Theo thời gian chúng ta không chỉ mất đi cơ bắp mà ngay cả não bộ cũng có thể bị teo đi. Cụ thể hơn, dự trữ nhận thức của não bộ (khả năng chịu được các tổn thương thần kinh bởi tác động của quá trình lão hóa và các tác nhân khác mà không có dấu hiệu suy giảm và mất trí nhớ) giảm sút qua nhiều năm. Điều đó có thể làm cho việc thực hiện chức năng thần kinh trở nên khó khăn hơn.
Nhưng cũng giống như việc tập luyện thể dục thể thao để tăng khối lượng cơ bắp và giữ chúng không bị mất đi trong nhiều năm sau, các nhà nghiên cứu tin rằng việc thực hiện lối sống lành mạnh và luyện tập các bài tập cho não bộ thường xuyên có thể giúp tăng khả năng nhận thức của não.
Một trong những nghiên cứu chi tiết nhất về mối liên hệ giữa lối sống và nguy cơ mắc chứng bệnh sa sút trí tuệ đã chỉ ra rằng những người tham gia vào nhiều hành vi lành mạnh làm giảm đáng kể nguy cơ mắc chứng bệnh này.
Một nghiên cứu công bố năm 2013 trên 2.235 nam giới trong 30 năm và đánh giá sự tham gia của họ trong 5 hành vi sống lành mạnh: không hút thuốc, duy trì BMI tối ưu, ăn nhiều hoa quả và rau xanh, hoạt động thể lực thường xuyên và uống rượu ở mức độ vừa phải. Những người tham gia nghiên cứu thực hiện được 4 hoặc cả 5 điều trên thì khả năng suy giảm nhận thức và mắc chứng sa sút trí tuệ ít hơn khoảng 60% so với nhóm còn lại.
Các cách để có bộ não khỏe mạnh còn bao gồm một chế độ ăn lành mạnh, cân bằng, ít béo, ít cholesterol và giàu chất chống oxi hóa. Bên cạnh dinh dưỡng tốt, tập thể dục thường xuyên có thể thúc đẩy sức khỏe mạch máu để giúp bảo vệ các mô não.
Tránh buồn bực và nhàm chán cũng rất quan trọng. Bộ não muốn học những thứ mới. Một số nhà nghiên cứu tin rằng mọi người dễ bị sa sút trí tuệ hơn khi họ ít chú ý đến xung quanh. Khi não bị thụ động, nó có xu hướng bị teo lại. Vì lí do này, các hoạt động tĩnh tại và tương đối thụ động, chẳng hạn như ngồi xem tivi nhiều giờ một ngày, có thể có hại cho sức khỏe bộ não theo thời gian.
Tốt nhất vẫn là áp dụng một chế độ ăn lành mạnh và tập luyện thể dục thể thao thường xuyên. Bên cạnh đó, có những cách để giúp bộ não có thói quen tập luyện mà không tiêu tốn tiền bạc của bạn.
Mặc dù ngày nay có rất nhiều khuyến cáo về các bài tập cho não bộ, nhưng vẫn chưa cho thấy những lợi ích thần kinh hiệu quả trên người lớn tuổi. Năm 2014, các nhà nghiên cứu của Úc đã thực hiện 52 nghiên cứu khác nhau về việc sử dụng các trò chơi nhận thức trên máy tính trên tổng số 4.885 người tham gia nghiên cứu và thấy rằng các trò chơi không có hiệu quả trong việc cải thiện hiệu suất hoạt động của não.
Các chuyên gia khuyến khích bạn nên gắn bó với các hoạt động rèn luyện bộ não liên quan đến các hoạt động thực tế. Các hoạt động tăng cường chức năng não nên mang tính mới mẻ và thách thức. Hầu như bất kỳ đề nghị nghe chừng có vẻ "ngớ ngẩn" nào đều có thể thực hiện được nếu như nó mang lại sự đổi mới, kích thích não bộ của bạn phải hoạt động, suy nghĩ; chẳng hạn như lái xe về nhà theo một con đường khác, đánh răng bằng tay không thuận. Bộ não hoạt động thông qua các tổ chức (đó là lí do vì sao nó có thể dễ dàng ghi nhớ lời của một bài hát hơn là việc ghi nhờ cùng một từ nhưng không có âm nhạc). Do đó càng có nhiều giác quan liên quan đến việc ghi nhớ thì sẽ tốt hơn.
Tờ báo buổi sáng của bạn là một nơi tuyệt vời để bắt đầu. Các trò chơi đơn giản như Sudoku và trò chơi đố chữ khá tốt cho não, cũng như chuyên mục hài hước nơi bạn tìm thấy những thứ khác nhau từ ảnh này sang ảnh khác.
Bên cạnh các trò chơi ô chữ, sau đây là những bài tập giúp rèn luyện các kỹ năng tinh thần của não bộ:
Kiểm tra khả năng hồi tưởng của bạn: hãy lập một danh sách – các mặt hàng tạp hóa, những việc cần làm, hoặc bất cứ điều gì khác mà bạn nghĩ đến – và ghi nhớ chúng. Một tiếng sau hoặc muộn hơn, thử xem bạn nhớ lại được bao nhiêu thứ. Lập danh sách càng thử thách càng tốt để kích thích tinh thần tuyệt vời nhất.
Hãy chơi nhạc: học chơi một loại nhạc cụ và tham gia vào một dàn hợp xướng. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng học một thứ gì đó mới và phức tạp trong một thời gian dài là một ý tưởng tuyệt vời cho một trí óc đang lão hóa dần.
Làm toán trong đầu: nhẩm tính trong đầu mà không cần đến sự trợ giúp của bút chì, giấy hay máy tính, bạn có thể làm cho việc tính toán khó khăn hơn – và thể thao hơn bằng cách tính toán trong khi đi bộ.
Tham gia một lớp nấu ăn: học cách nấu một món ăn mới. Nấu ăn sử dụng nhiều giác quan: thính giác, xúc giác, thị giác và vị giác, tất cả đều liên quan đến các phần khác nhau của não.
Học một ngôn ngữ mới: nghe và lắng nghe liên quan đến các kích thích của não bộ. Hơn nữa, vốn từ vựng phong phú đã cho thấy mối liên kết với việc giảm nguy cơ suy giảm nhận thức.
Hình thành những bức tranh từ ngữ: hình dung cách đánh vần một từ trong đầu, sau đó cố gắng nghĩ về các từ khác bắt đầu (hoặc kết thúc) với hai chữ cái giống nhau.
Vẽ một bản đồ trong trí nhớ: sau khi trở về nhà từ việc tham quan một nơi mới, hãy thử vẽ lại bản đồ khu vực đó, lặp lại bài tập này mỗi khi bạn tới thăm một địa điểm mới.
Thách thức vị giác của bạn: khi ăn hãy cố gắng tìm ra từng thành phần một của món ăn, bao gồm các loại thảo mộc và các gia vị tinh tế.
Rèn luyện khả năng kết hợp tay-mắt: hãy hình thành một sở thích mới liên quan đến các kỹ năng vận động tốt, như đan, vẽ, sơn, lắp ráp một câu đố ghép tranh.
Học một môn thể thao mới: bắt đầu tập một môn thể dục thể thao sử dụng trí óc và cơ thể như yoga, gôn, hoặc tennis.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh