Cơ dựng sống (paraspinal muscles) là thuật ngữ chỉ một nhóm cơ chạy dọc theo chiều dài của cột sống ở bên trái và bên phải, từ đáy hộp sọ đến xương cùng. Nhóm cơ này có kích thước và cấu trúc khác nhau tại các vị trí khác nhau của cột sống. Ở khu vực xương cùng, cơ này nhọn và hẹp, trong khi ở thắt lưng, cơ này có kích thước lớn hơn và tạo thành một khối thịt dày.
Cơ dựng sống được sử dụng để hỗ trợ các hoạt động của lưng, chẳng hạn như nằm nghiêng sang một bên, cong lưng về phía sau, uốn cong về phía trước hoặc vặn mình. Do đó, cơ bắp này đóng vai trò quan trọng để xây dựng sức mạnh ở lưng, cải thiện tư thế xấu và điều trị các vấn đề sức khỏe ở lưng.
.png)
Cấu tạo cơ dựng sống
Cơ lưng được tạo thành từ ba lớp cơ, bao gồm:
Lớp cơ sâu: Chứa các cơ ngắn kết nối với các đốt sống trong cột sống
Lớp nông (lớp bề mặt): Là lớp cơ ngoài cùng và ở vị trí gần nhất với da
Lớp trung gian: Là nhóm cơ nằm giữa lớp sâu và lớp nông.
Cơ dựng sống là một nhóm gồm ba cơ, nằm ở phần trung gian của cơ lưng nội tại. Cụ thể cơ dựng sống nằm ở phía trên lớp cơ sâu và bên dưới lớp cơ nông (nhóm cơ bề mặt). Ba cơ thuốc cơ dựng sống bao gồm:
1. Cơ chậu sườn
Cơ chậu sườn (Iliocostalis Muscle) là cơ nằm ở lớp ngoài cùng của cơ dựng sống. Cơ này bắt nguồn từ một gần rộng ở mặt sau của xương hông, xương cùng, các dây chằng của khớp xương cùng và quá trình hình thành các đốt sống xương thắt lưng dưới.
Nhóm cơ chậu sườn chịu trách nhiệm phần lớn trong các hoạt động của cột sống, chẳng hạn như kéo dài, uốn cong và xoay cột sống. Điều này khiến cơ thể có thể uốn cong ra phía sau, sang hai bên và vặn hoặc xoay cột sống linh hoạt.
Cơ chậu sườn (Iliocostalis Muscle) được chia thành ba phần riêng biệt như sau:
Cơ chậu sườn cổ: Đây là cơ bắt nguồn từ cơ ức đòn chũm và gắn với mặt sau của đốt sống cổ thứ tư đến đốt sống cổ thứ bảy.
Cơ chậu sườn ngực: Các cơ này gắn vào sáu xương sườn trên cùng và gắn vào phần sau của đốt sống cổ thứ bảy.
Cơ chậu sườn thắt lưng: Cơ này gắn vào cơ ức đòn chũm bắt đầu từ vùng dưới của xương chậu và xương cùng để gắn vào phần dưới của 6 hoặc 7 xương sườn cuối cùng.
2. Cơ dài
Cơ dài (Longissimus Muscle) bắt đầu từ một gân rộng ở mặt sau của xương hông, xương cùng, các dây chằng khớp xương cùng trong quá trình hình thành các đốt sống thắt lưng dưới. Cơ dài có nhiệm vụ hỗ trợ cơ thể uốn cong về phía sau và xoay quanh cột sống.
Tương tự như cơ chậu sườn, cơ dài cũng được cấu tạo từ ba thành phần chính:
Cơ dài ngực gắn các cơ ngang của tất cả các đốt sống ngực với 9 hoặc 10 xương sườn dưới.
Cơ dài cổ gắn các cơ ngang của đốt sống cổ thứ 2 đến thứ 6.
Cơ dài sọ bắt nguồn từ cổ đến lưng trên và nằm ngay phía sau đáy của tai.
3. Cơ gai sống
Cơ gai sống (Spinalis Muscle) bắt nguồn từ một gân rộng ở mặt sau của xương hông, mặt sau của xương cùng, dây chằng của khớp xương cùng trong quá trình hình thành đốt sống thắt lưng dưới. Trong các cơ của cơ dựng sống, cơ gai sống là cơ gần nhất với cột sống và cũng là cơ nhỏ nhất trong các cơ dọc. Cơ này hỗ trợ cột sống uốn cong về phía sau và sang hai bên. Ngoài ra, cơ gai sống cũng hỗ trợ việc xoay thắt lưng.
Tương tự như các cơ khác, cơ gai sống cũng có cấu tạo ba phần như sau:
Cơ gai sống lồng ngực: Đây là phần chính của cơ dựng cột sống, chạy từ giữa lưng đến dưới cột sống.
Cơ gai sống cổ: Đây là cơ bắt nguồn từ cổ đến giữa cột sống.
Cơ gai sống đầu: Là phần cơ bắt đầu từ sau cổ và hỗ trợ hoạt động xoay, nghiêng hoặc di chuyển đầu.
Chức năng của cơ sống dựng
Chức năng chính của cơ dựng sống là kéo dài cột sống và hỗ trợ uốn cong cột sống. Ngoài ra, sự co lại của các cơ này cũng hỗ trợ kiểm tra hoạt động của cơ bụng, đặc biệt là cơ trực tràng khi uốn cong lưng về phía trước.
Cơ dựng sống và cơ bụng phối hợp với nhau để duy trì tư thế đứng thẳng. Do đó, nếu một trong các cơ này bị tổn thương sẽ dẫn đến mất cân bằng và ảnh hưởng đến cơ còn lại. Điều này có thể dẫn đến các cơn đau lưng, đặc biệt là đau lưng mãn tính và tăng nguy cơ chấn thương cơ.
Đau lưng mãn tính thường được cho là có liên quan đến cơ dựng sống. Nguyên nhân chính thường bao gồm tư thế không tốt (gây tác động trực tiếp lên cơ), căng cơ và teo cơ (khối lượng cơ giảm đi và gây thiếu hỗ trợ cột sống phù hợp).
Các điều kiện liên quan đến cơ dựng sống
Đau lưng mãn tính và liên tục có thể là dấu hiệu của các vấn đề liên quan đến cơ dựng sống. Một số điều kiện phổ biến bao gồm teo cơ, căng cơ, tư thế xấu, chấn thương hoặc suy nhược. Cụ thể các vấn đề bao gồm:
1. Suy nhược cơ bắp
Suy nhược cơ bắp hay teo cơ là xảy ra khi cơ không được sử dụng trong một thời gian dài. Nếu teo cơ ảnh hưởng đến cơ dựng sống có thể gây ảnh hưởng đến khả năng ổn định cột sống và tăng nguy cơ đau lưng, đặc biệt là đau lưng dưới.
2. Căng cơ
Căng cơ dựng sống có thể gây đau cạnh xương sống và xảy ra do chấn thương hoặc sử dụng cơ quá mức. Ngoài ra, mất nước có thể dẫn đến co thắt cơ và dẫn đến căng cơ.
Để hạn chế tình trạng căng cơ, hãy đảm bảo kéo giãn cơ đúng cách trước khi vận động mạnh và cung cấp nước cho cơ thể trước và sau khi luyện tập thể chất.
3. Tư thế kém
Các tư thế xấu, chẳng hạn như khom lưng hoặc nghiêng người về một bên nhiều hơn có thể làm căng các cơ dựng sống. Điều này có thể gây ảnh hưởng đến cột sống và gây đau lưng.
Ngồi hoặc đứng thẳng lưng là cách tốt nhất để các cơ và cột sống thư giãn. Điều này cũng hỗ trợ ngăn ngừa một số điều kiện sức khỏe cơ bản ở lưng.
Nếu gặp bất cứ trình trạng nào gây đau lưng hoặc khó chịu ở lưng, người bệnh nên đến bệnh viện để được chẩn đoán và có kế hoạch chăm sóc sức khỏe phù hợp.
Cơ dựng sống rất quan trọng trong các chuyển động của cột sống. Các cơ này cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ cột sống. Do đó, thường xuyên kéo căng và tăng cường sức mạnh ở cơ dựng để cơ hoạt động tốt nhất và tránh các nguy cơ đau lưng.
BS Nguyễn Đình Thông, Trưởng khoa Cơ xương khớp
