Ung thư thận

Thận là một phần của hệ thống tiết niệu giúp loại bỏ chất thải, chất lỏng dư thừa và chất điện giải trong máu. Thận cũng sản xuất các hormone hỗ trợ sản xuất hồng cầu và giúp điều hòa huyết áp.

Ung thư thận là những ung thư bắt đầu trong thận, cần phân biệt với ung thư phát triển ở nơi khác trong cơ thể và sau đó lan sang thận không phải là ung thư thận.

Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ cho biết rằng ung thư thận là một trong 10 bệnh ung thư phổ biến nhất ảnh hưởng đến khoảng 1 trên 48 nam và 1 trên 83 phụ nữ. Độ tuổi trung bình khi chẩn đoán là 64 tuổi, và căn bệnh này hiếm gặp trước 45 tuổi.

Triệu chứng

Các triệu chứng thường không xuất hiện ở giai đoạn đầu của ung thư thận, nhưng một số người có thể gặp đặc biệt là khi ung thư lan rộng hơn. Một số triệu chứng có thể bao gồm:

Máu trong nước tiểu, thiếu máu;
Đau ở bên hông;
Xuất hiện một cục hoặc khối ở bên hông hoặc lưng dưới;
Sốt và đổ mồ hôi đêm;
Huyết áp cao;
Tụt cân hoặc chán ăn;
Sốt;
Thay đổi tầm nhìn;
Thay đổi chức năng gan;
Tinh hoàn giãn lớn (do ứ máu) hoặc giãn tĩnh mạch tinh hoàn.

Bất cứ ai gặp các triệu chứng này nên đi khám bác sĩ để được thăm khám và chẩn đoán.

Điều trị

Lựa chọn điều trị phụ thuộc vào một số yếu tố bao gồm:

Sức khỏe tổng thể của bệnh nhân;
Loại và giai đoạn của ung thư thận;
Lựa chọn của bệnh nhân;
Phương pháp điều trị ung thư trước đây.

Phẫu thuật

Trong hầu hết các trường hợp, phẫu thuật là lựa chọn đầu tiên. Phẫu thuật có thể loại bỏ một phần hoặc toàn bộ thận cũng như mô xung quanh khối u. Nếu cần thiết, có thể cần phải loại bỏ thêm các hạch bạch huyết và các mô khác.

Bệnh nhân có thể sống và hoạt động chỉ với một quả thận, vì vậy loại bỏ toàn bộ thận là điều hoàn toàn có thể.

Các liệu pháp không phẫu thuật

Đối với bệnh nhân yếu không thể phẫu thuật có thể lựa chọn một số liệu pháp khác như:

Thuyên tắc: Bác sĩ phẫu thuật sẽ đặt ống thông và đưa vật liệu tổng hợp vào mạch máu gây tắc mạch nhằm ngăn chặn việc cung cấp máu cho thận, làm chết khối u và khiến khối u thu nhỏ lại.
Liệu pháp áp đông (Cryoablation): Chèn một hoặc nhiều kim đặc biệt thông qua các vết mổ nhỏ vào khối u. Khí lạnh trong kim đóng băng các tế bào, làm ấm chúng, sau đó đóng băng trở lại. Chu kỳ đóng băng này giết chết các tế bào ung thư. Thủ thuật này có thể gây đau đớn, chảy máu, nhiễm trùng và tổn thương mô gần với khối u.
Hóa trị: Sử dụng các loại thuốc mạnh để tấn công và tiêu diệt các tế bào ung thư, ngăn chặn hoặc trì hoãn sự tiến triển của ung thư. Những loại thuốc này thường ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, và có tác dụng phụ ở diện rộng. Tuy nhiên, tác dụng thường giảm dần sau khi kết thúc điều trị.

Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch giúp tăng khả năng chống lại ung thư của cơ thể. Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm buồn nôn, nôn, ớn lạnh, tăng thân nhiệt và chán ăn.

Liệu pháp nhắm mục tiêu

Trong liệu pháp nhắm mục tiêu, thuốc nhắm vào các chức năng hoặc gen cụ thể có vai trò trong sự phát triển của ung thư. Chúng làm gián đoạn các chức năng cần thiết cho ung thư để tồn tại và phát triển.

Xạ trị

Xạ trị thường không thể chữa khỏi ung thư thận, nhưng nó có thể giúp thu nhỏ khối u, giảm sự lây lan của các tế bào ung thư và giảm bớt các triệu chứng. Tác dụng phụ thường bao gồm buồn nôn và mệt mỏi.

Liệu pháp bổ sung

Bên cạnh các phương pháp điều trị thông thường, một số người nghĩ rằng uống một số vitamin có thể giúp ích. Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng vì một số chất bổ sung có thể làm nặng thêm các triệu chứng hoặc dẫn đến các vấn đề sức khỏe mới.

Các giai đoạn của ung thư thận

Ung thư phát triển theo thời gian. Trong giai đoạn sớm nhất, các tế bào thay đổi để trở thành tiền ung thư. Đôi khi, những tế bào này có thể phát triển thành ung thư.

Khu trú: Ung thư chỉ ở thận và chưa lan rộng.
Khu vực: Ung thư đã lan đến các mô lân cận.
Di căn: Ung thư đã lan khắp cơ thể và đang ảnh hưởng đến các cơ quan khác, chẳng hạn như gan.

Điều trị có nhiều khả năng có hiệu quả nếu bệnh nhân được chẩn đoán ở giai đoạn đầu. Ung thư càng lan rộng, điều trị càng khó khăn.

Nguyên nhân

Không biết chính xác nguyên nhân gây ung thư thận, nhưng các yếu tố di truyền và môi trường có thể là nguyên nhân gây ung thư thận.

Ung thư bắt đầu khi có sự thay đổi cấu trúc DNA trong các tế bào khiến chúng phát triển không kiểm soát. Các tế bào nhân lên một cách nhanh chóng, cuối cùng hình thành khối u. Nếu không điều trị, ung thư phát triển và lan rộng ra khắp cơ thể.

Có nhiều dạng ung thư thận khác nhau bao gồm:

Ung thư biểu mô tế bào thận (RCC) thường bắt đầu trong các tế bào xếp thành các ống nhỏ của đơn vị thận (nephron). Các khối u thường phát triển như một khối duy nhất. Tuy nhiên, đôi lúc nhiều hơn một khối u có thể phát triển ở một thận hoặc thậm chí ở cả hai thận. Khoảng 85% ung thư thận ở người lớn thuộc loại này.
Ung thư tế bào chuyển tiếp hay ung thư biểu mô tiết niệu phát triển trong mô hình thành các ống nối thận với bàng quang. Loại này có thể bắt đầu ở niệu quản và cả trong bàng quang. Khoảng 10-15% ung thư thận ở người trưởng thành thuộc loại này.
Khối u Wilms hay còn gọi là u nguyên bào thận là dạng ung thư thận ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ em xuất phát từ sự mất hoặc bất hoạt của gen ức chế khối u - có nhiệm vụ ức chế sự phát triển của khối u và kiểm soát sự phát triển của tế bào.

Các yếu tố nguy cơ

Các yếu tố nguy cơ của ung thư thận RCC - loại ung thư thận phổ biến nhất bao gồm:

Tuổi tác: Ung thư thận hiếm gặp trước 45 tuổi.
Giới tính: RCC ảnh hưởng đến gấp đôi nam giới so với nữ giới.
Béo phì: Những người mắc bệnh béo phì có nguy cơ cao hơn, có thể là do yếu tố nội tiết tố.
Hút thuốc: Những người hút thuốc lá thường xuyên có nguy cơ cao hơn, nguy cơ này sẽ giảm sau khi bỏ thuốc.
Huyết áp cao: Hiện vẫn chưa có nghiên cứu khẳng định chắc chắn liệu tăng huyết áp hay thuốc sử dụng điều trị tăng huyết áp dẫn đến tăng nguy cơ mắc RCC.
Hóa chất độc hại: Những người làm việc với một số hóa chất chẳng hạn như cadmium, một số chất diệt cỏ và dung môi hữu cơ có thể có nguy cơ cao hơn.
Thuốc: Việc sử dụng thuốc lợi tiểu và một số loại thuốc giảm đau cũng có thể khiến một người có nguy cơ cao hơn mắc phải RCC.
Lọc máu: Những người mắc bệnh thận tiến triển được lọc máu có thể có nguy cơ cao hơn. Tuy nhiên, không rõ liệu điều này là do bệnh hay ảnh hưởng từ điều trị.
Yếu tố di truyền: Những người có điều kiện nhất định có thể có nhiều khả năng phát triển RCC. Ví dụ như bệnh von Hippel-Lindau, ung thư biểu mô tế bào thận dạng nhú di truyền và hội chứng Cowden.

Nhận thức được các yếu tố nguy cơ này và thực hiện lối sống lành mạnh có thể giúp giảm thiểu nguy cơ mắc ung thư thận.

Chẩn đoán

Nếu một người có triệu chứng ung thư thận, bác sĩ sẽ cần biết các thông tin về triệu chứng, tiền sử bệnh lý cá nhân và gia đình đồng thời thực hiện các bài kiểm tra thể chất và các hỗ trợ chẩn đoán khác như:

Xét nghiệm máu và nước tiểu: Những xét nghiệm này có thể loại trừ các nguyên nhân có thể khác của các triệu chứng, chẳng hạn như sỏi thận hoặc nhiễm trùng.
Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm, MRI hoặc CT scan có thể giúp bác sĩ xác định những thay đổi về hình dạng của thận có thể là do ung thư. Bệnh nhân có thể cần tiêm/uống thuốc cản từ, cản quang trước khi tiến hành chụp để cải thiện độ rõ của hình ảnh.
Sinh thiết: Dưới định hướng bằng các phương pháp kỹ thuật hình ảnh, một cây kim nhỏ lấy mẫu mô thận để kiểm tra giải phẫu bệnh. Sinh thiết có thể xác nhận sự hiện diện của ung thư.

Bác sĩ cũng có thể đề nghị thực hiện các xét nghiệm khác để kiểm tra ung thư tế bào chuyển tiếp.

Tiên lượng với ung thư thận

Chẩn đoán sớm thường cải thiện triển vọng của bệnh nhân. Các chuyên gia y tế sử dụng số liệu thống kê trong quá khứ để tính toán khả năng những người mắc bệnh ung thư sẽ sống ít nhất 5 năm sau khi chẩn đoán so với những người trong dân số nói chung. Đối với ung thư thận, tỷ lệ này là:

93% cho bệnh nhân ung thư không lan ra ngoài thận khi chẩn đoán;
69% cho bệnh nhân ung thư thận đã ảnh hưởng đến các mô lân cận;
12% cho bệnh nhân ung thư thận đã đến các bộ phận khác của cơ thể.

Có nhiều yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến tỉ lệ này, bao gồm loại ung thư thận, tuổi tác và sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.

Tóm lược

Ung thư thận có thể điều trị trong nhiều trường hợp đặc biệt là ở giai đoạn đầu. Điều quan trọng là cần thăm khám và kiểm tra định kì trước khi các triệu chứng xuất hiện.

Sau khi điều trị, ung thư thận đôi khi có thể thuyên giảm. Tuy nhiên, một số bệnh nhân có thể gặp các vấn đề sức khỏe lâu dài do điều trị ung thư.

Thực hiện lối sống lành mạnh và kiểm tra sức khỏe thường xuyên có thể giúp đánh gia, kiểm soát sức khỏe cá nhân tốt hơn.

Nếu cảm thấy lo lắng về các triệu chứng hoặc nghi ngờ mắc ung thư thận, nên nói chuyện với bác sĩ để có những tư vấn và lời khuyên phù hợp nhất.

Xem thêm: Ung thư tuyến thượng thận - nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP