Tên tiếng việt: Bán biên liên, Lỗ bình, Lô biên
Tên khác : Puon suen lien; Lỗ bình trung quốc; Lô biên
Tên khoa học: Lobelia chinensis Lour.
Họ: Lobeliaceae
Công dụng: Giải độc, tiêu viêm (cả cây). Chữa xơ gan cổ trướng, viêm gan cổ phù thũng.
1. Mô tả:
- Cây thảo mọc hằng năm, có thân nhẵn, có 3 góc, mọc thẳng hướng lên hay mọc nằm, có khi đâm rễ, đơn hay phân nhánh, dài 5-15cm.
- Lá mọc so le gần như không cuống, các lá ở góc hình trái xoan, các lá phía trên thon, dài 0,7-2cm, rộng 3-7mm, có đầu nhọn hay tù, với phần trên của mép có răng. Hoa mọc riêng lẻ, mọc ở nách lá, dài 7-15mm, thường xếp 1-2 cái trên cùng trục.
- Cuống hoa dạng sợi, dài 6-30mm, không có lá Bắc. Ðài dính với bầu, có 5 thuỳ thon.
- Tràng hoa màu tím, màu xanh lơ hay trắng, chẻ tới gốc, 5 thuỳ hình trái xoan, 2 cánh tròn nhỏ hơn. Nhị 5, hình cong, dính ở đỉnh thành một cái vòng quanh nuốm. Bầu 2 ô, dạng tròn, nhẵn. Quả nang dạng nón ngược, trên một cuống cong.
- Hạt hình bầu dục, dẹt, nhẵn.
- Hoa tháng 5-8; quả tháng 8-10.
2. Bộ phận dùng:
- Toàn cây – Herba Lobelae Chinensis, thường gọi là Bán biên liên.
3. Nơi sống và thu hái:
- Cây phân bố ở Lào, Việt Nam, Campuchia, Thái Lan, Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản, Malaixia, Inđônêxia. Ở nước ta, thường gặp Bán biên liên trong ruộng và những nơi ẩm thấp, có ở nhiều nơi thuộc miền Bắc và miền Trung.
- Người ta thu hái toàn cây vào mùa xuân, hè, rửa sạch dùng tươi hay khô.
4. Thành phần hoá học:
- Trong cây có lobelin, lobelanin, isolobelanin, lobelanidin, saponin, flavon, acid amin.
5. Tính vị, tác dụng:
- Vị cay, tính bình, có tác dụng lợi niệu, tiêu thũng, thanh nhiệt giải độc.
6. Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Thường được dùng trị
- Xơ gan cổ trướng, huyết hấp trùng, cổ trướng vào thời kỳ cuối hay viêm gan phù thũng.
- Viêm amygdal, viêm ruột, ỉa chảy.
- Suyễn thở hay sốt rét cơn. Liều dùng 40g dạng thuốc sắc. Lobelia Chinensis Lour
- Dùng ngoài lấy cây tươi giã đắp mụn nhọt, sưng mủ nhiễm độc và rắn độc cắn.
Bài thuốc có bán biên liên
Chữa gan cổ trướng: Bán biên liên, kim tiền thảo, mỗi vị 9g, đại hoàng 12g, chỉ thức 18g. Sắc nước uống, ngày một thang. Uống 5 ngày liền. Sau đó tăng liều 2 vị bán biên liên và kim tiền thảo, bỏ vị đại hoàng mà thêm thần khúc, mạch nha.
Chữa rắn độc, bọ cạp: Mỗi ngày dùng 30-48g bán biên liên, sắc nửa giờ với lửa nhỏ. Chia 3 lần uống trong ngày. Đồng thời dùng bán biên liên tươi giã nát đắp vào vết cắn, ngày thay 2 lần.
Chữa hoàng đản, phù thũng, tiểu tiện khó: Bán biên liên 30g, bạch mao căn 30g. Sắc nước chia 2 lần uống trong ngày với đường trắng
Chữa mụn nhọt, đầu đinh: Bán biên liên lượng vừa đủ, thêm một ít muối ăn, giã nát, đắp vào chỗ nước chảy vàng.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
