Viêm môi khô nứt (cheilitis): Nguyên nhân, đặc điểm lâm sàng và hướng xử trí

Viêm môi (cheilitis) là tình trạng viêm tại vùng môi, bao gồm cả niêm mạc môi, viền môi và vùng da xung quanh, thường biểu hiện với các triệu chứng như: khô, đỏ, bong tróc, nứt nẻ, sưng nề, ngứa, đau rát. Viêm môi có thể gây khó chịu đáng kể, ảnh hưởng đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống. Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân có thể là do kích ứng, phản ứng tiếp xúc, hoặc các yếu tố môi trường.

Các yếu tố nguyên nhân thường gặp

1. Tác động môi trường và hành vi thói quen

• Thời tiết lạnh hoặc khô hanh.

• Không khí điều hòa, sưởi ấm làm khô da.

• Thói quen liếm môi, cắn môi, bóc da môi.

• Tác động ánh nắng kéo dài không bảo vệ.

2. Viêm da tiếp xúc kích ứng hoặc dị ứng

Một nguyên nhân phổ biến và thường bị bỏ sót là viêm da tiếp xúc liên quan đến việc sử dụng son dưỡng môi hoặc các sản phẩm thoa lên môi có chứa thành phần dễ gây kích ứng như:

• Tinh dầu bạc hà, long não, phenol

• Axit salicylic

• Khuynh diệp

• Hương liệu nhân tạo

Theo khuyến cáo của Học viện Da liễu Hoa Kỳ (AAD), những thành phần này có thể gây cảm giác "râm ran", thường bị hiểu nhầm là dấu hiệu sản phẩm đang phát huy tác dụng, trong khi thực chất là kích ứng niêm mạc môi.

Chiến lược điều trị và chăm sóc môi khô nứt

1. Lựa chọn sản phẩm dưỡng môi phù hợp

• Ưu tiên các thành phần làm dịu và tạo hàng rào bảo vệ: petrolatum (mỡ khoáng), dimethicone, ceramide, bơ hạt mỡ.

• Tránh hương liệu, chất bảo quản và thành phần có tính tẩy tế bào chết.

Việc sử dụng son dưỡng môi có chứa petrolatum giúp duy trì độ ẩm bằng cách ngăn mất nước qua biểu bì, đặc biệt hiệu quả khi dùng vào buổi tối hoặc trong môi trường lạnh, khô.

2. Dưỡng ẩm trước khi ngủ

• Bôi một lớp mỏng thuốc mỡ petrolatum lên môi trước khi đi ngủ để tăng cường giữ ẩm qua đêm.

• Có thể kết hợp với các serum chứa acid hyaluronic trước khi bôi lớp bảo vệ bên ngoài.

3. Bảo vệ môi khỏi tia UV

• Sử dụng sản phẩm dưỡng môi có chỉ số SPF ≥ 30 khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời để phòng ngừa viêm môi do ánh nắng (actinic cheilitis).

4. Duy trì độ ẩm trong môi trường sống

• Sử dụng máy tạo độ ẩm trong nhà, đặc biệt vào mùa đông hoặc khi sử dụng hệ thống sưởi kéo dài, giúp giảm tình trạng mất nước qua da, bao gồm vùng môi.

5. Hạn chế các thói quen gây tổn thương

• Tránh liếm môi, bóc da môi khô, tẩy tế bào chết cơ học.

• Tránh son môi dạng lì hoặc lâu trôi trong giai đoạn môi đang bị tổn thương.

• Sử dụng sản phẩm tẩy trang dịu nhẹ nếu cần loại bỏ son môi, thay vì chà xát mạnh.

Khi nào cần khám bác sĩ chuyên khoa Da liễu?

Trong nhiều trường hợp, viêm môi đơn thuần có thể cải thiện bằng các biện pháp bảo vệ và dưỡng ẩm thông thường. Tuy nhiên, cần tham vấn bác sĩ da liễu nếu xuất hiện:

• Môi khô nứt dai dẳng không cải thiện sau vài tuần điều trị tại chỗ.

• Vùng môi có biểu hiện dày sừng, sần sùi, đổi màu, nứt nẻ sâu, chảy máu, hoặc bong vảy kéo dài.

• Nghi ngờ viêm môi ánh nắng (actinic cheilitis) – một tình trạng tiền ung thư có nguy cơ tiến triển thành ung thư biểu mô tế bào vảy vùng môi.

Kết luận

Viêm môi nứt nẻ là tình trạng phổ biến và đa nguyên nhân, thường liên quan đến yếu tố môi trường, sản phẩm chăm sóc cá nhân và thói quen sinh hoạt. Việc lựa chọn sản phẩm dưỡng môi phù hợp, duy trì độ ẩm và tránh kích ứng là những bước quan trọng trong điều trị và phòng ngừa. Trong trường hợp kéo dài hoặc nghi ngờ có tổn thương tiền ung thư, cần được khám và xử trí bởi bác sĩ chuyên khoa Da liễu.