Hướng dẫn chăm sóc trẻ bị nghẹt mũi do cảm lạnh

Theo khuyến cáo của Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), trẻ em dưới 4 tuổi không nên sử dụng thuốc ho hoặc thuốc cảm không kê đơn nếu không có chỉ định từ bác sĩ, do nguy cơ cao gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Trong bối cảnh đó, việc áp dụng các biện pháp điều trị hỗ trợ tại nhà là lựa chọn an toàn và hiệu quả nhằm giúp giảm triệu chứng nghẹt mũi, cải thiện hô hấp và nâng cao thể trạng của trẻ.

1. Sử dụng máy tạo độ ẩm hoặc hơi nước ấm

Không khí ẩm giúp làm loãng dịch nhầy trong đường hô hấp trên, từ đó hỗ trợ làm thông mũi và cải thiện lưu thông khí.

• Máy tạo độ ẩm (humidifier): Sử dụng máy tạo độ ẩm mát trong phòng ngủ hoặc không gian sinh hoạt của trẻ. Cần vệ sinh máy thường xuyên theo hướng dẫn của nhà sản xuất để ngăn ngừa nguy cơ phát tán nấm mốc hoặc vi sinh vật gây bệnh.

• Phòng tắm hơi nước: Đưa trẻ vào phòng tắm kín hơi nước nóng để hít thở hơi ẩm trong vài phút.

• Tắm nước ấm hoặc vòi sen nước nóng cũng có thể mang lại hiệu quả tương tự trong việc cải thiện tình trạng tắc nghẽn mũi.

2. Sử dụng nước muối sinh lý và máy hút mũi

Đối với trẻ chưa biết xì mũi, việc kết hợp nhỏ nước muối sinh lý (NaCl 0,9%) và hút dịch mũi bằng dụng cụ chuyên dụng là phương pháp được khuyến khích:

• Nhỏ 2–3 giọt dung dịch vào mỗi lỗ mũi để làm loãng chất nhầy.

• Sau 1 phút, sử dụng máy hút mũi để hút dịch mũi nhẹ nhàng, lưu ý không đưa đầu hút vào sâu trong khoang mũi.

• Vệ sinh đầu hút và thiết bị sau mỗi lần sử dụng.

• Không sử dụng nước muối sinh lý hoặc máy hút mũi quá thường xuyên trong ngày (tối đa 3–4 lần/ngày) để tránh kích ứng niêm mạc mũi.

• Trường hợp trẻ không hợp tác, có thể chỉ nhỏ nước muối và lau dịch mũi chảy ra thay vì hút mũi.

Nước muối sinh lý có thể được mua tại nhà thuốc hoặc pha tại nhà (1/2 thìa cà phê muối hòa tan trong 250 ml nước đun sôi để nguội).

3. Đảm bảo cung cấp đủ dịch

Cảm lạnh có thể gây mất nước nhẹ ở trẻ do sốt, tiết dịch mũi hoặc giảm lượng nước uống. Việc duy trì bù dịch đầy đủ giúp:

• Làm loãng chất nhầy

• Giảm kích ứng họng

• Hỗ trợ quá trình hồi phục

Nước lọc là lựa chọn tốt nhất, nhưng có thể thay thế bằng:

• Súp loãng, nước hầm xương, nước ép trái cây nguyên chất

• Sinh tố trái cây với sữa hoặc sữa chua, tùy theo độ tuổi và khả năng dung nạp của trẻ

4. Nghỉ ngơi hợp lý

Khi bị cảm lạnh, trẻ có thể cảm thấy mệt mỏi, khó chịu do cơ thể đang hoạt động tích cực để chống lại virus. Việc ngủ đủ và nghỉ ngơi trong không gian yên tĩnh giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn.

• Nếu trẻ không ngủ, nên tạo môi trường nghỉ ngơi thoải mái như nằm trên sofa, thảm mềm với gối và chăn.

• Có thể cung cấp hoạt động nhẹ nhàng như tô màu, đọc sách hoặc xem phim để trẻ giữ yên lặng.

5. Điều chỉnh tư thế nằm

Nằm hoàn toàn ngang lưng có thể làm tăng tình trạng tắc nghẽn mũi do chất nhầy không thoát được. Để giảm nghẹt mũi:

• Kê cao đầu giường hoặc gối kê vai đầu cho trẻ

• Trẻ nhỏ có thể được đặt nằm nghiêng hoặc ở tư thế nửa nằm nửa ngồi (semi-Fowler) để giúp dễ thở hơn khi ngủ

6. Khuyến cáo theo dõi và chỉ định đi khám

Trong quá trình theo dõi tại nhà, cần lưu ý các dấu hiệu cảnh báo cần thăm khám y tế:

• Sốt > 38°C kéo dài trên 3 ngày hoặc tái sốt sau khi đã hết sốt

• Trẻ rất mệt, li bì, bú kém hoặc không ăn uống được

• Thở nhanh, rút lõm lồng ngực, hoặc có dấu hiệu suy hô hấp

• Dịch mũi có màu vàng/xanh đặc, có mùi hôi kéo dài > 10 ngày

• Biểu hiện viêm tai giữa, viêm họng cấp hoặc biến chứng viêm phế quản

7. Kết luận

Nghẹt mũi là một triệu chứng phổ biến trong cảm lạnh ở trẻ nhỏ và thường tự giới hạn trong vòng 7–10 ngày. Áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà như sử dụng nước muối sinh lý, máy tạo độ ẩm, tăng cường bù dịch, nghỉ ngơi hợp lý và điều chỉnh tư thế nằm có thể giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn. Tuy nhiên, cha mẹ cần theo dõi sát và tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.