Sỏi tiết niệu là một bệnh lý phổ biến xảy ra khi các chất thải, muối khoáng trong nước tiểu kết tủa lại và hình thành thành sỏi. Các sỏi này có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trong hệ tiết niệu, bao gồm thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Sỏi thận là dạng phổ biến nhất của bệnh. Bệnh thường gặp ở nam giới, đặc biệt trong độ tuổi từ 30–50. Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ mắc sỏi tiết niệu cao.
Sỏi có thể xuất hiện ở mọi cơ quan thuộc hệ tiết niệu
Sỏi tiết niệu có thể gây ra nhiều triệu chứng đau đớn và biến chứng nghiêm trọng. Ban đầu, sỏi tiết niệu thường không có triệu chứng rõ rệt, nhưng khi sỏi di chuyển từ thận xuống niệu quản, bệnh nhân có thể cảm thấy đau lưng, đau bụng dưới và có thể gặp các triệu chứng như tiểu rắt, tiểu buốt, hoặc tiểu ra máu. Nếu không được điều trị kịp thời, sỏi có thể gây nhiễm trùng, tắc nghẽn đường niệu, suy thận cấp hoặc mạn tính, thậm chí có thể dẫn đến vỡ thận.
Việc điều trị sỏi tiết niệu phụ thuộc vào kích thước, vị trí và tình trạng của sỏi. Các phương pháp điều trị bao gồm sử dụng thuốc nội khoa cho sỏi nhỏ và can thiệp ngoại khoa cho các viên sỏi lớn.
Đối với sỏi nhỏ, chưa có triệu chứng nặng, phương pháp điều trị thường là:
Uống nhiều nước: Uống ít nhất 2-3 lít nước mỗi ngày để giúp đẩy sỏi ra ngoài theo dòng nước tiểu.
Thuốc giãn cơ và giảm đau: Bác sĩ có thể kê thuốc giãn cơ trơn niệu quản và thuốc giảm đau để hỗ trợ quá trình đào thải sỏi.
Khi sỏi lớn hơn hoặc có triệu chứng nặng như đau quặn thận, tiểu ra máu, bệnh nhân sẽ cần can thiệp ngoại khoa. Các phương pháp tán sỏi hiện đại bao gồm:
Tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL): Phương pháp này được áp dụng cho các viên sỏi thận dưới 2cm hoặc sỏi niệu quản ⅓ trên nhỏ hơn 1.5cm. Ưu điểm của phương pháp này là không đau, không cần phẫu thuật và bệnh nhân có thể xuất viện ngay sau khi điều trị.
Tán sỏi qua da (PCNL): Phương pháp này thích hợp cho sỏi thận lớn hơn 2cm hoặc sỏi san hô. Một vết trích nhỏ được tạo ra trên lưng để đưa ống nội soi vào và tán vỡ sỏi. Sau 3–5 ngày, bệnh nhân có thể phục hồi hoàn toàn và quay lại sinh hoạt bình thường.
Tán sỏi nội soi ngược dòng bằng laser: Phương pháp này được áp dụng cho sỏi niệu quản hoặc sỏi bàng quang. Ống nội soi sẽ được đưa qua niệu đạo, lên bàng quang, rồi dùng năng lượng laser để phá vỡ sỏi và hút ra ngoài. Người bệnh không có vết mổ, ít đau và có thể xuất viện sau 24 giờ.
Uống nhiều nước sẽ ngăn chặn tái phát sau khi chữa sỏi tiết niệu
Sau khi điều trị sỏi tiết niệu, khả năng tái phát là có thể xảy ra nếu không duy trì chế độ sinh hoạt khoa học. Để ngăn ngừa tái phát, người bệnh cần:
Uống đủ nước: Cần đảm bảo uống từ 1,5 đến 2,5 lít nước mỗi ngày và không nhịn tiểu. Việc uống đủ nước giúp pha loãng nước tiểu, ngăn ngừa lắng đọng khoáng chất gây sỏi.
Ăn uống hợp lý: Giảm lượng đạm động vật và muối trong chế độ ăn uống, tăng cường rau xanh, trái cây, đặc biệt là các thực phẩm có tác dụng lợi tiểu như rau cần tây, dứa, cam, chanh.
Hạn chế oxalat và canxi: Tránh ăn quá nhiều thực phẩm chứa oxalat (như tôm, hải sản, trà đặc) và canxi. Hạn chế muối tinh vì natri trong muối có thể làm tăng nguy cơ tạo sỏi.
Tăng cường vận động: Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga hoặc đạp xe giúp giải phóng năng lượng thừa, giảm nguy cơ béo phì và giảm nguy cơ hình thành sỏi.
Khám sức khỏe định kỳ: Người bệnh cần kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt là các xét nghiệm về hệ tiết niệu, để phát hiện sớm bất thường và điều trị kịp thời.
Sỏi tiết niệu là bệnh lý phổ biến và có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc áp dụng các phương pháp điều trị hiện đại như tán sỏi công nghệ cao giúp loại bỏ sỏi một cách nhanh chóng và ít đau đớn, giảm thiểu thời gian nằm viện và phục hồi nhanh chóng. Tuy nhiên, để ngăn ngừa sỏi tái phát, người bệnh cần duy trì chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý, uống đủ nước và kiểm tra sức khỏe định kỳ. Người bệnh nên đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
facebook.com/BVNTP
youtube.com/bvntp
facebook.com/BVNTP
youtube.com/bvntp
