Kính áp tròng: Chỉ định, phân loại và hướng dẫn sử dụng an toàn

1. Giới thiệu chung

Kính áp tròng (contact lenses) là một thiết bị y tế được thiết kế dưới dạng thấu kính mỏng, đeo trực tiếp lên giác mạc nhằm mục đích điều chỉnh các tật khúc xạ như cận thị, viễn thị, loạn thị và lão thị. Ngoài ra, kính áp tròng còn được sử dụng vì mục đích thẩm mỹ (thay đổi màu mắt) hoặc điều trị (ví dụ kính củng mạc cho bệnh giác mạc bất thường).

Sự tiện lợi, tính thẩm mỹ và khả năng cung cấp thị lực rõ nét khiến kính áp tròng trở thành lựa chọn phổ biến, đặc biệt ở những người có lối sống năng động, không muốn sử dụng kính gọng hoặc không đủ điều kiện để phẫu thuật khúc xạ.

2. Đánh giá và tư vấn trước khi sử dụng kính áp tròng

Trước khi quyết định sử dụng kính áp tròng, người bệnh cần được khám và tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa mắt. Quá trình đánh giá bao gồm:

• Đo thị lực và tật khúc xạ.

• Đánh giá sức khỏe bề mặt nhãn cầu và phim nước mắt.

• Đo các thông số cần thiết để lựa chọn kính: đường kính giác mạc, độ cong, bán kính tiêu chuẩn,...

• Đánh giá khả năng tuân thủ vệ sinh và chăm sóc kính của người bệnh.

• Hướng dẫn cách lắp, tháo kính, vệ sinh và bảo quản kính đúng cách.

3. Phân loại kính áp tròng

3.1. Phân loại theo vật liệu

• Kính áp tròng mềm (Soft contact lenses):
  Là loại phổ biến nhất, được làm từ hydrogel hoặc silicone hydrogel. Có đặc điểm mềm mại, dễ thích nghi, tạo cảm giác thoải mái. Tuy nhiên, tuổi thọ ngắn và cần thay thế định kỳ.

• Kính áp tròng cứng thấm khí (RGP – Rigid Gas Permeable):
  Cứng hơn nhưng cho thị lực sắc nét hơn, ít nguy cơ tích tụ protein, tuổi thọ cao hơn nếu được chăm sóc đúng cách. Thường chỉ định cho các trường hợp loạn thị cao, giác mạc bất thường (ví dụ keratoconus).

3.2. Phân loại theo chức năng

• Kính điều chỉnh khúc xạ thông thường:

  • Cận thị, viễn thị

  • Loạn thị (toric lenses)

  • Lão thị (multifocal lenses)

• Kính thẩm mỹ: Thay đổi màu mắt, che sẹo giác mạc, không điều chỉnh thị lực.

• Kính điều trị:

  • Kính củng mạc (scleral lenses): cho người bị khô mắt nặng, loạn thị cao, giác mạc hình chóp.

  • Kính băng (bandage lenses): bảo vệ giác mạc sau phẫu thuật hoặc tổn thương.

4. Hướng dẫn sử dụng kính áp tròng an toàn

4.1. Thời gian đeo kính

• Kính áp tròng dùng một lần/ngày (daily disposable): Dùng một lần trong ngày rồi loại bỏ. An toàn nhất, ít nguy cơ nhiễm trùng.

• Kính đeo hàng ngày tái sử dụng: Tháo ra, vệ sinh và bảo quản mỗi tối, thay sau 2 tuần đến 1 tháng tùy loại.

• Kính đeo liên tục (extended wear): Có thể đeo cả khi ngủ (tối đa 6–7 ngày) nhưng nguy cơ nhiễm trùng cao hơn. Chỉ nên dùng nếu có chỉ định cụ thể của bác sĩ.

4.2. Cảnh báo an toàn

• Không đeo kính áp tròng khi ngủ (trừ loại được chỉ định).

• Không đeo kính khi tắm, bơi lội hoặc tiếp xúc với nước: Nguy cơ nhiễm vi khuẩn hoặc ký sinh trùng nguy hiểm như Acanthamoeba, có thể gây viêm loét giác mạc nghiêm trọng.

• Không sử dụng nước máy, nước muối tự pha hoặc nước bọt để làm sạch kính.

• Không sử dụng kính quá thời hạn khuyến cáo.

4.3. Vệ sinh và bảo quản

• Rửa tay kỹ trước khi tiếp xúc với kính.

• Sử dụng dung dịch chăm sóc kính chuyên dụng (không thay thế bằng nước muối sinh lý thông thường).

• Làm sạch hộp đựng kính thường xuyên, thay hộp mỗi 1–3 tháng.

• Không sử dụng lại dung dịch đã dùng.

5. Biến chứng có thể gặp

Việc sử dụng kính áp tròng không đúng cách có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm:

• Viêm loét giác mạc

• Nhiễm trùng mắt

• Sẹo giác mạc

• Thiếu oxy giác mạc (hypoxia) – gây mờ mắt, đỏ mắt, đau mắt

Đặc biệt, đeo kính trong thời gian dài mà không cho mắt nghỉ ngơi có thể dẫn đến thiếu oxy mãn tính cho giác mạc, lâu dài có thể gây tổn thương không hồi phục.

6. Lưu ý khi quyết định sử dụng kính áp tròng

Kính áp tròng là thiết bị y tế chứ không phải sản phẩm thời trang đơn thuần. Người sử dụng cần cân nhắc:

• Khả năng tuân thủ vệ sinh và bảo quản kính.

• Tình trạng sức khỏe mắt hiện tại.

• Mức độ nhạy cảm của mắt.

• Tính chất công việc, sinh hoạt.

Nếu người bệnh không thể đảm bảo vệ sinh nghiêm ngặt hoặc có tiền sử nhiễm trùng giác mạc, bác sĩ có thể khuyến cáo không sử dụng kính áp tròng hoặc chuyển sang các phương án thay thế khác.

7. Kết luận

Kính áp tròng là một lựa chọn tiện lợi và hiệu quả trong điều chỉnh thị lực, tuy nhiên cần được sử dụng đúng cách dưới sự theo dõi của chuyên gia nhãn khoa. Việc lựa chọn đúng loại kính, đảm bảo vệ sinh và tuân thủ thời gian sử dụng là yếu tố then chốt giúp phòng ngừa biến chứng và bảo vệ sức khỏe đôi mắt lâu dài.