1. Vì sao tiểu đường gây hoại tử bàn chân?
Đối với người bình thường, một vết thương ở phần mềm như bàn chân sẽ bắt đầu có dấu hiệu lành chỉ sau vài ngày hoặc ít nhất 1 tuần. Thế nhưng, ở người tiểu đường thì vết thương bàn chân lại rất lâu lành, có thể kéo dài vài tuần hoặc vài tháng. Vết thương không lành rất dễ bị nhiễm trùng, thậm chí có thể lan rộng và hệ quả tất yếu là phải cắt cụt chân hoặc nặng hơn là gây nhiễm trùng toàn thân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng. Vậy vì sao tiểu đường gây hoại tử bàn chân?
Có rất nhiều nguyên nhân khiến cho người tiểu đường bị hoại tử bàn chân. Trong đó, yếu tố nguy cơ gồm có tổn thương thần kinh ngoại biên và bệnh mạch máu ngoại vi.
Tổn thương thần kinh ngoại biên
Tổn thương thần kinh ngoại biên là một trong những biến chứng thương gặp ở khoảng 50-75% bệnh nhân tiểu đường. Thần kinh ngoại biên bị tổn thương khiến cho người bệnh mất cảm giác với nhiệt độ nóng-lạnh, không còn cảm thấy đau khi bị đâm bởi những vật sắc nhọn hay vật nặng đè nén lên. Những tác động này rất dễ gây nên những vết thương, trầy xước, bỏng rộp ra và loét.
Một vấn đề nữa của tổn thương thần kinh làm giảm tiết mồ hôi và gây thay đổi ở da làm giảm tính chất tự vệ của da đối với sự xâm nhập của vi sinh vật từ ngoài vào, da khô nứt nẻ tạo điều kiện nhiễm khuẩn bàn chân. Điều đáng lo ngại nữa là tình trạng tổn thương thần kinh ngoại biên cũng làm giảm tiết mồ hôi, cùng với đó là giảm khả năng tự vệ của da đối với sự xâm nhập của vi khuẩn. Điều này khiến cho vết thương bị nhiễm trùng, nhiễm khuẩn.
Bệnh mạch máu ngoại vi
Bệnh mạch máu ngoại vi (hay bệnh mạch máu ngoại biên) là tên gọi chung của các bệnh liên quan đến hệ động mạch nằm cách xa tim. Theo các thống kê, có đến 30% bệnh nhân loét bàn chân có liên quan đến bệnh máu ngoại vi.
Ở người tiểu đường, sự thay đổi mạch máu vi tuần hoàn gây nên biểu hiện đặc trưng là tình trạng xơ vữa động mạch. Sự hành thành các mảng xơ vữa và huyết khối gây tắc nghẽn mạch máu ngoại biên, làm tổn thương các động mạch cung cấp máu cho các chi. Điều này khiến cho vết loét lại thêm lâu lành và khó điều trị.
2. Các hình thái và mức độ tổn thương bàn chân do tiểu đường
Bệnh tiểu đường gây hoại tử chân gây ra nhiều mức độ tổn thương khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Cụ thể như:
- Da bị tổn thương khó lành: Bệnh tiểu đường gây tổn thương thần kinh chỉ huy các hoạt động tái tạo và làm ẩm da. Điều này khiến cho vùng da ở chân người tiểu đường bị khô ráp, nứt nẻ, bong tróc thường xuyên.
- Chân bị chai: Chai chân là hiện tượng khá phổ biến mà bất kì ai cũng có thể gặp phải. Vì thế, người tiểu đường thường chủ quan. Các vết chai nếu để lâu ngày mà không được điều trị thì sẽ phát triển rộng hơn, sau đó dần xuất hiện các vết nứt rồi lở loét. Những tổn thương này rất khó lành, dễ bị nhiễm trùng và hoại tử.
- Chân bị loét: Tình trạng này xảy ra là do bệnh nhân trước đó gặp biến chứng tổn thương thần kinh ngoại biên nên mất cảm giác đau, nóng-lạnh,… khi có ngoại lực tác động. Điều này khiến cho cơ thể giảm khả năng tự bảo vệ và tự chữa lành vết thương. Cùng với đó tình trạng xơ vữa động mạch làm giảm lượng máu tới các chi, điều này khiến cho vùng chi dưới trở nên nghèo nàn oxy và dưỡng chất. Đây là lý do khiến cho biến chứng loét bàn chân dễ dàng xảy ra và lan rộng.
- Hoại tử chân: Đây là biến chứng tiểu đường nghiêm trọng nhất, xảy ra do các vết loét chân kéo dài, không được điều trị đúng cách. Khi tổn thương ở bàn chân gây ra những vết loét quá lớn, không được điều trị, trong điều kiện thiếu máu nuôi dưỡng sẽ khiến cho bàn chân bị hoại tử.
3. Hướng xử trí và chăm sóc bàn chân đái tháo đường
Nếu chẳng may tiểu đường gây biến chứng tại chân, người bệnh cần tuân thủ những lưu ý sau:
- Kiểm tra chân mỗi ngày: Kiểm tra kẽ chân, kẽ móng xem có vết xước, vết chai sạn, vết rộp hay không. Bên cạnh đó, cần phải theo dõi xem da có bị khô nứt, bị đỏ, nóng hay bị căng không.
- Rửa sạch chân bằng xà phòng trung tính, đặc biệt là các kẽ chân. Sau khi rửa để khô chân và bôi kem dưỡng ẩm để làm mềm và tránh xuất hiện các vết nứt. Lưu ý không nên ngâm chân quá lâu trong nước để hạn chế sự xâm nhập của vi khuẩn vào vết loét.
- Không cắt móng chân quá sâu, không làm tổn thương da khi cắt móng chân.
- Không đi chân trần, tránh va chạm mạnh dẫn đến tổn thương chân. Nên sử dụng dép đi trong nhà mềm mại hoặc đi tất vừa chân, được làm bằng sợi bông hoặc cotton mềm và lộn mặt trái của tất để đi.
- Không được chườm nóng hoặc sưởi chân, ngâm chân bằng nước nóng kể cả khi thấy tê bì hoặc lạnh chân để tránh bị bỏng hoặc tổn thương do nhiệt.
- Để tránh bị bỏng hoặc tổn thương do nhiệt, bạn không nên chườm nóng hay ngâm chân bằng nước nóng, không sưởi chân kể cả khi cảm thấy tê bì hoặc lạnh.
4. Phòng ngừa biến chứng bàn chân đái tháo đường
Để phòng ngừa biến chứng bàn chân đái tháo đường, bệnh nhân cần phải thường xuyên theo dõi chỉ số đường huyết và mỡ máu, đi khám sức khỏe định kì. Nếu phát hiện các triệu chứng bất thường như đau khi đi lại, lạnh hai chân, có cảm giác ngứa ở da, đau cách hồi vùng bắp chân hay bàn chân,… thì cần đến cơ sở y tế khám ngay.
Bên cạnh việc tuân thủ điều trị bằng thuốc theo đúng hướng dẫn, việc bổ sung sản phẩm thảo dược được thực hiện bởi nghiên cứu chứng minh lâm sàng là phương pháp được các chuyên gia đánh giá cao.
Xem thêm: Cách chăm sóc bàn chân ở bệnh nhân đái tháo đường
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
