U não và ung thư não

Khối u não là gì?

Một khối u não là một cụm tế bào bất thường phát triển ngoài tầm kiểm soát trong bộ não. Một số khối u não lành tính, có nghĩa là các tế bào không phải là ung thư – và ngược lại – có những khối là ác tính và đồng nghĩa với đó là ung thư. Các khối u não được gọi là khối u nguyên phát nếu chúng bắt đầu xuất hiện bên trong não, và được coi là thứ phát nếu xuất hiện ở một nơi khác trong cơ thể và lan đến não.

Các loại khối u não

Các khối u não nguyên phát xuất phát từ các tế bào tạo nên não và hệ thần kinh trung ương. Chúng được đặt tên cho loại tế bào mà chúng hình thành đầu tiên. Có hơn 100 loại khối u não. Một số loại phổ biến nhất ở người trưởng thành là:

Gliomas – u thần kinh đệm. Những khối u này bắt đầu trong các tế bào thần kinh đệm, là những tế bào giúp giữ cho các dây thần kinh được khỏe mạnh. Đây thường là các tế bào dễ ung thư nhất. Một số loại u thần kinh đệm dựa trên các tế bào cụ thể mà chúng nhắm mục tiêu, ví dụ như Astrocytomas – phổ biến nhất ở người lớn. Đây là loại nặng nhất của u thần kinh đệm.
Meningiomas – u màng não. Các khối u hình thành trong màng não – lớp mô mỏng bao phủ não và tủy sống. Chúng không phải là ung thư, nhưng chúng có thể gây ra vấn đề bằng cách đè lên và chèn ép não.
Schwannomas. Tình trạng này làm hỏng lớp phủ bảo vệ của các tế bào thần kinh. Đây không phải là ung thư, nhưng nó thường gây mất thính giác hoặc các vấn đề về thăng bằng.
Pituitary adenomas – u tuyến yên. Hình thành trên tuyến yên nằm ở đáy não. Những khối u này thường không phải là ung thư và phát triển chậm.

Khối u não lành tính và ác tính

Các khối u não lành tính sẽ không “hung hãn” và thường sẽ không lây lan sang các mô xung quanh, mặc dù chúng có thể nghiêm trọng và thậm chí vẫn có thể đe dọa tính mạng. Các khối u não lành tính thường có đường viền xác định rõ ràng và thường không ăn sâu trong mô não. Điều này giúp phẫu thuật cắt bỏ chúng dễ dàng hơn nếu các khối u nằm trong vùng não an toàn trong hoạt động. Các khối u lành tính cũng ít có khả năng tái phát hơn các khối u ác tính.

Tuy nhiên, ngay cả một khối u não lành tính cũng có thể là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Các khối u não có thể phá hủy các tế bào xung quanh chúng bằng cách gây viêm và tăng áp lực lên các mô lân cận, cũng như bên trong hộp sọ.

Các khối u não nguyên phát ác tính còn được gọi là bệnh ung thư não bắt nguồn từ não, thường phát triển nhanh hơn các khối u lành tính và nhanh chóng xâm lấn các mô xung quanh. Mặc dù ung thư não hiếm khi lây lan đến các cơ quan khác, nhưng nó có thể lây lan sang các bộ phận khác của não và hệ thần kinh trung ương.

Các khối u não thứ phát cũng được coi là ung thư. Thông thường, các khối u từ ung thư ở một nơi khác trong cơ thể xuất hiện và di căn đến não. Khoảng 1/4 người bị ung thư ở một cơ quan bất kỳ phát triển một khối u não thứ phát.

Các triệu chứng khối u não

Các triệu chứng của khối u não thay đổi tùy theo loại khối u và vị trí. Bởi vì các khu vực khác nhau của não kiểm soát các chức năng khác nhau của cơ thể, do vậy nơi khối u xuất hiện sẽ ảnh hưởng đến các triệu chứng cơ thể đón nhận.

Một số khối u không có triệu chứng cho đến khi phát triển lớn và sau đó gây suy giảm sức khỏe nghiêm trọng, nhanh chóng. Các khối u khác có thể có các triệu chứng phát triển chậm. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

Đau đầu, có thể không thuyên giảm với các biện pháp chữa đau đầu thông thường. Tình trạng này cũng có thể thường xuyên hơn hoặc tệ hơn mức bình thường.
Động kinh - đặc biệt ở một người không có tiền sử động kinh
Những thay đổi về giọng nói hoặc thính giác
Những thay đổi trong tầm nhìn
Vấn đề thăng bằng
Các vấn đề với khả năng đi lại
Tê hoặc ngứa ran ở tay hoặc chân
Vấn đề với trí nhớ
Thay đổi tính cách
Mất khả năng tập trung
Yếu một phần cơ thể
Nôn vào buổi sáng dù không buồn nôn

Những triệu chứng này có thể là kết quả của nhiều tình trạng kết hợp. Đa phần các bác sĩ không thể xác định được nguyên nhân gây ra khối u não. Chỉ có một số yếu tố nguy cơ được biết đến đối với khối u não ở người trưởng thành được phát hiện.

Tiếp xúc với bức xạ. Trẻ em tiếp xúc với bức xạ vào vùng đầu có nguy cơ cao bị u não khi trưởng thành.
Tiền sử gia đình. Một số khối u não có liên quan đến một số tình trạng di truyền hiếm gặp như bệnh u xơ thần kinh hoặc hội chứng Li-Fraumeni.
Tuổi tác. Những người trong độ tuổi từ 65 đến 79 có nhiều khả năng được chẩn đoán mắc bệnh u não nhất.
Tiền sử bệnh thủy đậu. Một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người từng bị thủy đậu ít có nguy cơ bị u thần kinh đệm hơn.

Chẩn đoán khối u não

Để chẩn đoán khối u não, bác sĩ sẽ bắt đầu bằng cách hỏi về các triệu chứng, khám sức khỏe tổng quát và truy vấn tiền sử. Sau đó, bác sĩ sẽ khám chi tiết hơn, bao gồm cả khám thần kinh. Nếu có bất kỳ lý do nào nghi ngờ khối u não, bác sĩ có thể yêu cầu một hoặc nhiều xét nghiệm sau:

Chụp CT hoặc MRI để xem hình ảnh chi tiết của não
Angiogram hoặc MRA, sử dụng thuốc đặc biệt và tia X của các mạch máu trong não để tìm các dấu hiệu của khối u hoặc các mạch máu bất thường
Sinh thiết để xem liệu khối u có phải là ung thư hay không.

Điều trị khối u não

Điều trị khối u não phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:

Vị trí của khối u
Kích thước của khối u
Loại khối u
Cho dù khối u đã di căn
Sức khỏe tổng thể của bản thân
Các biến chứng tiềm ẩn có thể xảy ra

Phẫu thuật để loại bỏ khối u thường là lựa chọn đầu tiên khi khối u não được chẩn đoán. Nhưng một số khối u không thể phẫu thuật cắt bỏ do vị trí quá khó. Trong những trường hợp đó, hóa trị và xạ trị có thể là những lựa chọn để tiêu diệt và thu nhỏ khối u.

Đôi khi hóa trị hoặc xạ trị sau khi phẫu thuật cũng được sử dụng để tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại. Điều trị các khối u nằm sâu trong não hoặc các khu vực khó tiếp cận bằng liệu pháp dao gamma cũng có là một hình thức hiệu quả cao, bằng cách xạ trị tập trung cao độ 1 vùng nhất định.

Tổng kết

Các khối u não dù là lành tính hay ác tính đều là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Hãy duy trì khám định kỳ thường xuyên và nếu có bất cứ dấu hiệu đặc biệt nào, hãy đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để được tư vấn, hỗ trợ và có phương pháp can thiệp kịp thời.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP