Vai trò của sữa trong chế độ dinh dưỡng của trẻ em lứa tuổi học đường

1. Đặt vấn đề

Giai đoạn từ 6 đến 15 tuổi là thời kỳ tăng trưởng quan trọng về mặt thể chất và hoàn thiện chức năng nhận thức. Đây được xem là “cửa sổ cơ hội cuối cùng” để bù đắp thiếu hụt chiều cao giai đoạn trước và chuẩn bị nền tảng cho sự phát triển vượt bậc trong giai đoạn dậy thì. Trong chế độ ăn hàng ngày, sữa và các chế phẩm từ sữa đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các vi chất thiết yếu, đặc biệt là canxi, vitamin D và protein chất lượng cao – những thành phần thiết yếu cho quá trình tạo xương, phát triển chiều cao và hỗ trợ chức năng miễn dịch.

2. Tầm quan trọng của sữa đối với trẻ em lứa tuổi học đường

Theo số liệu điều tra của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, khẩu phần ăn thông thường của trẻ em Việt Nam chỉ đáp ứng khoảng 50–60% nhu cầu canxi khuyến nghị (400–600mg so với mức 1000–1200mg/ngày). Trong khi đó, mỗi đơn vị sữa (100ml sữa tươi/sữa công thức, 100g sữa chua, hoặc 15g phô mai) có thể cung cấp khoảng 250–300mg canxi, cùng nhiều vi chất cần thiết khác như vitamin D, K2, kẽm, sắt, iốt, và axit béo thiết yếu (DHA, ARA).

Bổ sung 3–6 đơn vị sữa mỗi ngày kết hợp với khẩu phần ăn đa dạng có thể giúp trẻ đáp ứng nhu cầu canxi – yếu tố then chốt trong quá trình tăng trưởng chiều cao và phát triển hệ cơ xương vững chắc.

3. Lựa chọn sữa phù hợp theo tình trạng dinh dưỡng

Việc lựa chọn sản phẩm sữa cần căn cứ vào đặc điểm thể trạng và tình trạng dinh dưỡng của từng trẻ:

• Trẻ suy dinh dưỡng, thấp còi: Ưu tiên sữa cao năng lượng, giàu protein, canxi và các vi chất hỗ trợ tăng trưởng (kẽm, sắt, iốt…).
• Trẻ có thể trạng bình thường: Có thể sử dụng sữa tươi tiệt trùng hoặc sữa công thức theo lứa tuổi, kết hợp với các chế phẩm như sữa chua, phô mai để bổ sung vi chất.
• Trẻ thừa cân, béo phì: Nên chọn sữa ít béo hoặc tách béo, không đường, tránh sử dụng sữa cao năng lượng. Đồng thời, cần kết hợp chế độ ăn lành mạnh và hoạt động thể lực phù hợp.

4. Khuyến nghị lượng sữa theo độ tuổi

1 đơn vị tương đương với 100ml sữa hoặc 100ml sữa chua hoặc 15g phô mai.

5. Nguyên tắc lựa chọn sữa cho trẻ em học đường

5.1. Ưu tiên thành phần hỗ trợ phát triển xương và não bộ:

• Canxi (≥240mg/100ml) và Vitamin D (1.5–2.5mcg/100ml): Hỗ trợ tăng mật độ xương.

• Vitamin K2: Tăng hấp thu và gắn canxi vào xương.

• Protein chất lượng cao: Cung cấp acid amin thiết yếu.

• Omega-3 (DHA, EPA): Thúc đẩy phát triển hệ thần kinh và khả năng học tập.

5.2. Căn cứ thể trạng của trẻ:

• Trẻ suy dinh dưỡng: Chọn sữa công thức cao năng lượng.

• Trẻ khỏe mạnh: Dùng sữa tiệt trùng thông thường kết hợp sữa chua, phô mai.

• Trẻ béo phì: Chọn sữa ít béo, tránh sữa ngọt hoặc bổ sung năng lượng cao.

5.3. Lưu ý khả năng dung nạp:

• Trẻ có bất dung nạp lactose nên chuyển sang sữa không lactose hoặc sữa hạt bổ sung canxi – vitamin D. Cần theo dõi dung nạp thực tế của từng trẻ và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần.

5.4. Phù hợp độ tuổi:

• Không sử dụng sữa công thức dành cho trẻ dưới 3 tuổi cho trẻ lớn hơn do khác biệt về nhu cầu dinh dưỡng và thành phần vi chất.

5.5. Đa dạng hóa nguồn sữa:

• Kết hợp các loại sữa (sữa tươi, sữa chua, sữa hạt tăng cường vi chất) miễn sao đảm bảo tổng lượng canxi và vitamin D theo khuyến nghị.

6. Cảnh báo nguy cơ sữa giả và lạm dụng sản phẩm không rõ nguồn gốc

Không có sản phẩm sữa nào giúp trẻ tăng chiều cao đột ngột 5–7cm trong 1 tháng như một số quảng cáo sai sự thật. Việc tăng trưởng phụ thuộc vào tổng thể dinh dưỡng – vận động – giấc ngủ và di truyền.

Khuyến nghị lựa chọn sữa an toàn:

• Sản phẩm của thương hiệu uy tín, có kiểm định chất lượng.
• Mua tại điểm bán chính thức (nhà thuốc, siêu thị, cửa hàng mẹ & bé).
• Bao bì nguyên vẹn, có mã QR truy xuất nguồn gốc.
• Tham khảo ý kiến chuyên gia y tế nếu trẻ có cơ địa dị ứng hoặc bệnh nền.

7. Khuyến nghị từ chuyên gia

Sữa và các chế phẩm từ sữa là nhóm thực phẩm hỗ trợ tối ưu cho tăng trưởng chiều cao, phát triển thể chất và trí tuệ nếu được sử dụng đúng cách và hợp lý. Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám dinh dưỡng định kỳ để được đánh giá thể trạng và tư vấn chế độ dinh dưỡng phù hợp, trong đó có việc lựa chọn và sử dụng sữa theo đúng nhu cầu lứa tuổi và tình trạng sức khỏe.