trợ của đế giày và tạo môi trường ẩm mốc:

• Giảm hiệu suất bảo vệ gót và vòm bàn chân

• Tăng nguy cơ nhiễm trùng và chấn thương

Khuyến cáo:

• Xen kẽ sử dụng 2–3 đôi giày thể thao

• Đảm bảo giày khô hoàn toàn trước khi tái sử dụng

5. Bỏ qua việc kiểm tra và chăm sóc bàn chân hàng ngày

Việc không kiểm tra và vệ sinh bàn chân định kỳ có thể khiến các tổn thương nhỏ tiến triển thành nhiễm trùng hoặc loét khó lành, đặc biệt ở người có nguy cơ cao như:

• Bệnh nhân đái tháo đường

• Người cao tuổi

• Người có bệnh mạch máu ngoại biên

Khuyến cáo:

• Quan sát hàng ngày các vùng da ở lòng bàn chân, kẽ ngón và mu bàn chân

• Bôi kem dưỡng ẩm để tránh nứt nẻ

• Massage bàn chân để cải thiện lưu thông máu

6. Cắt móng chân quá ngắn

Cắt móng chân quá sát có thể dẫn đến:

• Móng mọc ngược (onychocryptosis)

• Viêm quanh móng và nhiễm trùng mô mềm

Hướng dẫn cắt móng đúng:

• Cắt ngang, không bo tròn góc móng

• Để lại khoảng cách hợp lý giữa đầu móng và da đầu ngón chân

7. Vệ sinh bàn chân chưa đúng cách

Một số lưu ý trong vệ sinh hàng ngày:

• Rửa chân bằng xà phòng và nước sạch, không quên làm sạch kẽ ngón

• Lau khô kỹ sau khi tắm, đặc biệt là kẽ ngón để tránh môi trường ẩm ướt

• Thay tất mỗi ngày, không sử dụng lại tất đã qua sử dụng

• Điều trị các vết loét hoặc đau bất thường sớm để tránh tiến triển thành viêm nhiễm mạn tính

8. Bỏ qua triệu chứng đau bàn chân

Cơn đau cấp tính không được xử lý có thể tiến triển thành:

• Đau mạn tính

• Giảm chức năng vận động

• Mất khả năng tham gia hoạt động thể chất

Khuyến cáo:

• Đánh giá sớm các biểu hiện đau bất thường tại bàn chân

• Áp dụng kỹ thuật massage mô sâu và phục hồi chức năng khi có chỉ định

Kết luận

Việc duy trì sức khỏe bàn chân không chỉ phụ thuộc vào yếu tố cơ địa mà còn chịu ảnh hưởng lớn từ thói quen sinh hoạt hàng ngày. Nhận thức đúng về các hành vi nguy cơ và áp dụng các biện pháp chăm sóc bàn chân khoa học là điều kiện tiên quyết để phòng tránh các rối loạn cơ xương khớp và da liễu tại chi dưới. Bàn chân khỏe mạnh góp phần nâng cao chất lượng sống và hiệu quả vận động trong mọi lứa tuổi.