Yếu tố nguy cơ của bệnh viêm đại tràng

✴️ Yếu tố nguy cơ của bệnh viêm đại tràng

Viêm đại tràng – bao gồm viêm loét đại tràng (Ulcerative Colitis) và bệnh Crohn (Crohn’s Disease) – là bệnh lý viêm mạn tính ở ruột già, thuộc nhóm bệnh viêm ruột (IBD – Inflammatory Bowel Disease).

Bệnh không có nguyên nhân cụ thể duy nhất, nhưng nhiều yếu tố nguy cơ phối hợp có thể kích hoạt hoặc làm nặng thêm tình trạng bệnh:

1. Tuổi tác

Thường khởi phát trước 30 tuổi
Đỉnh thứ hai xuất hiện sau tuổi 50, nhất là ở viêm loét đại tràng
Người cao tuổi có nguy cơ diễn tiến nặng hơn và dễ biến chứng

Bệnh viêm đại tràng thường gặp ở những người dưới 30 tuổi. Tuy nhiên viêm đại tràng cũng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, trong nhiều trường hợp ở người ngoài 50 tuổi.

2. Hút thuốc lá

Yếu tố nguy cơ số 1 của bệnh Crohn
Làm tăng nguy cơ khởi phát, tái phát và giảm hiệu quả điều trị
Tuy nhiên, hút thuốc có thể tạm thời làm giảm triệu chứng viêm loét đại tràng, nhưng tác hại lâu dài vượt xa lợi ích

Bệnh viêm đại tràng có liên quan tới thuốc lá. Việc hút thuốc thường xuyên khiến bệnh ở đại tràng xuất hiện sớm và tiến triển nặng dần lên.

3. Chế độ ăn uống thiếu khoa học

Đồ ăn nhanh, nhiều chất béo bão hòa, chất bảo quản, cay nóng → Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột
Thiếu chất xơ, rau xanh, prebiotic → giảm sản xuất SCFA, gây tổn thương niêm mạc ruột
Có thể không trực tiếp gây bệnh, nhưng kích hoạt đợt bùng phát

Thường xuyên ăn những thực phẩm béo, chế biến sẵn, chứa nhiều chất bảo quản, phụ gia, phẩm màu, ăn những đồ cay nóng... sẽ làm tăng nguy cơ mắc viêm đại tràng.

4. Yếu tố di truyền

15–20% bệnh nhân IBD có người thân ruột thịt cùng mắc bệnh
Gen liên quan: NOD2, IL23R, ATG16L1…
Di truyền tăng nguy cơ nền, cần có yếu tố môi trường kích hoạt

Những người có người thân trong gia đình mắc că bệnh viêm đại tràng hoặc bệnh Crohn thì sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người không có yếu tố gia đình ảnh hưởng.

5. Nhiễm khuẩn đường ruột

Vi khuẩn như Salmonella, Campylobacter, Shigella… có thể gây viêm ruột cấp và chuyển thành mạn
Nhiễm khuẩn thường do ăn uống không vệ sinh
Một số bệnh nhân phát triển IBD sau nhiễm trùng tiêu hóa cấp (Post-infectious IBD)

Nếu nhiễm các vi khuẩn đường ruột như salmonella và campylobacter sẽ làm tăng nguy cơ bị viêm đại tràng. Cả 2 loại vi khuẩn này đều có thể xâm nhập vào cơ thể thông qua thức ăn bị nhiễm bẩn, không được chế biến kỹ...

6. Lạm dụng thuốc

NSAIDs (giảm đau, kháng viêm không steroid): gây tổn thương niêm mạc ruột
Kháng sinh dài ngày: mất cân bằng vi sinh vật ruột
Thuốc tránh thai đường uống: tăng nguy cơ ở nữ giới, đặc biệt khi kết hợp hút thuốc

Việc dùng thuốc trong thời gian dài như các thuốc giảm đau không chứa steroid, thuốc tránh thai hàng ngày... có thể làm nặng thêm các triệu chứng bệnh viêm đại tràng.

7. Môi trường sống ô nhiễm

Phơi nhiễm kéo dài với bụi mịn, kim loại nặng, hóa chất công nghiệp làm rối loạn miễn dịch
Cũng được xem là một yếu tố thúc đẩy viêm mạn

Nếu sống trong vùng bị ô nhiễm hoặc thường xuyên tiếp xúc với hóa chất độc hại sẽ tiềm ẩn nguy cơ mắc nhiều bệnh lý khác nhau, trong đó có viêm đại tràng.

8. Phẫu thuật cắt ruột thừa

Một số nghiên cứu ghi nhận nguy cơ viêm loét đại tràng cao hơn ở người cắt ruột thừa trước 20 tuổi
Có thể do thay đổi cân bằng miễn dịch tại chỗ và hệ vi sinh đường ruột

Những người dưới 20 tuổi từng phẫu thuật cắt bỏ ruột thừa sẽ có nguy cơ bị viêm đại tràng cao hơn người bình thường.

9. Tiền sử bệnh lý đại tràng

Người đã từng mắc viêm loét đại tràng, Crohn, viêm đại tràng vi thể hoặc viêm ruột mạn không điều trị triệt để dễ bị tái phát, diễn tiến thành IBD mạn tính

Nếu từng mắc bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng sẽ có nhiều nguy cơ bị viêm đại tràng.

10. Yếu tố chủng tộc – địa lý

Người da trắng gốc Bắc Âu có tỷ lệ mắc cao hơn
Người Do Thái Ashkenazi: nhóm nguy cơ cao nhất
Di cư từ quốc gia có tỷ lệ thấp sang vùng có tỷ lệ cao → nguy cơ tăng theo thế hệ

Bệnh viêm đại tràng phổ biến ở những người da trắng có nguồn gốc Bắc Âu hơn so với người dân có gốc Do Thái.

KẾT LUẬN

Viêm đại tràng là bệnh lý mạn tính phức tạp, trong đó các yếu tố di truyền, môi trường, lối sống và vi sinh đường ruột cùng tương tác tạo nên bệnh. Việc nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ là bước đầu quan trọng trong: