Mối liên hệ giữa tiêu thụ rượu và nguy cơ ung thư đại trực tràng

Tiêu thụ rượu đã được chứng minh là một yếu tố nguy cơ độc lập làm tăng nguy cơ phát triển ung thư đại trực tràng. Nhiều nghiên cứu dịch tễ học cho thấy mối tương quan thuận giữa lượng rượu tiêu thụ và nguy cơ mắc bệnh, với mức độ nguy cơ tăng theo liều lượng sử dụng rượu.

Cơ chế bệnh sinh liên quan đến rượu và ung thư đại trực tràng

Ethanol trong đồ uống có cồn được chuyển hóa tại gan và niêm mạc đường tiêu hóa thành acetaldehyde, một chất có độc tính cao, có khả năng gây đột biến và phá hủy DNA của tế bào biểu mô. Sự tổn thương DNA này có thể dẫn đến rối loạn tăng sinh tế bào, tạo điều kiện thuận lợi cho sự hình thành khối u ác tính. Ngoài ra, rượu còn có thể:

• Gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, thúc đẩy tình trạng viêm mạn tính

• Làm thay đổi chức năng miễn dịch niêm mạc ruột

• Kích hoạt enzym chuyển hóa sinh ung thư

• Làm tăng tính thấm của niêm mạc ruột, tạo điều kiện cho các tác nhân sinh ung thư tiếp cận mô

Rối loạn sử dụng rượu và ung thư đại trực tràng

Một nghiên cứu quần thể thực hiện tại Đài Loan với 49.095 đối tượng có chẩn đoán rối loạn sử dụng rượu cho thấy những người này có nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng cao hơn 63,1% so với nhóm không có rối loạn. Nguy cơ này tăng lên 167% ở nhóm có thời gian sử dụng rượu kéo dài trên 11 năm.

Mức độ tiêu thụ rượu và nguy cơ ung thư đại trực tràng

Phân tích tổng hợp năm 2019 trên 16 nghiên cứu bao gồm hơn 30.000 đối tượng cho thấy mối liên hệ giữa rượu và nguy cơ ung thư đại trực tràng có dạng đường cong chữ J:

• Tiêu thụ ≤2 đơn vị rượu/ngày: giảm nhẹ nguy cơ (8%) so với nhóm không uống hoặc uống rất ít

• Tiêu thụ 2–3 đơn vị/ngày: không có sự khác biệt rõ rệt về nguy cơ

• Tiêu thụ >3 đơn vị/ngày: tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng lên 25%

Tuy nhiên, các tổ chức y tế không khuyến nghị sử dụng rượu nhằm mục đích phòng ngừa ung thư, do nguy cơ tiềm tàng vượt trội lợi ích giả định.

Rượu và nguy cơ ung thư đại trực tràng khởi phát sớm

Dữ liệu từ Hàn Quốc trên hơn 5,6 triệu người (tuổi 20–49) trong một nghiên cứu năm 2023 ghi nhận:

• Người tiêu thụ rượu ít có nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng cao hơn 9% so với người không uống

• Người uống nhiều rượu có nguy cơ tăng 20%

Những phát hiện này cho thấy rượu có thể là yếu tố nguy cơ đáng kể đối với ung thư đại trực tràng ở người trẻ tuổi.

Phân tích theo sắc tộc và các yếu tố liên quan

Một nghiên cứu năm 2019 tại Hoa Kỳ (Hawaii và California) phân tích 200.000 cá nhân thuộc các nhóm sắc tộc khác nhau ghi nhận nguy cơ ung thư đại trực tràng tăng theo lượng rượu tiêu thụ ở tất cả nhóm (ngoại trừ người da đen). Nguy cơ tăng rõ rệt ở những cá nhân có:

• Chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp

• Không sử dụng NSAID

• Chế độ ăn thiếu chất xơ và folate

Tiêu thụ rượu và các loại ung thư khác

Ngoài ung thư đại trực tràng, rượu còn liên quan đến các loại ung thư sau:

Rượu vang đỏ và nguy cơ ung thư

Dù resveratrol trong nho được cho là có hoạt tính chống oxy hóa, một phân tích năm 2023 không tìm thấy mối liên hệ bảo vệ rõ rệt giữa tiêu thụ rượu vang đỏ và nguy cơ ung thư đại trực tràng hay các loại ung thư khác. Do đó, không nên dựa vào rượu vang đỏ như một biện pháp phòng bệnh.

Yếu tố di truyền và nguy cơ ung thư liên quan đến rượu

Khoảng 10% các trường hợp ung thư đại trực tràng có liên quan đến di truyền. Ở những cá nhân có tiền sử gia đình mắc bệnh, việc tiêu thụ rượu làm tăng nguy cơ mắc bệnh nhiều hơn so với những người không có yếu tố di truyền.

Tác động của việc ngưng rượu đến nguy cơ ung thư

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng việc ngưng uống rượu có thể giúp giảm nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư vùng đầu cổ và thực quản. Tuy nhiên, thời gian để mức nguy cơ trở về tương đương với người chưa từng uống nhiều rượu có thể kéo dài nhiều năm.

Biện pháp phòng ngừa ung thư đại trực tràng

Theo khuyến cáo của CDC, các biện pháp quan trọng giúp giảm nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng bao gồm:

• Tầm soát định kỳ từ tuổi 45: nội soi đại tràng hoặc xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân

• Duy trì lối sống lành mạnh:

  • Tăng cường hoạt động thể chất

  • Duy trì cân nặng hợp lý

  • Hạn chế rượu và ngưng hút thuốc

  • Tăng cường chế độ ăn giàu chất xơ, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt

  • Giảm tiêu thụ chất béo động vật và thịt chế biến sẵn

Kết luận

Rượu là một yếu tố nguy cơ đã được xác lập đối với ung thư đại trực tràng. Nguy cơ gia tăng theo thời gian và lượng rượu tiêu thụ. Hạn chế hoặc ngừng sử dụng rượu, cùng với việc tầm soát và điều chỉnh lối sống, là những chiến lược then chốt giúp phòng ngừa ung thư đại trực tràng hiệu quả trong cộng đồng.