Nhiễm khuẩn Salmonella đường tiêu hóa: Cập nhật lâm sàng

Đại cương

Nhiễm khuẩn Salmonella đường tiêu hóa, thường được gọi là salmonellosis, là một bệnh nhiễm trùng cấp tính do vi khuẩn Salmonella gây ra, chủ yếu tác động lên ruột non. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra ngộ độc thực phẩm trên toàn cầu.

Nguyên nhân và cơ chế lây truyền

Bệnh lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa do tiêu thụ thực phẩm hoặc nước bị nhiễm vi khuẩn Salmonella. Các nguồn lây nhiễm thường gặp bao gồm:

• Thực phẩm sống hoặc nấu chưa chín: đặc biệt là thịt gia cầm, trứng, sữa hoặc nước trái cây chưa tiệt trùng.

• Rau củ, trái cây tươi bị nhiễm mầm bệnh: do xử lý không đúng cách hoặc tiếp xúc với nguồn ô nhiễm.

• Tiếp xúc với động vật: đặc biệt là bò sát và gia cầm, vốn có thể là vật mang vi khuẩn.

• Vệ sinh cá nhân kém: không rửa tay sau khi đi vệ sinh hoặc sau khi xử lý thực phẩm sống.

Các yếu tố nguy cơ bao gồm: sống trong môi trường tập thể (ký túc xá, viện dưỡng lão), du lịch đến vùng có điều kiện vệ sinh thấp, hệ miễn dịch suy giảm và tiếp xúc với người mang mầm bệnh.

Triệu chứng lâm sàng

Thời gian ủ bệnh thường từ 8 đến 72 giờ sau khi tiếp xúc với vi khuẩn. Các triệu chứng trong giai đoạn cấp tính có thể kéo dài từ 2 đến 7 ngày và bao gồm:

• Đau bụng quặn

• Tiêu chảy (có thể kèm máu)

• Buồn nôn, nôn

• Sốt, ớn lạnh

• Mệt mỏi, đau cơ

• Các dấu hiệu mất nước: khô miệng, tiểu ít, nước tiểu sẫm màu

Ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người cao tuổi và người suy giảm miễn dịch, mất nước do tiêu chảy có thể nhanh chóng tiến triển thành tình trạng nguy hiểm, thậm chí tử vong nếu không được xử trí kịp thời.

Chẩn đoán

• Lâm sàng: Dựa vào triệu chứng tiêu hóa cấp tính, tiền sử ăn uống, du lịch và tiếp xúc với nguồn bệnh.

• Xét nghiệm phân: Phân lập Salmonella từ mẫu phân là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán xác định.

• Xét nghiệm máu: Trong một số trường hợp nặng, có thể cần cấy máu để xác định vi khuẩn xâm nhập vào máu.

Điều trị

Phần lớn các trường hợp nhiễm Salmonella ở người khỏe mạnh sẽ tự giới hạn và hồi phục sau vài ngày. Tuy nhiên, điều trị hỗ trợ là rất quan trọng để tránh biến chứng:

• Bù dịch và điện giải: Uống oresol, nước lọc, nước cháo loãng… là cần thiết. Trường hợp mất nước nặng cần truyền dịch tĩnh mạch.

• Chế độ ăn: Ăn nhẹ, dễ tiêu (chuối, gạo, táo, bánh mì nướng); tránh sữa, đồ chiên rán, thức ăn nhiều dầu mỡ.

• Nghỉ ngơi: Giúp tăng khả năng hồi phục của cơ thể.

• Thuốc kháng sinh: Chỉ định trong các trường hợp đặc biệt như: bệnh nặng, người suy giảm miễn dịch, trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc có nhiễm khuẩn huyết. Không khuyến cáo sử dụng thường quy do có thể kéo dài tình trạng mang mầm bệnh.

• Thuốc chống tiêu chảy: Không nên tự ý dùng vì có thể làm chậm quá trình thải trừ vi khuẩn.

Phòng ngừa

Các biện pháp phòng ngừa tập trung vào việc đảm bảo an toàn thực phẩm và vệ sinh cá nhân:

• Nấu chín kỹ thực phẩm, đặc biệt là thịt và trứng.

• Tránh sử dụng thực phẩm chưa tiệt trùng (như sữa tươi sống, nước trái cây sống).

• Rửa tay kỹ với xà phòng sau khi đi vệ sinh, tiếp xúc động vật, trước khi chế biến thức ăn.

• Vệ sinh dụng cụ chế biến, tách biệt thực phẩm sống và chín.

• Bảo quản thực phẩm ở nhiệt độ thích hợp.

• Người mắc bệnh không nên tham gia chế biến thực phẩm cho đến ít nhất 48 giờ sau khi hết tiêu chảy.

Tiên lượng

Hầu hết các trường hợp phục hồi hoàn toàn trong vòng 1 tuần. Tuy nhiên, vi khuẩn có thể tồn tại trong phân trong vài tuần sau khi hết triệu chứng, làm tăng nguy cơ lây lan nếu không giữ gìn vệ sinh cá nhân tốt.

Kết luận

Nhiễm khuẩn đường tiêu hóa do Salmonella là một bệnh lý phổ biến, có khả năng lây lan nhanh nếu không được kiểm soát tốt. Chẩn đoán sớm, điều trị hỗ trợ hợp lý và tuân thủ nguyên tắc vệ sinh an toàn thực phẩm đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ biến chứng và lây lan trong cộng đồng.