Tăng Hormone Tăng Trưởng Người (HGH) Tự Nhiên: Tổng Quan và Khuyến nghị Lâm sàng

Hormone tăng trưởng của người (human growth hormone - HGH) là một peptide nội sinh được tổng hợp và bài tiết bởi thùy trước tuyến yên. HGH đóng vai trò then chốt trong điều hòa tăng trưởng chiều cao ở trẻ em, duy trì khối lượng cơ nạc, chuyển hóa lipid - glucose, và ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch cũng như mật độ xương ở người trưởng thành.

Tình trạng thiếu hụt HGH có thể bắt nguồn từ nguyên nhân bẩm sinh, tổn thương tuyến yên – vùng dưới đồi, hoặc các yếu tố mắc phải. Chẩn đoán thường dựa trên lâm sàng kết hợp với các xét nghiệm chuyên biệt như:

• Nghiệm pháp dung nạp insulin (ITT),

• Nghiệm pháp kích thích glucagon,

• Hoặc nghiệm pháp kích thích GHRH–arginine.

Bên cạnh chỉ định điều trị bằng HGH ngoại sinh, một số biện pháp điều chỉnh lối sống và dinh dưỡng đã được chứng minh có thể hỗ trợ cải thiện hoặc duy trì nồng độ HGH trong giới hạn sinh lý.

Dưới đây là 10 chiến lược có cơ sở khoa học hỗ trợ tăng mức HGH tự nhiên:

1. Giảm mỡ nội tạng, đặc biệt là mỡ bụng

Nhiều nghiên cứu cho thấy mỡ bụng có liên quan nghịch với nồng độ HGH. Tăng tích tụ mỡ bụng làm suy giảm trục vùng dưới đồi – tuyến yên, ảnh hưởng đến sự tiết hormone tăng trưởng và làm tăng nguy cơ bệnh lý chuyển hóa. Giảm mỡ bụng được xem là yếu tố quan trọng để phục hồi chức năng nội tiết, trong đó có HGH.

2. Áp dụng chế độ nhịn ăn gián đoạn (Intermittent Fasting - IF)

Nhịn ăn làm tăng nồng độ HGH thông qua hai cơ chế:

• Kích thích trực tiếp sự tiết HGH,

• Giảm nồng độ insulin – một yếu tố ức chế tiết HGH.

Một nghiên cứu trên 47 người trưởng thành ghi nhận tăng nồng độ HGH gấp 5 lần sau 24 giờ nhịn ăn. Hình thức IF phổ biến bao gồm: nhịn ăn 16 giờ, ăn trong khung giờ 8 giờ mỗi ngày, hoặc hạn chế calo 2 ngày/tuần.

3. Bổ sung arginine

L-arginine là một acid amin có thể kích thích tiết HGH, đặc biệt khi dùng riêng biệt và không kèm vận động thể lực.

Một nghiên cứu cho thấy liều cao arginine (10g) sau nhịn ăn qua đêm giúp tăng nhẹ nồng độ HGH. Tuy nhiên, việc sử dụng cần thận trọng, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc có bệnh lý nền. Tham khảo ý kiến bác sĩ là bắt buộc trước khi bổ sung.

4. Hạn chế tiêu thụ đường và tinh bột tinh chế

Lượng đường cao làm tăng insulin huyết – yếu tố được chứng minh ức chế tiết HGH. Giảm tiêu thụ thực phẩm có chỉ số đường huyết cao giúp kiểm soát insulin và góp phần phục hồi nhịp sinh học tiết HGH.

5. Bổ sung GABA (Gamma-aminobutyric acid)

GABA là chất dẫn truyền thần kinh ức chế trung ương, có vai trò thư giãn thần kinh, cải thiện giấc ngủ và gián tiếp tăng tiết HGH. Một nghiên cứu năm 2008 ghi nhận bổ sung GABA tăng HGH 400% khi nghỉ ngơi và 200% sau tập luyện. Tuy nhiên, tác dụng dài hạn của GABA đối với HGH cần được xác minh qua nghiên cứu thêm.

6. Tập thể dục, đặc biệt là tập luyện cường độ cao (HIIT)

Hoạt động thể chất, nhất là tập luyện ngắt quãng cường độ cao (High-Intensity Interval Training – HIIT), được chứng minh làm tăng tiết HGH trong và sau buổi tập. Ngoài ra, tập luyện đều đặn giúp cải thiện chức năng chuyển hóa và giảm khối mỡ, từ đó hỗ trợ nồng độ HGH sinh lý.

7. Sử dụng hợp lý các loại đồ uống thể thao

Một số đồ uống thể thao chứa carbohydrate hoặc amino acid có thể làm tăng tạm thời nồng độ HGH sau tập luyện. Tuy nhiên, việc bổ sung protein (đặc biệt là casein và whey) ngay trước khi tập có thể làm giảm mức HGH. Do đó, cần cá thể hóa phác đồ dinh dưỡng trước - sau tập luyện và theo dõi phản ứng cơ thể.

8. Tối ưu hóa giấc ngủ

HGH được tiết ra theo nhịp sinh học, đặc biệt là trong giấc ngủ sâu (giai đoạn NREM 3). Thiếu ngủ hoặc rối loạn nhịp sinh học làm giảm tiết HGH. Các biện pháp cải thiện giấc ngủ bao gồm:

• Hạn chế ánh sáng xanh buổi tối,

• Duy trì lịch ngủ cố định,

• Tránh caffeine sau 14h,

• Giữ nhiệt độ phòng mát mẻ (khoảng 18–22°C).

9. Bổ sung melatonin

Melatonin không chỉ cải thiện giấc ngủ mà còn có thể làm tăng tiết HGH. Một số nghiên cứu sơ bộ ghi nhận melatonin giúp cải thiện tiết HGH về đêm. Tuy nhiên, cần tham khảo bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt nếu có bệnh lý mạn tính hoặc đang dùng thuốc.

10. Cân nhắc các chất bổ sung khác

Một số vi chất và acid amin khác có thể hỗ trợ sản xuất HGH:

• Glutamine: 2g có thể làm tăng HGH tạm thời đến 78%.

• Creatine: Tăng HGH sau 6 tuần ở người hoạt động thể lực.

• Ornithine: Uống 30 phút sau tập giúp tăng HGH đỉnh.

Tuy nhiên, tác dụng của các chất này vẫn mang tính nhất thời và chưa đủ bằng chứng về hiệu quả lâu dài trong tăng tiết HGH nội sinh.

Kết luận

HGH đóng vai trò thiết yếu trong tăng trưởng, chuyển hóa và duy trì sức khỏe toàn thân. Việc tối ưu hóa lối sống và dinh dưỡng là yếu tố quan trọng, hỗ trợ duy trì nồng độ hormone này ở mức sinh lý. Tuy nhiên, trước khi sử dụng bất kỳ chất bổ sung nào hoặc can thiệp điều trị, người bệnh cần được bác sĩ nội tiết đánh giá và theo dõi chặt chẽ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.