1. Đôi nét về bệnh gan nhiễm mỡ và máu nhiễm mỡ
1.1. Bệnh gan nhiễm mỡ là gì?
Nhiều người chỉ tình cờ phát hiện ra mình bị gan nhiễm mỡ qua kiểm tra sức khỏe định kỳ. Vậy bệnh gan nhiễm mỡ là gì và có nguy hiểm không?
Bình thường lượng mỡ giới hạn cho phép trong gan là khoảng 5 – 10%. Khi lượng mỡ trong gan này tích tụ trên 10% thì được gọi là gan nhiễm mỡ.
Trên thế giới, tỷ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ ngày càng gia tăng ở các nước phát triển, chiếm 20 – 30% dân số. Thống kê tại Mỹ cho thấy khoảng 80 – 100 triệu người dân Mỹ bị gan nhiễm mỡ. Ước tính sẽ có khoảng 20% những người bị viêm gan nhiễm mỡ tiến triển thành xơ gan sau này và phải đặt ra vấn đề ghép gan. Nếu không được phát hiện và điều trị, gan nhiễm mỡ sẽ trở thành vấn đề sức khỏe lớn mà nhân loại phải đối mặt trong tương lai.
1.2. Bệnh máu nhiễm mỡ là gì?
Máu nhiễm mỡ còn có tên gọi khác là bệnh mỡ máu cao hay bệnh rối loạn lipid máu. Đây là tình trạng dư thừa lượng mỡ trong máu. Bình thường ở trong máu luôn có một tỷ lệ mỡ nhất định và được đánh giá qua chỉ số xét nghiệm như cholesterol, triglyceride… Nếu những chỉ số này cao hơn mức cho phép thì được gọi là máu nhiễm mỡ.
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thì nguyên nhân chính dẫn tới các bệnh tim mạch là do căn bệnh máu nhiễm mỡ. Mỗi năm bệnh máu nhiễm mỡ đã cướp đi sinh mạng của 18 triệu người trên thế giới. Cho đến nay, tỷ lệ mắc bệnh cũng như tử vong do căn bệnh này vẫn không ngừng tăng lên qua các năm.
Tuy nhiên các biểu hiện của gan nhiễm mỡ và máu nhiễm mỡ thì rất mờ nhạt. Do vậy nhiều người dân không phát hiện ra mình mắc bệnh tới khi đi khám sức khỏe và làm các xét nghiệm chẩn đoán.
2. Mối liên quan giữa bệnh gan nhiễm mỡ và máu nhiễm mỡ
2.1. Máu nhiễm mỡ là một trong những nguy cơ dẫn đến gan nhiễm mỡ
Thực tế cho thấy, các bệnh nhân bị bệnh gan nhiễm mỡ thường có bệnh máu nhiễm mỡ kèm theo. Và rối loạn mỡ máu máu ở người bệnh gan nhiễm mỡ được đặc trưng bởi tăng triglyceride huyết thanh, tăng các hạt lipoprotein tỷ trọng thấp, tăng LDL, và giảm lượng HDL.
Bệnh gan nhiễm mỡ được chia thành theo nguyên nhân gây bệnh là do rượu và không do rượu. Đối với gan nhiễm mỡ không do rượu, rối loạn lipid máu là một trong những nguy cơ hàng đầu của bệnh.
Sinh bệnh học của rối loạn lipid máu trong bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu chưa được hiểu rõ. Nhưng có khả năng liên quan đến quá trình sản xuất quá mức của các hạt lipoprotein tỷ trọng thấp và rối loạn trong sự giải phóng các hạt lipoprotein.
2.2. Bệnh gan nhiễm mỡ có thể gây rối loạn chuyển hóa lipid máu của cơ thể
Gan là một cơ quan quan trọng giúp đảm nhiệm nhiều chức năng khác nhau cho cơ thể. Một trong số các chức năng đó là tổng hợp và chuyển hóa chất béo. Gần 80% cholesterol của cơ thể được tổng hợp ở gan nhờ xúc tác của men HMG – CoA reductase. Chỉ 20% cholesterol còn lại được tổng hợp từ thức ăn. Các acid béo tự do hấp thụ qua gan sẽ chuyển thành cholesterol. Nếu acid béo dư thừa sẽ chuyển thành triglycerid. Tại gan, triglycerit sẽ kết hợp với thành phần apoprotein do gan sản xuất ra và đưa ra ngoài dưới dạng lipoprotein tỷ trọng thấp.
Do vậy, nếu có tình trạng rối loạn chuyển hóa cholesterol ở gan sẽ làm tăng cholesterol toàn phần, tăng LDL và triglycerid, giảm HDL. Khi gan bị nhiễm mỡ, chức năng gan bị suy giảm dẫn tới quá trình điều hòa và chuyển hóa lipid bị rối loạn. Hậu quả dẫn tới bệnh rối loạn lipid máu hay còn gọi là bệnh máu nhiễm mỡ. Ngược lại gan bị nhiễm mỡ sẽ hạn chế chức năng sản xuất apoprotein làm cho chất béo vào gan quá nhiều. Điều này khiến tình trạng gan nhiễm mỡ càng nặng hơn.
3. Tác hại của gan nhiễm mỡ và máu nhiễm mỡ
Như đã nói ở trên, gan nhiễm mỡ và máu nhiễm mỡ là hai bệnh thường đi cùng với nhau. Một người bị máu nhiễm mỡ hay có kèm theo bị gan nhiễm mỡ và ngược lại.
Bệnh mỡ máu cao nếu không điều trị và theo dõi về lâu dài sẽ tạo thành mảng xơ vữa động mạch khiến mạch máu bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ. Hậu quả xấu là tai biến mạch não, nhồi máu cơ tim, tắc mạch chi… Máu nhiễm mỡ còn là nguyên nhân dẫn tới các bệnh lý khác như cao huyết áp, sa sút trí tuệ, viêm tụy, tiểu đường typ 2…
Tương tự vậy, gan nhiễm mỡ rất ít biểu hiện trên lâm sàng do vậy khó nhận biết. Tuy nhiên nếu ban đầu chỉ là gan nhiễm mỡ đơn thuần, theo thời gian sẽ tiến triển thành viêm gan, xơ gan và cuối cùng là ung thư gan. Do đó cần có biện pháp phát hiện và điều trị phù hợp ở những người mắc gan nhiễm mỡ và máu nhiễm mỡ.
4. Biện pháp phòng tránh cả 2 bệnh trên
- Kiểm tra sức khỏe định kì 3 – 6 tháng/lần để phát hiện và điều trị bệnh.
- Thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh khoa học nhằm đẩy lùi và phòng ngừa bệnh tật.
- Kiểm soát cân nặng trong giới hạn cho phép.
- Bỏ hút thuốc lá, rượu, bia, các chất kích thích có hại.
- Tập thể dục thể thao thường xuyên cũng là cách để phòng tránh và trị bệnh hiệu quả.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
