Yếu tố nguy cơ của bệnh viêm đại tràng

✴️ Yếu tố nguy cơ của bệnh viêm đại tràng

Viêm đại tràng là tình trạng viêm niêm mạc của ruột già, bao gồm cả viêm loét đại tràng và bệnh Crohn trong nhóm bệnh viêm ruột (IBD – Inflammatory Bowel Disease). Mặc dù nguyên nhân chính xác chưa được xác định rõ ràng, nhưng nhiều yếu tố nguy cơ đã được ghi nhận có liên quan đến sự xuất hiện và tiến triển của bệnh.

1. Tuổi tác

Viêm đại tràng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường khởi phát ở người dưới 30 tuổi.
Tuy nhiên, một đỉnh thứ hai về tỷ lệ mắc có thể xuất hiện ở người ngoài 50 tuổi, đặc biệt ở thể viêm loét đại tràng.

Bệnh viêm đại tràng thường gặp ở những người dưới 30 tuổi. Tuy nhiên viêm đại tràng cũng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, trong nhiều trường hợp ở người ngoài 50 tuổi.

2. Hút thuốc lá

Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu của bệnh Crohn.
Hút thuốc không chỉ làm tăng nguy cơ khởi phát bệnh mà còn làm nặng tiến triển và tăng tỷ lệ tái phát.

Bệnh viêm đại tràng có liên quan tới thuốc lá. Việc hút thuốc thường xuyên khiến bệnh ở đại tràng xuất hiện sớm và tiến triển nặng dần lên.

3. Chế độ ăn uống

Thực phẩm chế biến sẵn, nhiều chất béo bão hòa, phẩm màu, chất bảo quản và đồ ăn cay nóng được cho là có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột và gây viêm.
Chế độ ăn nghèo chất xơ, rau xanh cũng làm tăng nguy cơ rối loạn tiêu hóa và viêm niêm mạc ruột.

Thường xuyên ăn những thực phẩm béo, chế biến sẵn, chứa nhiều chất bảo quản, phụ gia, phẩm màu, ăn những đồ cay nóng... sẽ làm tăng nguy cơ mắc viêm đại tràng.

4. Yếu tố di truyền

Người có tiền sử gia đình mắc viêm đại tràng hoặc bệnh Crohn có nguy cơ cao hơn.
Một số gen (ví dụ: NOD2, IL23R) đã được xác định có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh.

Những người có người thân trong gia đình mắc că bệnh viêm đại tràng hoặc bệnh Crohn thì sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người không có yếu tố gia đình ảnh hưởng.

5. Nhiễm khuẩn đường ruột

Nhiễm các loại vi khuẩn như Salmonella, Campylobacter có thể gây viêm ruột cấp tính và kích hoạt phản ứng miễn dịch kéo dài, dẫn đến viêm đại tràng mạn.
Nguồn lây chủ yếu qua thức ăn, nước uống nhiễm khuẩn hoặc chế biến không hợp vệ sinh.

Nếu nhiễm các vi khuẩn đường ruột như salmonella và campylobacter sẽ làm tăng nguy cơ bị viêm đại tràng. Cả 2 loại vi khuẩn này đều có thể xâm nhập vào cơ thể thông qua thức ăn bị nhiễm bẩn, không được chế biến kỹ...

6. Lạm dụng thuốc

Thuốc NSAIDs (giảm đau, kháng viêm không steroid), thuốc tránh thai đường uống, kháng sinh dùng kéo dài có thể ảnh hưởng đến niêm mạc ruột và hệ vi sinh vật đường ruột.
Những thuốc này có thể làm nặng thêm hoặc khởi phát đợt viêm mới.

Việc dùng thuốc trong thời gian dài như các thuốc giảm đau không chứa steroid, thuốc tránh thai hàng ngày... có thể làm nặng thêm các triệu chứng bệnh viêm đại tràng.

7. Môi trường sống ô nhiễm

Sống trong môi trường có nhiều hóa chất, bụi mịn, khói độc làm tăng nguy cơ rối loạn miễn dịch và viêm mạn tính.
Tiếp xúc lâu dài với kim loại nặng hoặc chất gây biến đổi gen cũng có thể liên quan đến các bệnh viêm ruột.

Nếu sống trong vùng bị ô nhiễm hoặc thường xuyên tiếp xúc với hóa chất độc hại sẽ tiềm ẩn nguy cơ mắc nhiều bệnh lý khác nhau, trong đó có viêm đại tràng.

8. Phẫu thuật cắt ruột thừa

Một số nghiên cứu ghi nhận cắt ruột thừa trước tuổi 20 có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm đại tràng do ảnh hưởng đến cân bằng miễn dịch và hệ vi sinh vật đường ruột.

Những người dưới 20 tuổi từng phẫu thuật cắt bỏ ruột thừa sẽ có nguy cơ bị viêm đại tràng cao hơn người bình thường.

9. Mắc các bệnh lý đại tràng khác

Tiền sử mắc viêm loét đại tràng, bệnh Crohn hoặc các bệnh viêm ruột mạn tính không được điều trị dứt điểm là yếu tố nguy cơ gây tái phát hoặc tiến triển thành viêm đại tràng mạn tính.

Nếu từng mắc bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng sẽ có nhiều nguy cơ bị viêm đại tràng.

10. Yếu tố chủng tộc

Tỷ lệ viêm đại tràng cao hơn ở người da trắng gốc Bắc Âu so với các nhóm dân cư khác.
Người gốc Do Thái Ashkenazi có nguy cơ cao nhất được ghi nhận, được cho là do di truyền gen nhạy cảm với bệnh viêm ruột.

Bệnh viêm đại tràng phổ biến ở những người da trắng có nguồn gốc Bắc Âu hơn so với người dân có gốc Do Thái.

Kết luận

Viêm đại tràng là bệnh lý mạn tính có liên quan đến nhiều yếu tố nguy cơ phối hợp, bao gồm yếu tố di truyền, môi trường, chế độ ăn và lối sống. Việc nhận diện và kiểm soát các yếu tố nguy cơ này đóng vai trò quan trọng trong việc dự phòng khởi phát và tái phát bệnh.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP