Bạn biết gì về suy buồng trứng nguyên phát?

Suy buồng trứng nguyên phát khác với thời kỳ mãn kinh sớm. Trong khi mãn kinh là một quá trình bình thường có thể xảy ra sớm hơn mức trung bình ở một số người còn suy buồng trứng nguyên phát xảy ra do buồng trứng không hoạt động như bình thường.

Suy buồng trứng nguyên phát là gì?

Suy buồng trứng nguyên phát là tình trạng buồng trứng ngừng hoạt động bình thường trước tuổi 40. Bệnh có thể phát triển từ lúc dậy thì, nhưng cũng có thể bắt đầu ở tuổi 20 hoặc 30. Khi cơ thể hoạt động bình thường, buồng trứng sẽ giải phóng trứng trong chu kỳ kinh nguyệt - quá trình này được gọi là quá trình rụng trứng. Trứng đi từ buồng trứng xuống ống dẫn trứng và vào tử cung, nơi nó bám vào niêm mạc tử cung. Nếu trứng được thụ tinh, nó sẽ ở đó và bắt đầu phát triển. Nếu không, niêm mạc tử cung bong ra sẽ gây ra kinh nguyệt. Tuy nhiên, những người bị suy buồng trứng nguyên phát không rụng trứng thường xuyên. Gây ra có rất ít kinh nguyệt, hoặc không có kinh nguyệt. Buồng trứng cũng ngừng sản xuất nhiều estrogen và các hormone sinh dục nữ khác.

Suy buồng trứng nguyên phát có giống với mãn kinh sớm không?

Suy buồng trứng nguyên phát không giống như thời kỳ mãn kinh sớm. Thời kỳ mãn kinh làm suy giảm khả năng sinh sản. Các chu kỳ bắt đầu không còn đều đặn sau đó dừng lại hoàn toàn. Sau thời điểm này, phụ nữ không thể mang thai được nữa. Thời kỳ mãn kinh sớm và suy buồng trứng nguyên phát nghe có vẻ giống nhau, nhưng suy buồng trứng nguyên phát xảy ra dưới 40 tuổi và vì những lý do khác nhau. Các nhà nghiên cứu tin rằng suy buồng trứng nguyên phát xảy ra do một vấn đề trong các nang buồng trứng, nơi trứng phát triển và trưởng thành. Mặc dù điều này ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, nhưng vẫn có thể mang thai.

Các triệu chứng của suy buồng trứng nguyên phát

Triệu chứng chính của suy buồng trứng nguyên phát là kinh không đều hoặc trễ kinh. Mọi người cũng có thể nhận thấy các dấu hiệu nếu đang cố gắng mang thai nhưng khó thụ thai tự nhiên. Một số người bị suy buồng trứng nguyên phát cũng gặp các triệu chứng khác, chẳng hạn như:

Bốc hỏa
Đổ mồ hôi đêm
Khô âm đạo
Đau khi quan hệ tình dục
Ham muốn tình dục thấp
Cáu gắt
Khó tập trung
Khô mắt

Nguyên nhân của suy buồng trứng nguyên phát

Suy buồng trứng nguyên phát có thể do:

Di truyền: Khoảng 10–20% những người bị suy buồng trứng nguyên phát cũng có một thành viên trong gia đình mắc bệnh này. Một số đột biến di truyền và tình trạng y tế có liên quan đến suy buồng trứng nguyên phát, bao gồm hội chứng X dễ vỡ và hội chứng Turner. Khoảng 28% những người bị suy buồng trứng nguyên phát có một trong những khác biệt di truyền này.
Rối loạn tự miễn dịch: Tình trạng tự miễn dịch xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công mô khỏe mạnh của chính nó. Một nghiên cứu năm 2019 ước tính khả năng tự miễn dịch có thể chiếm 4–30% của tất cả các trường hợp suy buồng trứng nguyên phát. Viêm tuyến giáp và bệnh Addison dường như phổ biến hơn ở những người bị suy buồng trứng nguyên phát.
Phơi nhiễm: Hóa trị, xạ trị và chất độc có thể làm hỏng các nang trong buồng trứng và làm chúng ngừng hoạt động. Độc tố là những chất có hại cho con người. Ví dụ về các chất độc có thể góp phần vào suy buồng trứng nguyên phát bao gồm khói thuốc lá và thuốc trừ sâu.
Rối loạn trao đổi chất: Sự trao đổi chất kiểm soát cách cơ thể sử dụng năng lượng. Hầu hết phụ nữ bị rối loạn chuyển hóa được gọi là galactosemia cũng có suy buồng trứng nguyên phát.

Chẩn đoán

Nếu ai đó có kinh nguyệt không đều trong ít nhất 4 tháng và dưới 40 tuổi, bác sĩ có thể thực hiện các xét nghiệm để chẩn đoán hoặc loại trừ suy buồng trứng nguyên phát. Bác sĩ thường sẽ bắt đầu xem xét tiền sử bệnh tật của gia đình, sau đó thực hiện khám sức khỏe. Tiếp theo, bác sĩ có thể yêu cầu các bài kiểm tra, chẳng hạn như:

Thử thai để loại trừ trường hợp mang thai ngoài ý muốn
Xét nghiệm máu để đánh giá mức độ hormone kích thích nang trứng, hormone tạo hoàng thể và estrogen
Kiểm tra karyotype
Siêu âm vùng chậu, có thể cho biết tình trạng của buồng trứng
Kiểm tra các điều kiện khác

Cách điều trị suy buồng trứng nguyên phát

Không có cách chữa khỏi suy buồng trứng nguyên phát, vì vậy mục tiêu điều trị là làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Điều trị thường bao gồm sự kết hợp của thuốc và điều chỉnh chế độ ăn uống hoặc lối sống. Nhiều triệu chứng và biến chứng tiềm ẩn của suy buồng trứng nguyên phát có liên quan đến việc thiếu hormone, đặc biệt là estrogen. Khôi phục mức bình thường của estrogen có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm nguy cơ mắc các bệnh sau:

Gãy xương
Loãng xương
Bệnh tim
Bệnh tuyến giáp
Bệnh tiểu đường
Tình trạng mắt do khô mắt

Liệu pháp thay thế hormone

Liệu pháp thay thế hormone có thể thay thế một số hormone mà buồng trứng không sản xuất nữa. Mọi người có thể dùng nó dưới dạng viên uống, dạng kem, miếng dán hoặc sử dụng vòng âm đạo, dụng cụ tử cung mà bác sĩ đặt vào bên trong tử cung. Một nghiên cứu năm 2016 cho thấy việc sử dụng liệu pháp thay thế hormone trong thời kỳ mãn kinh có liên quan đến nguy cơ đột quỵ, máu đông, bệnh tim, và ung thư vú cao hơn. Tuy nhiên, liều thay thế hormone mà những người bị suy buồng trứng nguyên phát dùng thấp hơn nhiều so với mức này và không liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc các tình trạng trên. Những người bị suy buồng trứng nguyên phát có thể tiếp tục dùng liệu pháp này cho đến khi họ mãn kinh.

Kiểm soát sinh sản bằng nội tiết tố

Đối với những người không muốn mang thai, bác sĩ có thể kê đơn ngừa thai kết hợp nội tiết tố thay vì liệu pháp thay thế hormone. Biện pháp tránh thai này cũng thay thế các hormone đã mất nhưng bảo vệ hiệu quả hơn khi mang thai. Một số người có thể muốn sử dụng hình thức kiểm soát sinh sản nội tiết tố chỉ có progesterone. Ví dụ, những người bị chứng đau nửa đầu không thể bổ sung estrogen, vì vậy họ có thể cần sử dụng phương pháp thay thế chỉ chứa progesterone, chẳng hạn như vòng tránh thai, que cấy hoặc thuốc viên.

Bổ sung sức khỏe xương

Vì suy buồng trứng nguyên phát làm tăng nguy cơ loãng xương, bác sĩ có thể khuyên bạn nên bổ sung canxi và vitamin D. Cả hai chất dinh dưỡng này đều quan trọng đối với sức khỏe của xương.

Điều trị các tình trạng liên quan

Nếu mọi người có một tình trạng liên quan đến suy buồng trứng nguyên phát, chẳng hạn như bệnh tự miễn dịch, thì việc điều trị hoặc quản lý nó cũng rất quan trọng.

Điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống

Ngoài các phương pháp điều trị y tế, mọi người có thể thay đổi lối sống của mình để giảm nguy cơ mắc các biến chứng liên quan đến suy buồng trứng nguyên phát, bao gồm:

Duy trì cân nặng vừa phải
Ăn một chế độ ăn uống cân bằng có chứa đầy đủ canxi
Nhận được nhiều vitamin D hơn từ việc tiếp xúc với ánh sáng mặt trời an toàn
Sử dụng các bài tập chịu trọng lượng, chẳng hạn như leo cầu thang hoặc cử tạ, để xây dựng sức mạnh của xương
Tham gia tập thể dục nhịp điệu thường xuyên để có lợi cho sức khỏe tim mạch

Suy buồng trứng nguyên phát và khả năng sinh sản

Nhiều người bị suy buồng trứng nguyên phát sẽ khó thụ thai tự nhiên. Chỉ 5–10% những người này có thể thụ thai mà không cần điều trị. Thụ tinh trong ống nghiệm là một cách hiệu quả để một người bị suy buồng trứng nguyên phát có thể mang thai. Trong quá trình thụ tinh ống nghiệm, bác sĩ lấy trứng từ buồng trứng của người khác, cho chúng thụ tinh với tinh trùng trong phòng thí nghiệm, sau đó đặt phôi vào tử cung của người nhận. Sử dụng nhiều phôi làm tăng cơ hội làm tổ. Người nhận phôi sẽ cần dùng hormone để hỗ trợ quá trình này. Thụ tinh ống nghiệm có một số rủi ro, chẳng hạn như khả năng cao huyết áp liên quan đến thai kỳ cao hơn. Mọi người có thể cần thử thụ tinh trong ống nghiệm nhiều lần, điều này có thể tốn kém và nhiều công ty bảo hiểm không chi trả cho các thủ tục này. Bất kỳ ai bị suy buồng trứng nguyên phát mà không muốn mang thai nên nói chuyện với bác sĩ về các lựa chọn kiểm soát sinh sản.

Tóm lại, suy buồng trứng nguyên phát là tình trạng buồng trứng không hoạt động như bình thường, gây ra hiện tượng kinh nguyệt không đều hoặc trễ kinh. Các bác sĩ chẩn đoán ở những người dưới 40 tuổi bị trễ kinh ít nhất bốn lần. Suy buồng trứng nguyên phát có thể gây khó mang thai, cũng như các triệu chứng gây rối loạn và tăng nguy cơ mắc một số bệnh nhất định.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP