Chứng loạn thần là gì?

Những người bị chứng loạn thần có thể xuất hiện hoang tưởng hoặc ảo giác.

Ảo giác là những trải nghiệm cảm xúc xảy ra mặc dù không có những kích thích thực tế. Ví dụ, một người bị ảo thanh có thể nghe thấy tiếng la hét của mẹ trong khi mẹ của họ không ở xung quanh đó. Hoặc một người bị ảo giác có thể nhìn thấy thứ gì đó, ví dụ như một người ở trước mặt họ nhưng thực sự thì không có ai ở đó.

Người bị loạn thần có thể có những suy nghĩ trái ngược với thực tế. Những suy nghĩ này được gọi là hoang tưởng. Họ có thể bị mất đi động lực và xa rời xã hội.

Những gì mà họ trải qua có thể rất đáng sợ, Các triệu chứng này có thể khiến những người bị loạn thần tự làm tổn thương chính họ hoặc người khác. Điều quan trọng là bạn hoặc người thân của bạn cần đến gặp bác sĩ ngay lập tức nếu xuất hiện các triệu chứng của loạn thần.

Triệu chứng

Những triệu chứng của loạn thần bao gồm:

Khó tập trung
Tinh thần giảm sút
Ngủ quá nhiều hoặc không ngủ đủ
Lo lắng
Đa nghi
Xa lánh gia đình và bạn bè
Ảo giác
Hoang tưởng
Nói chuyện thiếu logic, ví dụ như nói những chủ đề không liên quan
Trầm cảm
Có ý nghĩ hoặc hành động tự tử

Ảo giác và hoang tưởng

Ảo giác và hoang tưởng là hai triệu chứng rất khác nhau nhưng chúng đều thường gặp ở người bị loạn thần. Ảo giác và hoang tưởng dường như có thực với những người đang trải qua.

Hoang tưởng

Hoang tưởng là niềm tin hoặc ấn tượng sai lầm được củng cố vững chắc mặc dù nó mâu thuẫn với thực tế và những gì thường được cho là đúng. Có các loại hoang tưởng là hoang tưởng bị theo dõi, hoang tưởng khuếch đại, hoang tưởng bị bệnh.

Một người hoang tưởng bị theo dõi có thể nghĩ họ đang bị theo dõi, trong khi đó không có ai theo dõi họ cả, hoặc họ nghĩ rằng những tin nhắn bí mật đang được gửi đến cho họ. Một số người bị hoang tưởng khuếch đại sẽ luôn cường điều hóa cảm giác về tầm quan trọng. Hoang tưởng bị bệnh là khi một cá nhân luôn nghĩ rằng họ bị bệnh ở giai đoạn cuối, trong khi thực tế họ hoàn toàn khỏe mạnh.

Ảo giác

Ảo giác là tri giác về một sự vật, hiện tượng không hề có thật trong hiện tại khách quan. Đó có nghĩa là họ có thể nhìn thấy, nghe thấy, cảm thấy hoăc ngửi thấy những gì hoàn toạn không có thật. Một người bị ảo giác có thể nhìn thấy những vật không tồn tại hoặc nghe thấy ai đó đang nói khi họ nói chuyện một mình.

Nguyên nhân

Mỗi trường hợp loạn thần là khác nhau và nguyên nhân của nó không phải lúc nào cũng rõ ràng. Tuy nhiên, có một số bệnh lí có thể gây ra loạn thần. Nó cũng có thể khởi phát do các tác nhân như sử dụng ma túy, thiếu ngủ, và các yếu tố môi trường khác. Bên cạnh đó, một số tình huống có thể dẫn đến các loại loạn thần đặc biệt phát triển.

Bệnh tật

Một số bệnh lí có thể gây ra loạn thần như:

Các bệnh về não, ví dụ như bệnh Parkison, bệnh Huntington, và một số rối loạn nhiễm sắc thể
Các khối u hoặc nang ở não
Một số loại mất trí nhớ có thể gây ra loạn thần, bao gồm:
Bệnh Alzheimer
HIV, giang mai và các nhiễm trùng khác có thể tấn công não
Một số thể động kinh
Đột quỵ

Yếu tố nguy cơ

Hiện nay chưa xác định được chính xác những đối tượng nào dễ bị loạn thần. Tuy nhiên, nghiên cứu đã chỉ ra rằng các yếu tố về gen cũng đóng một vai trò nhất định.

Bạn sẽ có nhiều khả năng bị loạn thần nếu bạn có thành viên trong gia đình bị bệnh, ví dụ như bố hoặc anh chị em ruột.

Những trẻ sinh ra với đột biến gen, ví dụ như hội chứng mất nhiễm sắc thể 22q11.2 có nguy cơ mắc chứng loạn thần, đặc biệt là tâm thần phân liệt.

Phân loại

Một số loại loạn thần có thể do những bệnh lí hoặc sự kiện đặc biệt như:

Loạn thần ngắn (loạn thần phản ứng)

Loạn thần ngắn hay còn gọi là loạn thần phản ứng, xảy ra trong giai đoạn bạn cực kì bị căng thẳng, ví dụ như do sự ra đi của một thành viên trong gia đình. Loại này thường sẽ bình phục sau một vài ngày cho đến một vài tuần, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra căng thẳng.

Loạn thần liên quan đến rượu hoặc ma túy

Loạn thần có thể gây ra do sử dụng rượu hoặc ma túy, bao gồm các chất kích thích ví dụ như methamphetamin và cocain. Các ma túy gây ảo giác như LSD (Lysergic Diethylamide axit) thường khiến người sử dụng nhìn thấy những thứ không có thật trong thực tế nhưng tác dụng này chỉ là tạm thời. Một số thuốc kê đơn như steroid và các chất kích thích cũng có thể gây ra các triệu chứng của loạn thần.

Những người bị nghiện rượu hoặc một số loại ma túy có thể xuất hiện các triệu chứng của loạn thần nếu họ đột ngột ngừng uống rượu hoặc sử dụng chất gây nghiện.

Loạn thần bệnh lí

Chấn thương đầu hoặc do bệnh lý, nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến não gây ra các triệu chứng của loạn thần.

Những rối loạn loạn thần

Những rối loạn loạn thần có thể gây ra do căng thẳng, sử dụng ma túy hoặc rượu, chấn thương hoặc bệnh lý. Nó cũng có thể xuất hiện tự phát. Những rối loạn dưới đây có thể gây ra loạn thần:

Rối loạn lưỡng cực

Khi bạn bị rối loạn lưỡng cực, tinh thần của bạn có thể chuyển từ rất cao sang rất thấp. Khi tinh thần cao và dương tính, bạn có thể có các triệu chứng của loạn thần. Bạn cảm thấy cực kì tốt và tin rằng bạn có một năng lượng đặc biệt.

Khi tinh thần xuống dốc, bạn có thể có các triệu chứng của loạn thần như cảm thấy đói, buồn chán hoặc hoảng sợ. Những triệu chứng này có thể bao gồm ý nghĩ một ai đó đang cố gắng làm hại bạn.

Rối loạn hoang tưởng

Một người bị rối loạn hoang tưởng có niềm tin mạnh mẽ vào những thứ không có thực trong thực tế.

Trầm cảm loạn thần

Đây là một loại trầm cảm chính đi kèm với những triệu chứng của loạn thần.

Tâm thần phân liệt

Tâm thần phân liệt là một bệnh lí kéo dài suốt đời và thường đi kèm với các triệu chứng của loạn thần.

Chẩn đoán

Loạn thần được chẩn đoán thông qua những đánh giá về tâm thần. Điều đó có nghĩ là bác sĩ sẽ quan sát các hành vi của bạn và hỏi các câu hỏi xem bạn đã trải qua những gì. Một số xét nghiệm y học và Xquang có thể được sử dụng để xác định nguyên nhân gây ra triệu chứng.

Chẩn đoán loạn thần ở trẻ em và thiếu niên

Nhiều triệu chứng của loạn thần ở người lớn không xuất hiện ở trẻ em. Ví dụ như trẻ nhỏ thường nói chuyện với những người bạn tưởng tượng của chúng. Hoặc mô tả về những trờ chơi trong tưởng tượng là hoàn toàn bình thường ở trẻ nhỏ.

Nhưng nếu bạn lo lắng về chứng loạn thần ở trẻ, hãy mô tả những hành vi của chúng với bác sĩ.

Điều trị

Điều trị loạn thần cần phối hợp giữa sử dụng thuốc và liệu pháp. Hầu hết các trường hợp đều cải thiện các triệu chứng sau điều trị.

An thần nhanh

Một số người bị loạn thần có thể trở lên kích động và có nguy cơ làm tổn thương chính họ và người khác. Trong những trường hợp này, có thể cần giúp họ lấy lại bình tĩnh nhanh chóng. Phương pháp này được gọi là an thần nhanh. Bác sĩ sẽ tiêm một mũi có tác dụng nhanh hoặc thuốc dạng lỏng để bệnh nhân thư giãn nhanh chóng.

Thuốc

Những triệu chứng của loạn thần có thể được kiểm soát bằng các thuốc chống lọan thần. Các thuốc này làm giảm hoang tưởng và ảo giác, giúp người bệnh suy nghĩ mạch lạc hơn. Loại thuốc được chỉ định sẽ tùy thuộc vào triệu chứng của bạn.

Trong nhiều trường hợp, bạn chỉ cần uống thuốc chống loạn thần trong thời gian ngắn để kiểm soát triệu chứng. Những người bị tâm thần phân liệt có thể phải dùng các thuốc này cả đời.

Liệu pháp nhận thức hành vi

Liệu pháp nhận thức hành vi có nghĩa là bạn cần thường xuyên đến trò chuyện với chuyên gia sức khỏe tâm thần nhằm mục đích thay đổi suy nghĩ và hành vi. Phương pháp này đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc giúp đỡ bệnh nhân thay đổi vĩnh viễn và quản lý hiệu quả hơn bệnh tật của họ. Nó thường hữu ích nhất đối với các triệu chứng loạn thần mà không hoàn toàn giải quyết được bằng thuốc.

Tiên lượng

Loạn thần không có nhiều biến chứng. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, nó có thể gây khó khăn cho người bệnh có thể tự chăm sóc bản thân và gây ra nhiều bệnh lí khác.

Hầu hết những người bị loạn thần sẽ bình phục nếu được điều trị thích hợp. Trong những trường hợp nặng, phối hợp thuốc và liệu pháp có thể đem lại hiệu quả.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP