Biên dịch: BS Lê Bá Khánh Trang
Là bệnh mạn tính có thể phát hiện tình cờ do chưa có triệu chứng ở giai đoạn đầu, sau đó có thể xuất hiện các triệu chứng: bước đi chậm, chậm vận động-tâm thần, thờ ơ, rối loạn nhận thức, rối loạn trí nhớ, giảm tập trung...
Danh từ cũ: não úng thủy áp lực bình thường (normal pressure hydrocephalus)
Tần suất mắc tăng theo tuổi: chiếm 6% ở BN> 80t (dân số châu Âu). Nếu chẩn đoán sớm và điều trị can thiệp (dẫn lưu não thất) thì bệnh có thể hồi phục.
Protocols đánh giá MRI:
-T1 3D gradient echo (MPRAGE, BRAVO, TFE: tùy tên gọi của hãng): Đánh giá hình thái của não thất, sự phân bố dịch não tủy (DNT) trong khoang dưới nhện, phát hiện tắc nghẽn DNT (nếu có)
-FLAIR: đánh giá chất trắng, đặc biệt là chất trắng quanh não thất
-SWAN hoặc SWI hoặc T2*: phát hiện dấu chứng của xuất huyết (lắng đọng hemosiderine)
-3D T2 HR(high resolution) với TE dài (CISS 3D, FIESTA, BFFE: tùy hãng máy): tìm tắc nghẽn DNT
Các bước chẩn đoán:
1- Đánh giá các chỉ số để xác định có dãn não thất: chỉ số Evan (Evans' index> 0,3; góc thể chai<90 độ) (xin xem hình)
Chỉ số Evan: đo trên T1 axial mặt cắt qua mép trước-mép sau
A: đường kính lớn nhất đi qua thành ngoài sứng trán
B: đường kính lớn nhất qua vùng đính hai bên, tính từ bản trong sọ
Góc thể chai 42 độ
2-Tìm xem có tắc DNT không: nếu DNT vẫn lưu thông tốt thì có thể thấy dấu flow-void của DNT trên và dưới não thất tư ( xin xem hình)
Dấu flow-void của lưu thông DNT
Nếu chuỗi xung 3D T2 HR không tìm thấy nguyên nhân tắc nghẽn, thì sang bước tiếp theo.
3- Đánh giá sự phân bố của DNT trong khoang dưới nhện:
Rộng não thất thứ phát do teo não là chẩn đoán phân biệt thường được nhắc đến của não úng thủy mãn tính ở người lớn.
- Não úng thủy mãn tính ở người lớn: rộng não thất + rộng rãnh Sylvien mà không có rộng các rãnh não vùng đính
Rộng thung lũng Sylvien hai bên nhưng không có rộng các rãnh não vùng đính (mũi tên hai đầu)
Thấm DNT vào chất trắng quanh não thất/T2
Mỏng thể chai do chèn ép/T1
- Não úng thủy mãn tính ở người lớn: Rộng sừng thái dương nhưng không kèm với teo hải mã
Chẩn đoán phân biệt: rộng não thất thứ phát do teo não
Có thể bổ sung chuỗi xung gì giúp cho chẩn đoán?
- Đôi khi BS có thể bổ sung thêm các xung hồi lưu DNT (set các mức vận tốc 5-10-15-20cm/s), mặt cắt sagittal qua cống não (vuông góc với trục của cống não)
- Chuỗi xung tưới máu(perfusion): nhiều nghiên cứu cho thấy có tình trạng giảm tưới máu thung lũng sylvien, thể chai và vùng trán, tuy nhiên vẫn chưa có ngưỡng đồng thuận trong thực hành.
TLTK:
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
