Viêm gan cấp tính chưa rõ nguyên nhân ở trẻ em

Từ giữa tháng 4 năm 2022, thế giới đã ghi nhận sự xuất hiện của một loạt ca viêm gan cấp tính chưa rõ nguyên nhân ở trẻ em, chủ yếu từ 1 tháng đến 16 tuổi. Cho đến thời điểm hiện tại, nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và nhiều cơ quan y tế quốc gia đang tích cực điều tra và theo dõi tình hình nhằm đưa ra giải pháp phòng ngừa và xử trí hiệu quả.

1. Tình hình dịch tễ học

Ca bệnh đầu tiên được báo cáo tại Anh và Scotland vào ngày 15/4/2022. Tính đến ngày 3/5/2022, WHO đã ghi nhận 228 trường hợp tại hơn 20 quốc gia, chưa bao gồm 50 trường hợp đang được điều tra bổ sung. Khoảng 10% bệnh nhi có diễn tiến nặng, cần ghép gan, và đã có ít nhất 5 ca tử vong được xác nhận (trong đó 3 ca tại Indonesia). Tỷ lệ tử vong ước tính khoảng 2%, được xem là đáng lưu ý đối với một hội chứng viêm gan mới nổi.

Các ca bệnh tập trung chủ yếu ở trẻ em khỏe mạnh trước đó, trong độ tuổi từ sơ sinh đến thiếu niên, với đa số không ghi nhận tiền sử nhiễm các virus viêm gan thông thường (A, B, C, D, E).

2. Biểu hiện lâm sàng

Các biểu hiện thường gặp bao gồm:

• Rối loạn tiêu hóa: nôn, buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng

• Dấu hiệu tổn thương gan cấp: vàng da, vàng mắt, nước tiểu sậm màu

• Một số trường hợp tiến triển đến suy gan tối cấp

• Không sốt hoặc sốt nhẹ, không nhiễm các virus viêm gan phổ biến

• Men gan tăng cao rõ rệt (ALT, AST thường >500 IU/L)

Diễn tiến lâm sàng thường khởi đầu với triệu chứng đường tiêu hóa, sau đó vài ngày xuất hiện các biểu hiện suy chức năng gan. Các trường hợp nặng có thể dẫn đến rối loạn đông máu, thay đổi tri giác, và cần ghép gan cấp cứu.

3. Các giả thuyết về căn nguyên bệnh

Hiện chưa xác định được tác nhân gây bệnh chính thức. Một số giả thuyết đang được nghiên cứu:

3.1. Nghi ngờ liên quan đến Adenovirus

• Nhiều ca bệnh dương tính với Adenovirus, chủ yếu là type 41.

• Tuy nhiên, không phải tất cả trường hợp đều có bằng chứng nhiễm virus này.

• Sinh thiết gan ở một số ca bệnh không phát hiện thấy sự hiện diện của Adenovirus.

3.2. Vai trò của SARS-CoV-2 và các virus khác

• Một số bệnh nhi có kết quả xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2.

• Chưa có bằng chứng khẳng định vai trò gây bệnh trực tiếp, nhưng đây là hướng điều tra đang được tiếp tục.

3.3. Tiếp xúc vật nuôi và môi trường

• Cơ quan An ninh Y tế Vương quốc Anh ghi nhận tỷ lệ cao các gia đình có nuôi chó trong số trẻ mắc bệnh.

• Virus Adeno ở chó có thể gây viêm gan ở vật nuôi, song chưa có bằng chứng rõ ràng về khả năng lây nhiễm sang người.

4. Khả năng lây lan và nguy cơ dịch tễ

Hiện tại, chưa xác định rõ đường lây truyền. Tuy nhiên, khác với các viêm gan virus thông thường (A, E lây qua đường tiêu hóa; B, C, D qua đường máu), bệnh cảnh hiện tại không có bằng chứng rõ ràng về cơ chế lây truyền qua hô hấp hoặc tiếp xúc gần, do đó khả năng bùng phát thành dịch lớn được đánh giá là không cao.

WHO cho biết đa số trẻ mắc bệnh chưa tiêm vaccine COVID-19, do đó loại trừ mối liên hệ giữa vaccine COVID-19 và hội chứng viêm gan cấp tính chưa rõ nguyên nhân tại thời điểm hiện tại.

5. Phương pháp điều trị và theo dõi

Hiện chưa có phác đồ điều trị đặc hiệu do nguyên nhân chưa rõ ràng. Nguyên tắc điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng, theo dõi sát chức năng gan và can thiệp hỗ trợ kịp thời:

• Bù dịch – điện giải đường uống hoặc truyền dịch tĩnh mạch.

• Theo dõi men gan, chức năng đông máu, biểu hiện thần kinh.

• Điều trị suy gan tối cấp nếu có: điều chỉnh rối loạn đông máu, lọc máu, ghép gan nếu cần.

• Chuyển tuyến chuyên khoa gan nhi hoặc trung tâm ghép gan đối với các trường hợp nặng.

6. Khuyến cáo phòng ngừa dành cho phụ huynh

Cho đến khi có thêm bằng chứng khoa học xác thực, các biện pháp phòng ngừa nên tập trung vào:

• Rửa tay thường xuyên với xà phòng và nước sạch.

• Vệ sinh các bề mặt tiếp xúc (đồ chơi, bàn ghế, tay nắm cửa...).

• Hướng dẫn trẻ ho – hắt hơi đúng cách (vào khuỷu tay áo hoặc khăn giấy).

• Cách ly trẻ nghi nhiễm khỏi môi trường tập thể (nhà trẻ, trường học).

• Giám sát triệu chứng đường tiêu hóa và dấu hiệu tổn thương gan: nôn, tiêu chảy, vàng da, mệt mỏi, nước tiểu sậm màu.

Khi nào cần đưa trẻ đến cơ sở y tế?

• Sốt cao không rõ nguyên nhân kéo dài.

• Nôn ói nhiều, tiêu chảy mất nước.

• Vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu.

• Mệt mỏi, lừ đừ, giảm ăn, thay đổi hành vi.

• Tiền sử bệnh gan hoặc suy giảm miễn dịch.

7. Kết luận

Viêm gan cấp chưa rõ nguyên nhân ở trẻ em là một hiện tượng mới nổi có tiềm năng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng nhi khoa. Việc theo dõi sát tình hình dịch tễ, nâng cao cảnh giác lâm sàng, và triển khai các biện pháp phòng ngừa cơ bản là hết sức cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Mọi trường hợp nghi ngờ cần được đánh giá và theo dõi tại cơ sở y tế có năng lực chuyên môn về nhi khoa – gan mật.