Nguyên nhân xuất huyết dạ dày đại tràng và cách điều trị

Xuất huyết dạ dày đại tràng (xuất huyết tiêu hóa) gây ra bởi các tổn thương, bệnh lý tại ống tiêu hóa. Đây là cấp cứu nội khoa và ngoại khoa nguy hiểm, đe dọa tính mạng người bệnh nếu không được chữa trị kịp thời.

1. Xuất huyết dạ dày đại tràng là gì?

Xuất huyết tiêu hóa là hiện tượng máu tại ống tiêu hóa chảy ra khỏi mạch, đi vào trong lòng mạch hoặc ra ngoài thành mạch. Hiện tượng chảy máu sẽ dẫn đến một số dấu hiệu điển hình. Đối với xuất huyết đường tiêu hóa trên, người bệnh thường nôn ra máu. Trong khi đó, chảy máu tại đường tiêu hóa dưới khó nhận biết hơn với các biểu hiện âm thầm mà người bệnh không để ý tới, tuy nhiên triệu chứng phổ biến nhất là đi ngoài phân đen.

Xuất huyết tiêu hóa là một trong những biến chứng vô cùng nguy hiểm của các bệnh lý tại ống tiêu hóa.

2. Nguyên nhân xuất huyết dạ dày đại tràng

Xuất huyết tiêu hóa là hệ quả của nhiều bệnh lý khác nhau tại ống tiêu hóa. Các nguyên nhân phổ biến dẫn đến xuất huyết tiêu hóa bao gồm:

2.1. Nguyên nhân xuất huyết đường tiêu hoá trên

Xuất huyết tiêu hóa trên bao gồm chảy máu ở thực quản và chảy máu tại dạ dày – tá tràng.

Xuất huyết ở thực quản

Tình trạng chảy máu ở thực quản gây ra chủ yếu bởi hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Gan có các mô xơ, sẹo hoặc huyết khối sẽ khiến lượng máu về gan giảm, khiến máu bị ứ lại ở ngoại biên, áp lực máu trong hệ tĩnh mạch cửa tăng cao hơn mức bình thường, đặc biệt là tĩnh mạch thực quản. Các tĩnh mạch này rất nhỏ nên sẽ rất dễ vỡ nếu lượng máu tăng lên đột ngột.

Ngoài ra, xuất huyết thực quản còn có thể do một số nguyên nhân ít gặp hơn như loét thực quản, hội chứng Mallory-Weiss (vết rách dạ dày – thực quản),… Người bệnh xuất huyết thực quản cần được cấp cứu ngay để tránh nguy hiểm đến tính mạng.

Xuất huyết dạ dày – tá tràng

Nguyên nhân chính gây chảy máu dạ dày – tá tràng là loét dạ dày – tá tràng. Người bệnh có biểu hiện nôn ra máu, đi ngoài phân đen. Khi máu chảy với lượng lớn có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu kèm những triệu chứng khác như đau vùng thượng vị.

Tổn thương viêm loét là nguyên nhân chính gây xuất huyết dạ dày.

2.2. Nguyên nhân xuất huyết đường tiêu hóa dưới

Xuất huyết ở ruột non

Nhiều bệnh lý dẫn đến tình trạng chảy máu ở ruột non, trong đó một số bệnh thường gặp bao gồm:

– Viêm ruột xuất huyết: Người bệnh bị nhiễm khuẩn bởi độc tố của vi khuẩn, có các triệu chứng của nhiễm khuẩn (môi khô, hơi thở hôi, lưỡi bẩn…), đau bụng, tiêu chảy, biểu hiện mất nước, phân có máu tươi hoặc đỏ sẫm.

– Bệnh thương hàn: Biến chứng xuất huyết tiêu hóa thường xảy ra sau 1 – 2 tuần do loét ruột hoặc thủng ruột, kèm với biểu hiện đau bụng, đại tiện phân có màu đỏ sẫm.

– Viêm ruột xuất huyết hoại tử: Thường xảy ra ở trẻ nhỏ với biểu hiện nhiễm khuẩn, nhiễm độc nặng, sốt cao 40 – 41 độ C.

– Bệnh Henoch-Schonlein: Gây ra do miễn dịch dị ứng, chỉ yếu ở người trẻ tuổi. Bệnh có nhiều thể khác nhau, gây chảy máu tại ruột ở thể tổn thương tiêu hóa, cùng với dấu hiệu tình trạng nhiễm khuẩn, sốt, đau bụng, đau khớp.

– Bệnh Crohn: Thường gây hại ở vùng hồi manh tràng dẫn tới đau bụng, đại tiện phân lỏng từng đợt, sốt. Ở giai đoạn sau của bệnh, tổn thương loét làm thủng vách ruột gây xuất huyết tiêu hóa.

– Lồng ruột: Thường gặp ở trẻ nhỏ bụ bẫm 8 – 9 tháng tuổi, đau bụng từng cơn, xuất hiện dấu hiệu tắc ruột và đại tiện phân nhầy máu.

– Bên cạnh đó, hiện tượng chảy máu ruột non có thể gây ra mới các bệnh như: lao ruột, sốt xuất huyết, ung thư ruột non,… nhưng ít gặp hơn.

Xuất huyết ở đại tràng

Trong các trường hợp xuất huyết tiêu hóa, chảy máu đại tràng chiếm tỉ lệ cao nhất. Bệnh có thể gặp ở nhiều đối tượng và gây ra bởi các bệnh lý như:

– Lỵ trực trùng (thường xảy ra ở trẻ em): Có thể gây đau bụng dữ dội, sốt cao. Người bệnh đi ngoài nhiều (15 – 20 lần/ ngày) kèm mót rặn và đau hậu môn, phân lỏng hoặc toàn máu, màu đỏ như máu cá hoặc nước rửa thịt.

– Lỵ amip: Biển hiện sốt nhẹ, đau quặn bụng vùng hạ vị và dọc khung đại tràng, đại tiện phân nhầy máu đỏ tươi, mót rặn và đau hậu môn sau khi đại tiện.

– Polyp đại tràng: Viêm loét nhiễm khuẩn các polyp gây chảy máu từng đợt hoặc máu ẩn trong phân.

– Viêm loét đại trực tràng chảy máu: Người bệnh đại tiện ra máu (thường là máu tươi), kèm triệu chứng sốt, đau quặn bụng dọc khung đại tràng, đau khớp.

– Ung thư đại tràng: Bệnh gây xuất huyết tiêu hóa với biểu hiện khác nhau ở đại tràng trái và phải. Ung thư đại tràng phải gây đại tiện phân lỏng, máu đỏ sẫm. Trong khi đó ung thư đại tràng trái dẫn đến táo bón, đại tiện phân có máu tươi.

– Ung thư trực tràng – hậu môn: Chảy máu hậu môn một cách tự nhiên kèm dấu hiệu kích thích đại tràng đại tiện nhiều lần.

– Bệnh Crohn đại trực tràng: Đây cùng là một trong những nguyên nhân gây chảy máu đại tràng thường gặp. Người bệnh đại tiện ra máu, kèm sốt, tổn thương đại tràng dài hoặc nhiều đoạn.

– Trĩ nội: Búi trĩ bị vỡ hoặc viêm nhiễm gây chảy máu, thường là máu tươi, chảy thành giọt hoặc tia.

3. Triệu chứng của xuất huyết dạ dày đại tràng

Xuất huyết tiêu hóa có những biểu hiện khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây nên, điển hình là các triệu chứng sau:

– Nôn ra máu: có thể máu tươi, máu nâu sẫm, máu đen, máu cục, lượng máu ít hoặc nhiều, có thể lẫn với thức ăn, dịch nhầy.

– Đại tiện phân có dính máu: Tính chất và lượng máu trên phần phụ thuộc vào lượng máu chảy ra và thời gian lưu chuyển trong ruột. Khi máu chảy nhiều, phân thường loãng và xen lẫn nước màu đỏ. Trong trường hợp máu chảy ít, phân thành khuôn có màu đen như nhựa đường, mùi thối khắm.

– Các triệu chứng thực thể của bệnh lý gây ra xuất huyết tiêu hóa: đau thượng vị (do viêm loét dạ dày – tá tràng); nôn, ho nhiều (do rách thực quản); vàng da, mệt mỏi (do vỡ, giãn tĩnh mạch);…

– Tùy theo mức độ mất máu mà người bệnh có thể gặp các triệu chứng như da lạnh, nhợt nhạt, mạch nhanh, vã mồ hôi, hạ huyết áp, vật vã, ngất xỉu,…

Khi phát hiện các triệu chứng xuất huyết tiêu hóa kể trên, người bệnh cần đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để được kịp thời chẩn đoán và điều trị.

4. Giải pháp chẩn đoán và điều trị xuất huyết tiêu hoá

4.1. Chẩn đoán xuất huyết dạ dày đại tràng

Chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa trước tiên cần xác định vị trí chảy máu. Bác sĩ sẽ khai thác thông tin về tiền sử bệnh lý, tiến hành hành khám cho người bệnh và chỉ định một số xét nghiệm cận lâm sàng. Các xét nghiệm thường gặp là: xét nghiệm máu nhằm xác định mức độ xuất huyết và thiếu máu, xét nghiệm tìm máu huyết trong phân.

Nội soi dạ dày – đại tràng là phương pháp chẩn đoán phổ biến nhất để xác định nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa. Ống nội soi có gắn camera sẽ được đưa qua đường miệng vào dạ dày hoặc qua đường hậu môn vào đại tràng. Nhờ nội soi tiêu hóa, bác sĩ có thể quan sát toàn bộ bề mặt ống tiêu hóa, phát hiện các tổn thương và chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh.

Một số phương pháp khác được dùng để xác định nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa là: chụp X-quang, chụp mạch máu, mở bụng thăm dò… Tuy nhiên những phương pháp này không được sử dụng phổ biến như nội soi tiêu hóa.

4.2. Điều trị xuất huyết dạ dày đại tràng

Bước đầu tiên trong điều trị xuất huyết tiêu hóa là đặt đường truyền tĩnh mạch để truyền dịch hoặc truyền máu nếu người bệnh có tình trạng mất máu. Một số trường hợp mất máu nghiêm trọng cần được hồi sức và truyền dịch hoặc truyền máu cấp cứu.

Để ngừng tình trạng chảy máu, phương pháp hiệu quả nhất hiện nay là nội soi tiêu hóa. Bác sĩ sẽ đưa các dụng cụ qua ống nội soi để tiến hành thủ thuật cầm máu như: tiêm vào vùng xuất huyết các chất gây đông máu hoặc hỗ trợ đông máu, thắt kẹp các mạch máu bị tổn thương,… Đối với những trường hợp không thực hiện được qua nội soi, bác sĩ có thể chỉ định chụp mạch máu hoặc các phương pháp điều trị khác như phẫu thuật để tiến hành cầm máu cho người bệnh.

Mặt khác, bác sĩ sẽ điều trị các bệnh lý gây xuất huyết như: loét dạ dày – đại tràng, các bệnh viêm ruột, trào ngược dạ dày – thực quản, nhiễm HP và các vi khuẩn khác,…

Xuất huyết dạ dày đại tràng là cấp cứu nội và ngoại khoa nguy hiểm, nếu xử lý chậm trễ và không đúng cách có thể đe dọa đến tính mạng người bệnh. Ngay khi có các triệu chứng cảnh báo xuất huyết tiêu hóa, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế uy tín để được xử trí kịp thời.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP