Thảo luận về vấn đề tự tử với trẻ em và thanh thiếu niên

Giới thiệu

Tự tử là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em và thanh thiếu niên, mặc dù về tổng thể, tỷ lệ tử vong do tự tử vẫn tương đối thấp trong nhóm tuổi này. Tuy nhiên, các dữ liệu gần đây từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và các nghiên cứu công bố trên JAMA cho thấy xu hướng gia tăng về số lượt khám và nhập viện liên quan đến ý nghĩ hoặc hành vi tự sát ở trẻ từ năm 2011 đến 2021.

Việc thảo luận một cách cởi mở, trung thực và khoa học về chủ đề tự tử có thể giúp giảm thiểu kỳ thị, thúc đẩy trẻ tìm kiếm sự hỗ trợ, đồng thời tạo tiền đề cho các hành vi chăm sóc sức khỏe tâm thần lành mạnh.

1. Thảo luận sớm, không chờ đến tuổi vị thành niên

Trẻ em, ngay từ bậc trung học cơ sở, đã có thể tiếp cận với thông tin hoặc trải nghiệm liên quan đến tự tử từ bạn bè, mạng xã hội hoặc môi trường học đường. Do đó, việc trì hoãn trao đổi về chủ đề này có thể khiến trẻ cảm thấy cô lập hoặc không có nơi để chia sẻ.

Phụ huynh nên chủ động mở đầu bằng cách xác nhận rằng đây là một vấn đề sức khỏe nghiêm túc và có thể được trao đổi an toàn trong gia đình. Việc cấm đoán hoặc né tránh chủ đề có thể vô tình khiến trẻ hiểu rằng cảm xúc tiêu cực là điều không được phép bộc lộ, từ đó gia tăng nguy cơ hành vi tự tổn thương.

2. Bình thường hóa việc thảo luận về sức khỏe tâm thần

Tương tự như việc hỏi trẻ về các triệu chứng thể chất như ho, sốt hay đau bụng, cha mẹ nên thường xuyên hỏi trẻ về tâm trạng và cảm xúc. Những câu hỏi như “Hôm nay con cảm thấy thế nào?”, “Có điều gì khiến con buồn không?” sẽ góp phần tạo ra môi trường cởi mở, nơi trẻ có thể tự do chia sẻ mà không lo bị đánh giá.

3. Tạo không gian an toàn và không phán xét

Trẻ chỉ có thể chia sẻ một cách chân thật nếu cảm thấy an toàn và được tôn trọng. Phụ huynh nên lựa chọn thời điểm và bối cảnh phù hợp như sau bữa ăn tối hoặc trong một cuộc dạo chơi thư giãn để bắt đầu cuộc trò chuyện. Có thể dẫn dắt bằng những câu hỏi mở, chẳng hạn: “Con đã bao giờ nghe ai đó nói về việc cảm thấy không muốn sống chưa?” hoặc “Khi con buồn, con thường làm gì để thấy dễ chịu hơn?”.

4. Cung cấp thông điệp hỗ trợ rõ ràng

Ba thông điệp quan trọng cần được truyền đạt cho trẻ:

• Việc nói ra cảm xúc tiêu cực là hoàn toàn bình thường và được khuyến khích.

• Có ý nghĩ về tự tử không khiến con trở thành người xấu.

• Luôn có người sẵn sàng giúp đỡ con, kể cả cha mẹ, thầy cô, bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý.

Trẻ cần hiểu rằng các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu – là yếu tố nguy cơ chính của tự tử – đều có thể can thiệp và điều trị hiệu quả.

5. Tránh áp lực và kỳ thị

Ngôn ngữ và thái độ của người lớn đóng vai trò quyết định trong việc trẻ có sẵn sàng chia sẻ hay không. Những câu nói mang tính phán xét như “Con đừng nghĩ tiêu cực nữa”, “Phải mạnh mẽ lên” hoặc “Chuyện này không đáng để buồn” có thể làm trẻ thu mình và không còn muốn mở lòng.

Ngoài ra, các khuôn mẫu giới tính (“Con trai thì không được khóc”, “Con gái thì phải biết giữ thể diện gia đình”) cũng cần được loại bỏ để không cản trở việc tiếp cận chăm sóc sức khỏe tâm thần của trẻ.

6. Đánh giá mức độ sẵn sàng của người chăm sóc

Không phải tất cả phụ huynh hoặc người chăm sóc đều sẵn sàng hoặc có năng lực cảm xúc để thảo luận về chủ đề nhạy cảm như tự tử. Nếu cảm thấy không đủ bình tĩnh hoặc sợ phản ứng quá mức, tốt nhất nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ bác sĩ nhi khoa, chuyên viên tâm lý học đường hoặc nhân viên xã hội.

Phản ứng thái quá (sốc, hoảng loạn, buộc tội) của người lớn có thể khiến trẻ cảm thấy xấu hổ và giấu kín cảm xúc trong tương lai.

7. Tìm đến hỗ trợ chuyên môn khi cần thiết

Bác sĩ nhi khoa là điểm khởi đầu lý tưởng trong việc sàng lọc và đánh giá nguy cơ tự tử ở trẻ. Họ có thể sử dụng các công cụ đánh giá tâm lý tiêu chuẩn để theo dõi tiến triển và kết nối trẻ với chuyên gia sức khỏe tâm thần nếu cần.

Ngoài ra, các chuyên viên tư vấn học đường, nhà tâm lý học hoặc bác sĩ tâm thần trẻ em cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong can thiệp và điều trị sớm, ngăn ngừa hậu quả nghiêm trọng.

Kết luận

Việc thảo luận về tự tử không làm tăng nguy cơ tự tử – ngược lại, nếu được thực hiện đúng cách, nó giúp trẻ cảm thấy được thấu hiểu, giảm kỳ thị và tăng khả năng tìm kiếm hỗ trợ. Phụ huynh và người chăm sóc cần đóng vai trò chủ động, lắng nghe không phán xét và kết nối với hệ thống chăm sóc chuyên nghiệp khi cần thiết. Việc can thiệp sớm có thể cứu sống và giúp trẻ có một lộ trình phát triển tâm lý lành mạnh hơn.