Chăm sóc sức khỏe não bộ thế nào là đúng?
Đây là điều đáng mừng nhưng cũng đáng lo vì tuổi thọ cao kéo theo sự gia tăng các bệnh thoái hóa thần kinh như mất trí nhớ. Tuy nhiên, nếu biết thay đổi lối sống, con người có thể tăng cường chức năng và ngăn ngừa bệnh não.
Hoạt động nào cải thiện chức năng não bộ?
Tập thể dục
Những hoạt động thể chất, đặc biệt là tập aerobic có thể cải thiện sức khỏe của não thông qua một hiện tượng gọi là neuroplasticity. Đây là nơi các tế bào não có thể dễ dàng đáp ứng với bệnh tật hoặc chấn thương. Bên cạnh đó, hoạt động thể chất có thể tạo ra một loạt quá trình sinh học giúp cải thiện chức năng của các vùng não chịu trách nhiệm về trí nhớ và ra quyết định. Đặc biệt, đi xe đạp hoặc chạy (trái ngược với các bài tập sức mạnh như tập tạ) đã được chứng minh là làm tăng một loại protein tập trung vào sự tăng trưởng và sự tồn tại của tế bào não. Hình ảnh não trong các xét nghiệm cận lâm sàng cũng xác nhận các hoạt động này có thể cải thiện chức năng của vùng hồi hải mã (khu vực não chịu trách nhiệm về bộ nhớ) giúp con người ghi nhớ tốt hơn. Ngoài ra, luyện tập thể dục còn có thể giúp cơ bắp phát triển, nuôi dưỡng các yếu tố thần kinh có nguồn gốc từ não nhằm làm tăng khả năng đối phó với chấn thương hoặc bệnh tật của não.
Thiền
Trong thập kỷ qua, rất nhiều người đã thực hiện thiền định và chánh niệm như một liệu pháp điều trị cho các rối loạn sức khỏe tâm thần, đặc biệt là trầm cảm và lo âu. Một số nghiên cứu trên thế giới đã cho thấy, thiền định trong thời gian dài có liên quan đến những thay đổi sinh lý não như khối lượng não lớn hơn và hoạt động não bộ cao hơn.Tuy nhiên, mức độ thiền định gắn liền với trí nhớ tốt hơn hoặc sự bảo vệ lâu dài chống lại các bệnh về não vẫn phải được xác định thêm.
Thôi miên
Thôi miên là một trong những hình thức tâm lý lâu đời nhất. Nó thường được sử dụng như một phương pháp điều trị hỗ trợ đau và một loạt các rối loạn lo âu, bao gồm cả căng thẳng sau chấn thương. Các nghiên cứu gần đây tại Mỹ cho thấy trong thời gian thôi miên, những thay đổi trong hoạt động não được phát hiện ở các vùng não điều khiển sự chú ý và kiểm soát tình cảm. Trong đó, một nghiên cứu nhỏ (18 bệnh nhân) cho thấy thôi miên cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của bệnh nhân sa sút trí tuệ sau 12 tháng, người bệnh có mức độ tập trung và động lực cao hơn. Các nhà nghiên cứu cho rằng, thôi miên đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm căng thẳng và lo lắng, điều này có thể giúp cải thiện sự tập trung, chú ý. Nhưng kết quả này rất sơ bộ và đòi hỏi những nghiên cứu sâu hơn với số lượng bệnh nhân lớn hơn.
Và ứng dụng trong thực tiễn
Thách thức lớn khi nghiên cứu ảnh hưởng của thay đổi lối sống đối với sức khỏe não bộ, đặc biệt trong một thời gian dài là sự chồng chéo, bao phủ lớn trên nhiều yếu tố. Ví dụ, tham gia hoạt động thể chất sẽ liên quan giấc ngủ tốt hơn và ít căng thẳng hơn - điều này cũng cải thiện trí nhớ và suy nghĩ. Tương tự, giấc ngủ ngon hơn có liên quan đến tâm trạng được cải thiện. Nó có thể làm cho mọi người cảm thấy có động lực hơn để tập thể dục, điều này cũng có thể dẫn đến trí nhớ và suy nghĩ tốt hơn. Trong khi đó, vai trò của từng yếu tố lối sống (ngủ, hoạt động thể chất, chế độ ăn uống, sự tham gia xã hội) chưa được xác định cụ thể và còn nhiều hạn chế. Nhưng một loạt hoạt động lối sống thiếu khoa học có khả năng ảnh hưởng không tốt đến não lại được công nhận như không hoạt động thể chất, béo phì, căng thẳng mạn tính và huyết áp cao... có thể làm tăng nguy cơ mất trí nhớ trong cuộc sống sau này.
Gần đây, một nghiên cứu lớn với sự tham gia của 21 nghìn người Mỹ trưởng thành, trên 65 tuổi cho thấy tỷ lệ mắc chứng mất trí đã giảm đáng kể từ 11,6% xuống 8,8% (giảm gần 25%) trong 12 năm (từ năm 2000 đến năm 2012). Các nhà nghiên cứu cho rằng sự giảm tỷ lệ này có thể là do sự gia tăng trong giáo dục và kiểm soát tốt hơn các yếu tố nguy cơ đối với cholesterol cao và huyết áp cao. Điều này mang đến hy vọng rằng con người có thể cải thiện chức năng não bộ thông qua sự tham gia một loạt các hoạt động có lợi nhằm cải thiện chức năng tâm thần, cải thiện sức khỏe tim mạch hoặc giảm căng thẳng.
Không bao giờ là quá sớm để bắt đầu thay đổi lối sống và cải thiện sức khỏe bộ não, đặc biệt khi những thay đổi này được thực hiện dễ dàng và cũng dễ dàng tiếp cận với hầu hết mọi người.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
BÀI VIẾT KHÁC
