Can thiệp phục hồi chức năng trong điều trị gù lưng

1. Khái niệm

Gù lưng (kyphosis) là tình trạng biến dạng cột sống do tăng độ cong ra sau của đoạn cột sống ngực, biểu hiện bằng hình ảnh lưng gù hoặc nhô cao như bướu. Tình trạng này thường gặp ở người trưởng thành, đặc biệt là phụ nữ từ 50 đến 70 tuổi. Mặc dù gù lưng không phải lúc nào cũng gây ra triệu chứng lâm sàng nghiêm trọng, song lại ảnh hưởng đáng kể đến yếu tố thẩm mỹ, tư thế cơ thể và chất lượng cuộc sống.

2. Nguyên nhân

Gù lưng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

• Thoái hóa cột sống: mất tính đàn hồi và chiều cao đĩa đệm làm thay đổi đường cong sinh lý.

• Gãy lún thân đốt sống: thường do loãng xương.

• Yếu cơ: đặc biệt là nhóm cơ duỗi cột sống.

• Rối loạn cơ sinh học: liên quan đến tư thế sai trong sinh hoạt và lao động.

Các nghiên cứu cho thấy việc duy trì tư thế sai trong vòng 20 phút có thể làm tăng áp lực lên đốt sống cổ và vùng lưng trên, tạo nguy cơ tiến triển thành gù lưng. Do đó, điều chỉnh tư thế đúng và tăng cường sức mạnh nhóm cơ hỗ trợ cột sống là những yếu tố quan trọng trong phòng ngừa và điều trị.

3. Vai trò của tập luyện thể dục trị liệu

Các bài tập phục hồi chức năng giúp:

• Cải thiện sức mạnh nhóm cơ duỗi thân và cơ lưng.

• Duy trì sự linh hoạt của cột sống ngực.

• Cân bằng cơ vùng cổ – vai – gáy.

• Điều chỉnh tư thế và giảm nguy cơ tiến triển gù.

Một nghiên cứu thực hiện trên phụ nữ trong độ tuổi 50–59 cho thấy nhóm tập thể dục thường xuyên trong 12 tháng có tốc độ tiến triển gù chậm hơn đáng kể so với nhóm không tập luyện.

Tần suất tập luyện nên duy trì từ 3–4 buổi mỗi tuần để đạt được hiệu quả điều trị.

4. Các bài tập phục hồi chức năng cải thiện gù lưng

4.1. Bài tập phản chiếu tư thế (Postural Mirror Exercise)

• Mục tiêu: tăng cường nhận thức tư thế đúng và tăng hoạt động cơ lưng trên.

• Cách thực hiện:

  • Đứng thẳng, dựa lưng vào tường nếu cần.

  • Hếch nhẹ cằm, kéo đầu ra sau vai.

  • Co cơ bả vai đưa về sau và xuống.

  • Duy trì tư thế trong 30–60 giây.

  • Có thể kê gối sau lưng nếu gặp khó khăn khi giữ đầu chạm tường.

4.2. Bài tập thu cằm (Chin Tuck Exercise)

• Mục tiêu: làm mạnh nhóm cơ gập sâu cổ và giảm căng cơ duỗi cổ.

• Cách thực hiện:

  • Nằm ngửa trên sàn.

  • Kéo cằm về hướng xương ức, tạo hình cằm đôi.

  • Giữ tư thế 15 giây, lặp lại 5–10 lần.

4.3. Bài tập “siêu nhân” (Superman Exercise)

• Mục tiêu: tăng cường nhóm cơ duỗi cột sống thắt lưng và cơ mông.

• Cách thực hiện:

  • Nằm sấp, hai tay vươn thẳng về phía trước.

  • Nâng đồng thời tay và chân khỏi mặt sàn, giữ đầu trung tính.

  • Duy trì tư thế trong 3 giây, lặp lại 10 lần.

4.4. Bài tập kéo giãn ngực – tăng cường lưng (Y-Exercise)

• Mục tiêu: giãn cơ ngực, tăng sức mạnh cơ lưng trên.

• Cách thực hiện:

  • Đứng thẳng, siết nhẹ cơ bụng, thả lỏng đầu gối.

  • Giơ tay tạo hình chữ Y, lòng bàn tay hướng ra sau.

  • Hít sâu, giữ tư thế trong 2–3 chu kỳ hô hấp.

4.5. Bài tập lăn cột sống ngực (Thoracic Foam Rolling)

• Mục tiêu: cải thiện độ linh hoạt cột sống ngực.

• Cách thực hiện:

  • Nằm ngửa, đặt con lăn dưới lưng ngực.

  • Nhẹ nhàng lăn lên – xuống trên con lăn, tránh lăn lên vùng thắt lưng.

  • Có thể kết hợp giơ tay lên đầu để tăng độ kéo giãn.

  • Thực hiện từ 30 giây đến 1 phút.

5. Khuyến nghị

• Người bệnh cần kiên trì tập luyện đều đặn, tối thiểu 3–4 lần/tuần.

• Kết hợp điều chỉnh tư thế đúng trong sinh hoạt và làm việc.

• Tránh ngồi gập người hoặc cúi đầu kéo dài.

• Trường hợp gù lưng nặng hoặc kèm biến chứng cần tham khảo chuyên khoa Phục hồi chức năng hoặc Ngoại thần kinh cột sống để được đánh giá chuyên sâu.

6. Kết luận

Gù lưng là tình trạng thường gặp ở người lớn tuổi, đặc biệt là nữ giới sau mãn kinh. Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không can thiệp, gù lưng có thể tiến triển, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tư thế và chất lượng cuộc sống. Việc kết hợp các bài tập điều chỉnh tư thế và tăng cường nhóm cơ hỗ trợ cột sống là biện pháp điều trị không dùng thuốc hiệu quả, an toàn và bền vững trong kiểm soát gù lưng.