Nguyên nhân gây nên trào ngược bàng quang niệu quản ở trẻ nhỏ

Con bạn có phải thường khóc rất nhiều khi đi tiểu? Con bạn có đi tiểu rất nhiều lần trong ngày? Bạn có lo lắng rằng bé có thể bị viêm đường tiết niệu? Nước tiểu của bé có phải có mùi rất khó chịu không? Bạn đã từng thấy có máu trong nước tiểu của bé hay chưa?

Nếu bạn trả lời là có với bất cứ câu hỏi nào trên đây, thì bạn nên đọc bài viết này bởi rất có thể bé đã bị trào ngược bàng quang niệu quản.

Trào ngược bàng quang niệu quản ở trẻ nhỏ là gì?

Bạn hẳn đã từng nghe đến bệnh trào ngược axit. Đó là tình trạng axit trong dạ dày trào ngược lên thực quản và gây cảm giác nóng rát khó chịu. Cũng tương tự như vậy, trào ngược bàng quang niệu quản (VUR) là tình trạng nước tiểu trào ngược từ bàng quang lên thận. Tình trạng này có thể ở mức độ nhẹ hoặc rất nghiêm trọng. Bệnh lý này thường được phát hiện trong năm đầu tiên trẻ mới ra đời, thường gặp ở trẻ gái nhiều hơn trẻ trai.

Hệ tiết niệu hoạt động như thế nào?

Trong cơ thể con người, dù là người lớn hay trẻ nhỏ, hệ tiết niệu cũng có một van nối giữa niệu quản với phần bên ngoài của thận. Mỗi người chúng ta có 2 quả thận, có nhiệm vụ chính là lọc bỏ dịch thừa và các chất cặn bã ra khỏi máu, thông qua hình thức là bài tiết nước tiểu. Nước tiểu sẽ đi từ thận qua ống niệu quản và tới bàng quang. Tại bàng quang, nước tiểu sẽ được giữ lại cho đến khi chúng ta đi tiểu (làm rỗng bàng quang). Bàng quang cũng có một van khóa, ngăn không cho nước tiểu chảy ngược lại lên thận.

Nguyên nhân của tình trạng trào ngược bàng quang niệu quản

Có 2 nguyên nhân chính gây ra tình trạng trào ngược bàng quang niệu quản:

Di truyền

Tình trạng trào ngược có thể xảy ra nếu van tại bàng quang (van ngăn không cho nước tiểu chảy ngược lên thận) hoạt động không tốt, thay vì thực hiện vai trò như một cái van đóng lại khi bàng quang đổ đầy nước tiểu thì lại cứ mở, và được gọi là trào ngược bàng quang niệu quản nguyên phát. Nguyên nhân có thể là do di truyền gâ bất thường cho van này. Nhưng khi trẻ lớn lên, van có thể sẽ trở nên khỏe hơn và vấn đề sẽ được giải quyết một cách hoàn toàn.

Nhiễm trùng

Trào ngược bàng quang niệu quản cũng có thể xảy ra nếu trẻ bị viêm đường tiết niệu nhiều lần, làm hệ tiết niệu bị tắc nghẽn và gây sưng phù niệu quản. Tình trạng này được gọi là trào ngược bàng quang niệu quản thứ phát.

Triệu chứng của tình trạng trào ngược bàng quang niệu quản ở trẻ nhỏ

Các nghiên cứu đã chứng minh rằng, gần 50% số trẻ sơ sinh và 30% số trẻ lớn hơn được chẩn đoán nhiễm trùng đường tiết niệu có mắc phải tình trạng này.

Dưới đây là danh sách các triệu chứng của tình trạng trào ngược bàng quang niệu quản mà bạn nên chú ý ở trẻ:

Rất hay mót tiểu tiện
Khóc rất nhiều khi đi tiểu
Đi tiểu rất thường xuyên, nhưng mỗi lần đi được rất ít
Nước tiểu có mùi rất khó chịu
Có máu trong nước tiểu
Sốt
Mất cảm giác ngon miệng
Tiêu chảy
Tính tình nóng nảy, hay quấy khóc

Cần lưu ý rằng, nhiều trẻ khi bị nhiễm trùng đường niệu có triệu chứng rất mơ hồ, âm thầm: chỉ đau bụng thoáng qua, tiêu chảy (đặc biệt ở trẻ nhỏ), nước tiểu vẫn không đổi màu, trẻ không sốt. Do vậy cha mẹ cần lưu ý theo dõi kỹ và thường xuyên các biểu hiện của trẻ khi đi tiểu, tránh để phát hiện quá muộn.

Trước khi sinh, có thể chẩn đoán được em bé có mắc phải tình trạng này hay không. Triệu chứng chính có thể được chẩn đoán thông qua siêu âm đó là thai nhi có các dấu hiện như: niệu quản giãn, thận ứ nước, bể thận giãn… Khi đó, sản phụ nên khám tiền sản bác sĩ Niệu Nhi để biết được thời gian chính xác sau khi sinh sẽ làm gì tiếp theo, xét nghiệm và siêu âm khi nào để có hướng điều trị phù hợp, kịp thời cho trẻ. Nếu siêu âm trước sinh chỉ có hình ảnh dãn niệu quản hai bên, thì sau khi sinh, người mẹ phải đưa trẻ đi tầm soát để xem có hiện tượng trào ngược bàng quang – niệu quản hay không.

Khi nào cần đưa trẻ tới gặp bác sỹ?

Bạn nên đưa trẻ tới gặp bác sỹ hoặc hỏi ý kiến bác sỹ nếu trẻ xuất hiện một trong số các tình trạng dưới đây:

Các biểu hiện tiểu đau, nước tiểu có mùi khó chịu hoặc đục, hoặc có máu
Trẻ dưới 3 tháng tuổi và có nhiệt độ đo tại trực tràng cao hơn 38 độ C
Trẻ trên 3 tháng và sốt cao trên 39 độ C
Trẻ thường xuyên nôn mửa
Trẻ bị tiêu chảy
Trẻ hay nổi nóng, quấy khóc, có những lúc khóc rất nhiều, nhưng có lúc lại rất buồn ngủ
Trẻ không có cảm giác ngon miệng và từ chối tất cả những gì trẻ được cho ăn

Điều trị trào ngược bàng quang niệu quản

Khi bạn đưa trẻ đến gặp bác sỹ, điều đầu tiên bác sỹ khuyên bạn sẽ là đưa trẻ đi làm xét nghiệm viêm đường tiết niệu. Nếu kết quả xét nghiệm dương tính, bác sỹ sẽ tiến hành các xét nghiệm khác để chẩn đoán xác định tình trạng trào ngược bàng quang niệu quản. Những xét nghiệm này bao gồm:

Siêu âm bàng quang và thận: Loại xét nghiệm này sẽ xác định xem thận có bị sưng hay không và liệu trẻ có bị trào ngược bàng quang niệu quản hay không.
Chụp X quang bàng quang niệu đạo khi đi tiểu (VCUG): Loại xét nghiệm này sẽ xác định được tình trạng của bàng quang và các bất thường khác bằng cách sử dụng tia X. Đây là một xét nghiệm gồm 2 giai đoạn, một giai đoạn được tiến hành khi bàng quang đầy và giai đoạn còn lại được tiến hành khi bàng quang rỗng. Với trẻ em, rất khó để đặt được ống thông tiểu tới bàng quang qua niệu quản.
Chụp hình phóng xạ (Nuclear Scan): Loại xét nghiệm này sẽ xác định xem liệu hệ tiết niệu có hoạt động hiệu quả hay không. Loại xét nghiệm này cũng gần tương tự với chụp X quang bàng quang niệu đạo khi đi tiểu.

Trào ngược bàng quang niệu đạo có thể tái phát hay không?

Rất hiếm khi tình trạng trào ngược bàng quang niệu quản tái phát khi trẻ lớn hơn. Tuy nhiên, nếu tình trạng nhiễm trùng hoặc trào ngược không được phát hiện sớm hoặc cha mẹ tự điều trị có thể dẫn đến những tổn thương thận âm thầm để lại di chứng nguy hiệm sau này.

Một điểm cần lưu ý thêm, đó là nếu thận của trẻ bị tổn thương, thì rất có thể sau này trẻ sẽ bị tăng huyết áp. Theo dõi trẻ khi trẻ đi tiểu là cách duy nhất để bạn biết rằng liệu trẻ có đang gặp phải vấn đề gì hay không.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP