Ở người trẻ tuổi, đau lưng ít khi xảy ra. Tuy nhiên, khi cơn đau liên tục và kéo dài có thể gợi ý những lý do nguy hiểm. Bài viết này chỉ ra một trong những lý do nguy hiểm dẫn đến đau lưng ở người trẻ là viêm cột sống dính khớp (Ankylosing spondylitis).
# Có nhiều lý do dẫn đến đau lưng ở người trẻ
- Lưng và cột sống lưng là một cấu trúc phức tạp, nằm đằng sau và lệch hơn so với trọng tâm cơ thể. Bất kỳ tổn thương nào đến các cơ quan vùng lưng đều có thể dẫn đến đau lưng.
- Đau lưng do giãn/sưng dây chằng hay cơ bắp (muscle strain)
- Đau lưng do thoái hóa khớp (Degenerative disc)
- Đau lưng do thoát vị đĩa đệm (herniated disc)
- Đau lưng do các bệnh miễn dịch như viêm dính cột sống (AS), gout, hay viêm khớp dạng thấp (RA)
- Đau lưng do các bệnh hệ thống khác như ung thư di căn.
# Bệnh đau lưng do dính cột sống (AS)
- Đau lưng AS là một loại bệnh viêm mãn tính, mà theo thời gian nếu không chữa trị có thể khiến các đốt sống dính (fuse) vào nhau, dẫn đến cột sống bị cứng, không linh hoạt, và dễ gãy. Nếu các xương bị gãy thì bệnh nhân cũng khó thở hơn do toàn bộ xương cột sống bị dính cứng.
- Đau lưng AS thường ảnh hưởng đến nam giới nhiều hơn nữ. Triệu chứng thường xảy ra ở tuổi trẻ, 20 đến 30. Đau lưng AS thường kèm theo các triệu chứng viêm sưng khác ở các cơ quan khác, ví dụ như viêm sưng mắt. Hiện nay chựa có cách chữa dứt hoàn toàn bệnh, nhưng bệnh có thể kiểm soát triệu chứng bằng các thuốc mới và giúp bệnh nhân có cuộc sống bình thường.
- Đau lưng do AS hiện nay chưa có lý do rõ ràng. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy một số bệnh nhân tăng rủi ro bị đau lưng cao nếu có gen HLA-B27. Tuy nhiên, số phần trăm người có gene này bị phát hiện AS vẫn thấp.
# Triệu chứng đau lưng do AS
- Các triệu chứng của đau lưng AS gồm đau đốt sống lưng, đau vùng lưng kèm theo bị tê cứng phần dưới cột sống và khớp háng. Vào buổi sáng, bệnh nhân cảm giác như các đốt sống lưng bị dính lại, không linh hoạt, không cử động được. Phải mất một lúc sau thì bệnh nhân mới từ từ căng giãn lưng được. Triệu chứng viêm cứng này tương tự như bệnh viêm thấp khớp, khi các khớp tay vào buổi sáng bị cứng và tê buốt, phải mát một lúc sau thì tay mới từ từ giãn ra.
- Đau lưng AS còn thường kèm theo đau cổ và mệt mỏi. Bệnh nhân cảm giác như thiếu năng lượng. Các khớp khác thường bị đau trong AS gồm khớp háng, các đốt sống lưng, và phần dây gân sưng chỗ gót bàn chân, và khớp vai.
# Khi nào cần gặp BS
- Với người trẻ, nhiều người nghĩ rằng đau lưng không phải là vấn đề nghiêm trọng. Đa số họ nghĩ rằng cơn đau lưng sẽ đỡ hơn trong vài hôm và họ không cần phải đi BS.
- Tuy nhiên, nếu cơn đau lưng kéo dài không hết khi uống thuốc hoặc đau âm ỉ, và nhất là đau hơn khi vào gần sáng, và đau khiến quý vị phải thức dậy thì quý vị phải đi gặp BS ngay.
- Đau lưng kèm theo các triệu chứng nguy hiểm khác như sụt cân, sốt, ớn lạnh, tê yếu một bên chi, hoặc đau kèm theo các triệu chứng đi cầu, tiểu tiện thì càng phải đi BS ngay vì cơn đau lưng này có thể liên quan đến nhiễm trùng, khối u chèn ép lên dây thần kinh, hoặc tổn thương đến các cơ quan khác.
- Con đau lưng do AS nếu không khám BS sớm sẽ có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như xương cột sống thoái hóa dính chặt, gãy xương. Đau lưng do AS còn kèm theo triệu chứng viêm mắt, khiến cho mặt bị sưng đỏ và giảm thị lực nếu không chữa trị sớm
# Biến chứng của bệnh đau lưng AS
- Trong trường hợp đau lưng AS kéo dài, các đốt xương và dây chằng bị viêm sưng liên tục từ kháng thể hệ miễn dịch, cơ thể phản ứng lại bằng cách cố làm lành xương bị viêm bằng cách tạo ra các xương mới giữa những đốt sống lưng. Theo thời gian thì các xương mới này sẽ bắt cầu các đốt xương và làm dính các đốt lại với nhau, vì vậy bệnh này mới có tên là đau lưng do dính cột sống. Dính cột sống cũng khiến các đốt xương sườn dính vào cột sống bị dính chặt, làm giảm khoảng vận động và khả năng linh hoạt của xương. Các biến chứng khác bao gồm
- Viêm mắt (viêm màng bồ đào, uveitis) là một trong những biến chứng thường gặp nhất của viêm đau lưng AS. Viêm màng bồ đào mắt thường xảy ra nhanh, khiến mắt bị đau dữ dội, nhạy cảm với ánh sáng, và mắt mờ đi. Bệnh nhân cần gặp BS mắt ngay khi nếu có những triệu chứng trên.
- Gãy xương nén (compression fracture), khi xương cột sống mới bị viêm và chưa bị dính, một số đốt sống bị viêm sưng dẫn đến yếu và dễ vỡ trước áp lực từ bên ngoài. Gãy xương nén cột sống còn có thể khiến dây thần kinh bị ép và khiến bệnh nhân bị liệt, yếu, hay tê chi bên dưới tùy vào vị trí đốt xương bị vỡ.
- Viêm sưng động mạch chủ ngực (aortitis) hay bi suy van tim. Bệnh AS lâu dài còn khiến cho động mạch chủ của tim bị viêm sưng, dẫn đến suy van tim và suy tim theo thời gian. Vì vậy, bệnh nhân AS cần phải gặp BS chuyên khoa tim mạch thường xuyên để theo dõi và chữa trị các biến chứng nếu có.
#Chẩn đoán bệnh đau lưng AS
- BS chuyên khoa cơ xương khớp và miễn dịch thường là BS chẩn đoán và chữa trị bệnh này. BS sẽ hỏi bệnh nhân các triệu chứng liên quan đến đau lưng, đau mắt, đau ngực và các triệu chứng khác. BS sẽ nói BN cong lưng theo các hướng khác nhau và thử đo khả năng cong. Với bệnh nhân bi AS nặng, khả năng cong lưng sẽ bị giảm so các đốt sống đã bắt đầu dính chặt vào nhau. BS cũng có thể hỏi BS hít thở sâu xem khả năng co thắt lồng ngực có tốt hay không. Bệnh AS nặng sẽ khiến BN khó hít thở sâu vào do xương lồng ngực bị dính chặt vào xương cột sống.
- Xét nghiệm hình ảnh đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán AS. XR thường sẽ không thấy những tổn thương của bệnh AS giai đoạn đầu. Chỉ với giai đoạn muộn, khi các đốt cột sống đã bắt đầu dính rồi thì XR mối thấy rõ. Vì vậy, chụp MRI thường được chọn hơn là XR để đánh giá bệnh AS giai đoạn sớm. Các tổn thương và viêm sưng của đau lưng AS co thể thấy qua dấu hiệu viêm sưng trên MRI, nhất là các viêm sưng ở khu vực tủy xương (Bone marrow edema)
- Xét nghiệm máu với các chỉ số viêm sưng sẽ giúp khẳng định bệnh AS. Thường các chỉ số viêm sưng như CRP/ESR sẽ tăng cao mặc dù các chỉ số này có thể tăng trong nhiều bệnh viêm sưng khác chứ không chỉ riêng AS. BS có thể sẽ test gene HLA-B27 để xem quý vị có rủi ro và dễ phát bệnh AS hay không.
# Chữa trị đau lưng AS
- Mục tiêu chữa trị AS là kiểm soát hoàn toàn cơn đau lưng kinh niên và ngăn ngừa thêm các tổn thương của bệnh AS lên các đốt sống và các cơ quan khác trên cơ thể vì một khi các đốt sống bị viêm sưng và bí dính thì sẽ không thể phục hồi được. Vì vậy, chẩn đoán sớm và chữa trị sớm là các bước quan trọng trong phác đồ điều trị AS.
- Các loại thuốc chữa bệnh đau lưng AS: Thuốc kháng viêm sưng NSAID thường là cách chữa đầu tiên với các trường hợp AS nhẹ. Các thuốc BS hay dùng là Naproxen, Ibuprofen, và đôi khi Acetaminophen dùng kết hợp trong trường hợp BN bị đau bao tử. Lưu ý là dùng NSAID hay APAP phải ở mức hạn chế vừa phải.
- Thuốc sinh hiệu biologics như các thuốc kháng TNF (Adalimumab, Certolizumab, Etanercept) hay kháng IL-17 (Secukinumab hay Ixekixumab) có thể dùng bằng cách chích hay qua đường truyền tĩnh mạch. Vì các thuốc này ức chế hệ miễn dịch nên BN trước khi dùng phải được xét nghiệm các bệnh viêm mạn tính như viêm gan siêu B, C, hay bệnh lao phổi để tránh trường hợp bị tái bùng phát các bệnh này khi dùng thuốc ức chế hệ miễn dịch.
- Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong chữa trị đau lưng AS. Vật lý trị liệu giảm đau lưng, tăng cường khả năng vận động, tăng cường độ co dãn và linh hoạt giữa các dây chằng và cơ xương bị viêm sưng vùng sống lưng. Chuyện viên VLTL có thể tạo ra các bài tập đơn giản và phù hợp với bệnh nhân, tùy vào mức độ đau lưng nặng hay nhẹ. Chuyên viên VLTL cũng giúp quý vị cách nằm ngủ, đi đứng sao cho phù hợp với tình trạng đau lưng do AS của mình.
- Phẫu thuật có cần thiết trong chữa trị AS?
Hầu hết bệnh nhân mắc AS không cần phẫu thuật. Trong vài trường hợp bị đau nhức kinh khủng do vỡ xương nén thì phẫu thuật can thiệp giảm đau có thể là một giải pháp tạm thời. Về lâu dài, bệnh nhân cần học cách sống với AS và cải thiện chức năng cột sống tùy vào bệnh của mình.
# Tóm lại
- Bệnh đau lưng do dính khớp cột sống là bệnh tự miễn, xuất hiện ở người trẻ với các triệu chứng đau lưng kèm theo cứng lưng, mệt mỏi, và có thể sưng mắt.
- Quý vị nên gặp BS sớm khi đau lưng kéo dài hơn 1 tháng, kèm theo các triệu chứng khác như viêm sưng mắt, đau ngực, viêm sốt, ớn lạnh, hay bị liệt yếu một bên chi.
- Chữa trị AS bắt đầu từ chẩn đoán sớm để giảm tốt đa phàn cột sống bị viêm sưng, bảo tồn chức năng cột sống, khoảng vận động, và các cơ bắp xung quanh. Chữa trị AS dùng thuốc kháng viêm, thuốc sinh hiệu, và hiếm khi cần phải phẫu thuật.
Bs Wynn Tran, Los Angeles, Hoa Kỳ
