Chế độ dinh dưỡng hỗ trợ kiểm soát hen phế quản

Mặc dù chưa có loại thực phẩm nào có thể điều trị dứt điểm hen phế quản, tuy nhiên, các bằng chứng hiện nay cho thấy chế độ ăn uống lành mạnh, giàu vi chất chống viêm và chống oxy hóa có thể hỗ trợ cải thiện triệu chứng và góp phần kiểm soát bệnh hiệu quả hơn.

Chế độ ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, ngũ cốc tinh chế, thịt đỏ, đường tinh luyện và chất béo bão hòa có thể làm tăng tình trạng viêm hệ thống, qua đó làm trầm trọng thêm các triệu chứng hô hấp. Ngược lại, chế độ ăn giàu trái cây, rau củ và axit béo omega-3 được ghi nhận là có tác động bảo vệ đối với bệnh hen phế quản.

Ngoài ra, béo phì là yếu tố nguy cơ làm tăng tình trạng viêm đường thở và giảm hiệu quả điều trị hen bằng thuốc, do đó việc kiểm soát cân nặng là một yếu tố quan trọng trong quản lý bệnh.

Dưới đây là một số nhóm thực phẩm có lợi đã được nghiên cứu trong mối liên quan đến hen phế quản:

1. Trái cây giàu vitamin C và beta-caroten (ví dụ: táo, cam, quýt)

Các loại trái cây này cung cấp chất chống oxy hóa (vitamin C, beta-caroten, vitamin E) giúp giảm stress oxy hóa và viêm đường thở. Một số nghiên cứu cho thấy tiêu thụ ≥2 khẩu phần trái cây mỗi ngày có thể giúp cải thiện kiểm soát hen phế quản, đặc biệt khi kết hợp với ≥5 khẩu phần rau mỗi ngày.

2. Cá béo (cá hồi, cá thu, cá mòi)

Nguồn axit béo omega-3 (EPA, DHA) từ cá có tác dụng kháng viêm, ức chế sự sản sinh eicosanoids gây viêm, góp phần làm giảm phản ứng đường thở. Đồng thời, cá hồi cũng là nguồn vitamin D tự nhiên, có vai trò điều hòa miễn dịch và được chứng minh giúp giảm tần suất đợt cấp ở người bệnh hen.

3. Các loại đậu và thực phẩm giàu chất xơ

Chế độ ăn nhiều chất xơ góp phần duy trì hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh. Butyrate – sản phẩm chuyển hóa của chất xơ – có đặc tính kháng viêm, có thể giảm nguy cơ mắc hen và cải thiện triệu chứng ở người bệnh.

Lưu ý: Người bệnh nên tiêu thụ lượng đậu ở mức độ phù hợp để tránh đầy hơi hoặc chướng bụng – tình trạng có thể gây khó chịu và làm nặng hơn triệu chứng hô hấp.

4. Gừng (Zingiber officinale)

Gừng chứa các hoạt chất như gingerol và shogaol có khả năng giãn cơ trơn phế quản và chống viêm. Một số nghiên cứu tiền lâm sàng cho thấy gừng có thể giúp giảm co thắt đường thở. Việc sử dụng gừng tươi trong chế độ ăn (xào rau, pha trà) có thể hỗ trợ cải thiện triệu chứng hen.

5. Nghệ (Curcuma longa)

Hoạt chất chính trong nghệ là curcumin – một polyphenol có tác dụng kháng viêm mạnh. Nghiên cứu trên mô hình động vật cho thấy curcumin có thể làm giảm viêm đường hô hấp do hen suyễn. Tuy nhiên, cần thêm dữ liệu lâm sàng để xác định hiệu quả trên người.

6. Rau lá xanh (ví dụ: rau chân vịt, cải xoăn)

Các loại rau này giàu folate (vitamin B9) và magnesi, hai vi chất có liên quan đến khả năng bảo vệ hệ hô hấp. Trẻ em thiếu folate và vitamin D có nguy cơ cơn hen cấp tính cao hơn gấp nhiều lần so với nhóm đủ vi chất.

7. Lựu và nước ép lựu

Lựu chứa anthocyanin và tannin – chất chống oxy hóa tự nhiên có khả năng giảm viêm phổi. Nước ép lựu có thể được sử dụng như một phần của chế độ ăn chống viêm, giúp cải thiện chức năng hô hấp ở người bệnh hen.

8. Cà chua và nước ép cà chua

Cà chua là nguồn cung cấp lycopene, một carotenoid có tính chống oxy hóa cao. Lycopene có khả năng ức chế phản ứng dị ứng ở đường hô hấp, giảm tắc nghẽn và viêm. Một số nghiên cứu cho thấy người trưởng thành bị hen cải thiện thông khí phổi sau một tuần sử dụng nước ép cà chua.

KHUYẾN NGHỊ CHUNG

• Duy trì chế độ ăn đa dạng, giàu thực vật, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn.

• Không nên thay thế điều trị thuốc hen suyễn được bác sĩ kê toa bằng chế độ ăn uống.

• Kiểm soát cân nặng và hoạt động thể chất đều đặn để hỗ trợ điều trị toàn diện.

KẾT LUẬN

Một chế độ ăn uống hợp lý, giàu chất chống oxy hóa và chống viêm có thể hỗ trợ kiểm soát tốt triệu chứng hen phế quản. Việc kết hợp dinh dưỡng với điều trị y khoa sẽ mang lại hiệu quả tối ưu trong quản lý bệnh lâu dài.