Tên tiếng việt: Lan cuốn chiếu, Bàn long sâm
Tên khoa học: Spiranthes sinensis (Pers.) Ames
Tên đồng nghĩa: Neottia sinensis Pers.
Họ: Orchidaceae (Lan)
Công dụng: Chữa lao, ho, thổ huyết, viêm amygdal, viêm hầu họng; cơ thể gầy yếu, suy nhược thần kinh; bỏng lửa (cả cây)
A. Mô tả cây
- Loại cỏ sống lâu năm. Thân rễ ngắn, có những rễ củ mẫm mọc toả từ gốc ra. Thân nhỏ nhưng dài, cao tới 15-45cm. Lá mọc từ gốc, hình lưỡi mác hẹp và dài, dài ngắn không đều, dài nhất có thể tới 15cm. Những lá phía trên thường thoái hoá, chỉ còn như bẹ ôm lấy thân. Hoa mọc thành bông, xoắn ốc, dài 5-10cm màu trắng phớt hồng hoặc đỏ. Qủa hình trứng có lông mịn. Mùa hoa vào mùa hè.
B. Phân bố, thu hái và chế biến
- Mọc ở khắp nơi ở đồng cỏ miền núi Việt Nam. Có mọc cả ở Trung Quốc, châu úc. Mùa thu đào cả cây lấy rễ phơi khô mà dùng.
C. Thành phần hoá học
- Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu.
D. Tác dụng dược lý
- Bàn long sâm: vị ngọt đắng, tính bình, có tác dụng dưỡng âm thanh nhiệt, nhuận phế, chỉ khái (chống ho), giải độc. Thường dùng cho cơ thể suy nhược, nóng trong do âm hư, ho, váng đầu, thắt lưng đau mỏi, nước tiểu đục đục, mụn nhọt lở loét ngoài da.
- Bồi dưỡng cơ thể sau ốm: Rễ củ bàn long sâm 30g, rễ cây đậu đũa 15g, thịt lợn hoặc thịt gà 250g. Tất cả rửa sạch, thịt thái miếng ướp vừa vặn. Đổ nước ngập Bàn long sâm, rễ cây đậu đũa đun sôi, cho thịt vào hầm nhỏ lửa. Làm món canh ăn trong bữa ăn (bỏ bã thuốc, chỉ ăn thịt và uống nước canh); cách 3 ngày ăn 1 lần. Mỗi liệu trình 20 ngày.
- Chữa táo bón người cao tuổi: Bàn long sâm 9-15g, cá diếc tươi 60g. Cá diếc làm sạch ướp gia vị cho vừa. Bàn long sâm rửa sạch cho vào nồi đổ 500ml nước đun sôi thả cá diếc vào nấu chín, thêm đường trắng, chia 2 lần ăn trong ngày. Tuần ăn 2 lần, mỗi liệu trình 10 ngày.
- Chữa ho do âm huyết hư tổn (lòng bàn chân, bàn tay nóng, miệng khô, đêm ngủ hay ra mồ hôi trộm, môi lưỡi đỏ nhạt hoặc đỏ tía, mạch nhỏ nhanh): Rễ củ Bàn long sâm 9-15g, mạch môn đông 8g, rửa sạch cắt nhỏ cho 500ml nước sắc nước uống 2 lần trong ngày. Dùng liền 5 ngày một liệu trình.
- Hỗ trợ điều trị đái tháo đường: Bàn long sâm 30g, tụy lợn 1 cái, lá ngân hạnh 30g. Tất cả rửa sạch, nấu canh ăn, tuần ăn 2 lần.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
