Dính thắng môi trên ở trẻ sơ sinh: Nhận diện, ảnh hưởng và hướng xử trí

1. Định nghĩa

Dính thắng môi trên (maxillary labial frenulum tie) là tình trạng bất thường về giải phẫu, trong đó dây chằng nối giữa môi trên và nướu (thắng môi) quá ngắn, dày hoặc bám thấp, giới hạn khả năng vận động của môi. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến chức năng bú mẹ, thẩm mỹ răng miệng, và một số vấn đề lâu dài về sức khỏe răng hàm mặt nếu không được phát hiện và xử trí sớm.

2. Dịch tễ và sinh lý bệnh

Dính thắng môi trên được ghi nhận với tần suất ước tính khoảng 4–11% ở trẻ sơ sinh. Tương tự dính thắng lưỡi (ankyloglossia), dính thắng môi trên được cho là có cơ chế bệnh sinh liên quan đến rối loạn quá trình thoái triển mô liên kết vùng môi – nướu trong giai đoạn bào thai (khoảng tuần thai thứ 12). Yếu tố di truyền cũng được giả định là có vai trò, tuy nhiên vẫn cần thêm các nghiên cứu xác nhận.

3. Triệu chứng và biểu hiện lâm sàng

Dính thắng môi trên có thể được phát hiện sớm qua các dấu hiệu liên quan đến chức năng bú ở trẻ sơ sinh:

• Khó khăn trong việc ngậm bắt vú đúng cách.

• Mệt mỏi, kiệt sức nhanh khi bú.

• Bú không hiệu quả dẫn đến tình trạng bú kéo dài, quấy khóc hoặc đầy hơi.

• Tăng cân kém hoặc chậm tăng cân.

• Có hiện tượng trớ, sặc hoặc tiếng lách cách khi bú.

Ở người mẹ, có thể ghi nhận tình trạng ngực căng tức sau khi trẻ bú, viêm ống dẫn sữa hoặc viêm vú do trẻ không rút hết sữa.

4. Ảnh hưởng lâu dài và mối liên hệ với các vấn đề chức năng khác

• Rối loạn phát âm: Hiện tại, chưa có bằng chứng rõ ràng cho thấy dính thắng môi gây rối loạn ngôn ngữ. Tuy nhiên, tình trạng này có thể phối hợp với dính thắng lưỡi và ảnh hưởng đến các chức năng như nuốt và phát âm, đặc biệt khi có nuốt đẩy lưỡi (tongue thrust).

• Ảnh hưởng đến răng hàm mặt: Dính thắng môi trên có thể gây khoảng hở giữa hai răng cửa hàm trên, làm sai lệch khớp cắn, sâu răng vùng răng cửa do khó vệ sinh. Một số trường hợp còn được ghi nhận có liên quan đến hội chứng ngưng thở khi ngủ (OSA) trong tương lai.

5. Chẩn đoán

Chẩn đoán chủ yếu dựa vào thăm khám lâm sàng bởi bác sĩ nhi khoa hoặc nha sĩ chuyên khoa răng trẻ em. Đánh giá bao gồm:

• Hình thái, độ dài và vị trí bám của thắng môi.

• Khả năng vận động của môi trên.

• Quan sát chức năng ngậm bắt vú và nuốt.

• Phối hợp khai thác triệu chứng ở mẹ và đánh giá hiệu quả bú mẹ.

Do không được kiểm tra thường quy, dính thắng môi có thể bị bỏ sót trong các lần khám sơ sinh.

6. Điều trị

Việc chỉ định điều trị phụ thuộc vào mức độ ảnh hưởng chức năng, không phải tất cả các trường hợp dính thắng môi đều cần can thiệp. Nếu có chỉ định, phương pháp điều trị gồm:

• Frenotomy/Frenectomy: Là thủ thuật cắt hoặc cắt bỏ phần thắng môi hạn chế. Thủ thuật có thể được thực hiện bằng kéo hoặc laser, thời gian thao tác rất ngắn (<1 phút) và thường không gây chảy máu nhiều. Gây tê tại chỗ được sử dụng để giảm đau trong quá trình thực hiện.

• Theo dõi và hỗ trợ chức năng bú: Trường hợp nhẹ có thể chỉ cần điều chỉnh tư thế cho bú hoặc sử dụng dụng cụ hỗ trợ bú, kèm theo tư vấn của chuyên viên tư vấn sữa mẹ.

7. Khi nào cần tham vấn chuyên khoa?

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám khi có các dấu hiệu nghi ngờ như:

• Trẻ gặp khó khăn khi bú, chậm tăng cân.

• Mẹ bị viêm vú tái diễn không rõ nguyên nhân.

• Có bất thường hình thái môi, thắng môi hoặc khoảng hở răng cửa.

• Có triệu chứng về nuốt, phát âm hoặc các vấn đề răng hàm mặt khác.

Khám chuyên khoa nhi hoặc nha khoa trẻ em sẽ giúp xác định chỉ định can thiệp và lựa chọn thời điểm điều trị phù hợp.

8. Kết luận

Dính thắng môi trên là một dị tật bẩm sinh nhẹ nhưng có thể ảnh hưởng đáng kể đến chức năng bú và sức khỏe răng miệng nếu không được phát hiện và xử trí đúng lúc. Việc đánh giá kỹ thắng môi trong các đợt khám trẻ sơ sinh và can thiệp sớm khi có chỉ định sẽ giúp cải thiện hiệu quả điều trị, giảm nguy cơ biến chứng dài hạn và hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ.