Kích thích não phải: Vai trò trong chức năng nhận thức và ứng dụng thực hành

1. Cơ sở khoa học về hoạt động chức năng của não

Mặc dù có giả thuyết phổ biến rằng người “thuận não phải” có xu hướng sáng tạo, trực giác và cảm xúc hơn, còn người “thuận não trái” lý trí và phân tích hơn, tuy nhiên không có bằng chứng khoa học xác thực nào chứng minh sự phân vùng chức năng tính cách theo bán cầu não như vậy. Các nghiên cứu thần kinh học hiện đại cho thấy rằng hoạt động của não không hoàn toàn đối xứng, và hầu hết các chức năng nhận thức phức tạp đều yêu cầu sự phối hợp giữa cả hai bán cầu não.

Tuy nhiên, có sự khác biệt sinh lý nhất định giữa hai bán cầu não và việc kích hoạt từng vùng não qua các hoạt động tinh thần – thể chất cụ thể có thể giúp tăng cường chức năng nhận thức, thúc đẩy sự linh hoạt thần kinh và giảm nguy cơ thoái hóa não.

2. Tác động của kích thích não phải

Các nghiên cứu trong lĩnh vực thần kinh học chỉ ra rằng sự kích thích não phải – bán cầu thường liên quan đến chức năng hình ảnh, trực giác và sáng tạo – có thể góp phần cải thiện sức khỏe tâm thần và chất lượng cuộc sống. Cụ thể, những tác động tích cực có thể bao gồm:

• Tăng cường khả năng tư duy sáng tạo và trí tưởng tượng.

• Cải thiện khả năng nhận diện cảm xúc và phản ứng xã hội.

• Giảm mức độ căng thẳng, lo âu và cải thiện giấc ngủ.

• Duy trì hoạt động nhận thức và giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

3. Các phương pháp thực hành giúp kích thích hoạt động não phải

3.1. Tăng cường hoạt động xã hội

Tham gia các hoạt động giao tiếp, gặp gỡ bạn bè, gia đình hoặc làm tình nguyện là cách hiệu quả giúp kích hoạt vùng não liên quan đến cảm xúc, kết nối xã hội và trí nhớ. Nghiên cứu cho thấy các mối quan hệ xã hội tích cực có liên quan đến việc giảm nguy cơ sa sút trí tuệ, cải thiện huyết áp và tăng tuổi thọ.

3.2. Hoạt động nghệ thuật tạo hình

Tham gia vào các hoạt động như vẽ, tô màu, viết tay, thủ công mỹ nghệ có tác dụng kích thích vùng não chịu trách nhiệm về hình ảnh, không gian và tư duy trực quan. Những hoạt động này cũng giúp giảm các suy nghĩ logic quá mức, hỗ trợ thư giãn tâm trí và giảm căng thẳng.

3.3. Nghệ thuật biểu diễn

Khiêu vũ, hát, diễn xuất hoặc chơi nhạc cụ yêu cầu sự phối hợp giữa vận động, cảm xúc và khả năng biểu đạt, từ đó kích hoạt sâu rộng mạng lưới thần kinh não phải. Những hình thức biểu hiện nghệ thuật này không chỉ giúp giải phóng cảm xúc mà còn cải thiện trí nhớ và sự chú ý.

3.4. Thực hành chánh niệm

Thiền định và yoga giúp điều hòa hoạt động của hệ thần kinh trung ương, thúc đẩy hoạt động vùng vỏ não trước trán và cấu trúc limbic, hỗ trợ khả năng kiểm soát cảm xúc và tự nhận thức. Nghiên cứu chỉ ra rằng thực hành chánh niệm thường xuyên có liên quan đến sự tăng mật độ chất xám ở các vùng não quan trọng về học tập và trí nhớ.

4. Lưu ý khi thực hành

Các bài tập kích thích não phải nên được thực hiện trong điều kiện thoải mái, không ép buộc, nhằm khuyến khích sự sáng tạo tự nhiên và sự linh hoạt của tư duy. Trường hợp người tập cảm thấy căng thẳng, bối rối hoặc mất hứng thú, nên tạm dừng và quay lại vào thời điểm thích hợp hơn.

Điều quan trọng là phải nhận thức rằng sự sáng tạo không bị giới hạn trong một thời điểm cụ thể, mà có thể được nuôi dưỡng dần thông qua môi trường sống, trải nghiệm đa dạng và sự luyện tập thường xuyên.

5. Kết luận

Mặc dù lý thuyết “thuận não phải” chưa được chứng minh một cách khoa học đầy đủ, việc kích thích các hoạt động liên quan đến bán cầu phải đã cho thấy những lợi ích rõ ràng đối với chức năng nhận thức, sức khỏe tâm thần và khả năng học tập suốt đời. Do đó, lồng ghép các hoạt động sáng tạo, xã hội và chánh niệm vào đời sống thường nhật là một chiến lược có giá trị trong việc bảo tồn và nâng cao sức khỏe não bộ.