Chăm sóc sức khỏe giai đoạn mãn kinh

Trong suốt kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh, mức estrogen và progesterone trong cơ thể dao động vì buồng trứng của bạn cố gắng theo kịp mức sản xuất hormon bình thường. Sự thay đổi này là nguyên nhân gây ra các triệu chứng như bốc hỏa, thay đổi tâm trạng, các vấn đề về giấc ngủ, mất xương, vấn đề tập trung và những vấn đề khác.

Kiểm soát những thay đổi thể chất

Cơn bốc hỏa

Phytoestrogens là các hormone có nguồn gốc thực vật có thể đảo ngược phần nào sự thay đổi hormone xảy ra do mãn kinh. Thực phẩm từ đậu nành có hàm lượng phytoestrogen cao, do đó ăn nhiều đậu hũ và nước tương có thể hữu ích. Một số thực phẩm bổ sung khác cũng có chứa phytoestrogen, như: củ từ dại (wild yam), đương quy, cam thảo, cỏ ba lá đỏ...

Tập thể dục cũng giúp giảm bớt những cơn bốc hỏa bằng cách làm giảm lượng hormone kích thích nang trứng (FSH) và hormone luteinizing (LH). Đặt mục tiêu luyện tập ít nhất 20 phút/lần, ba lần một tuần. Ngoài ra, châm cứu cũng cho thấy hạn chế cơn bốc hỏa ở một số phụ nữ.

Bạn cũng nên tránh các yếu tố kích thích cơn bốc hỏa, bao gồm: đồ uống nóng, thức ăn cay, và rượu. Giữ mát cơ thể bằng cách mặc quần áo mỏng và uống đủ nước.

Căng tức vú

Sự căng tức và sưng ở ngực cũng là triệu chứng của mãn kinh. Các thuốc kháng viêm không steroid (Ibuprofen, naproxen) có thể giúp giảm cả tình trạng sưng và đau. Mặc dù vẫn có một số tác dụng phụ tiêu cực, nhưng liệu pháp thay thế testosterone có thể có hiệu quả trong việc giảm đau ngực nghiêm trọng.

Một số loại thảo mộc cũng đang được nghiên cứu để giảm bớt tình trạng căng tức ngực, bao gồm:

Dầu hạt nho đen chứa nhiều vitamin C và cũng có nhiều chất dinh dưỡng khác và có thể làm giảm bớt tình trạng đau ngực.
Dàu hoa anh thảo được sử dụng ở một số nước châu Âu để giảm đau ngực.

Khô âm đạo

Khô âm đạo có thể gây cản trở đời sống tình dục, do vậy các chất bôi trơn bán không theo đơn có thể được sử dụng trước khi quan hệ tình dục. Dầu vừng cũng có thể được sử dụng làm thuốc mỡ bôi tại chỗ để giảm bớt tình trạng khô âm đạo.

Kem estrogen âm đạo và vòng estrogen âm đạo đều cung cấp lượng estrogen liều thấp cho bên trong âm đạo. Estrogen có thể rất hiệu quả trong điều trị khô âm dạo, nhưng có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ, hình thành các cục máu đông, đau tim, ung thư vú. Vì lý do này, bạn chỉ nên dùng estrogen theo đúng chỉ định của bác sỹ.

Giảm ham muốn

Mãn kinh thường khiến cơ thể phụ nữ ngừng sản xuất testosterone, một loại hormone được cho là có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành ham muốn tình dục. Liệu pháp thay thế testosterone đôi khi được sử dụng để điều trị rối loạn kích thích tình dục. Tuy nhiên, liệu pháp này có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng (tương tự như các liệu pháp estrogen), do đó chỉ sử dụng khi được bác sĩ chỉ định.

Các biện pháp điều trị không dùng thuốc sau đây cũng có thể giúp giảm bớt tình trạng giảmham muốn tình dục liên quan đến mãn kinh:

sử dụng chất bôi trơn
mát xa tạo cảm giác
tập bài tập Kegel
trị liệu tâm lý

Mặc dù chưa có đủ bằng chứng khoa học, nhưng kinh nghiệm dân gian cho thấy thảo mộc yohimbine (chiết xuất vỏ cây yohimbe) cũngđược một số người tin tưởng làm tăng lưu lượng máu âm đạo và tăng cường ham muốn tình dục ở nữ.

Tiểu không tự chủ

Chứng tiểu không tự chủ có thể gây khó chịu và ngượng ngùng, nhưng cũng là triệu chứng thường gặp của mãn kinh. Tập các bài tập Kegel để tăng cường các cơ sàn chậu và có thể cải thiện rất nhiều khả năng kiểm soát niệu đạo và hạn chế tiểu tiện không tự chủ.

Tránh các đồ uống có cồn và caffein bởi chúng có thể kích thích bàng quang quá mức. Hạn chế ăn các thực phẩm nhiều gia vị, vì chúng cũng có thể gây ra các vấn đề về bàng quang, trong đó có tiểu không tự chủ.

Kiểm soát các thay đổi khác trong thời kỳ mãn kinh

Thay đổi tâm trạng

Thay đổi hormone có thể ảnh hưởng đến tâm trạng của bạn. Dễ bị kích động, trầm cảm, và hay buồn rầu vô cớ là những tác động phổ biến nhất của thời kỳ mãn kinh. Các giải pháp sau đây có thể giúp ích cho bạn:

tập thể dục thường xuyên hàng ngày ( nhưng không quá gần giờ đi ngủ)
tập thiền hoặc yoga
tránh uống rượu
chỉ tiêu thụ caffein vào buổi sáng
ăn nhiều trái cây và rau xanh để cải thiện tâm trạng

Một số loại thảo mộc cũng có thể giúp ích nhưng cần nhiều nghiên cứu để chứng minh tính an toàn và hiệu quả của chúng. Hãy hỏi bác sĩ về những loại thảo mộc cải thiện tâm trạng như: cỏ John's Wort, cây xô thơm, nhân sâm, đương quy...

Vấn đề về trí nhớ và sự tập trung

Các vấn đề về trí nhớ thường được cho là do "tuổi già", trên thực tế, suy giảm hormone thường là nguyên nhân gây ra các vấn đề này. Những biện pháp sau đây có thể giúp cải thiện sự tập trung và chống lại tình trạng mất trí nhớ:

Ginkgo biloba đã được sử dụng trong y học cổ truyền từ hàng ngàn năm, và khoa học hiện đại đã chỉ ra rằng nó có thể hữu ích trong việc điều trị các vấn đề về mất trí nhớ và chứng sa sút trí tuệ. Các thảo dược khác cũng được khuyến nghị bao gồm cây xô thơm và nhân sâm.
Tạo sở thích như chơi Sudoku, trò chơi ô chữ, câu đố, hoặc xây dựng mô hình có thể giúp giữ cho tâm trí của bạn luôn sắc bén và hoạt động.
Thay đổi lối sống, chẳng hạn như giảm rượu và lượng caffein, ăn trái cây và rau xanh, và tập thể dục đều đặn cũng có thể giúp ích.
Ngủ đủ giấc để cải thiện trí nhớ ngắn hạn.

Mất ngủ và vấn đề về giấc ngủ

Trong thời kỳ mãn kinh, có vẻ như bạn luôn mệt mỏi. Các cơn bốc hỏa và các triệu chứng khác cũng thường xuyên khiến bạn thức giấc vào ban đêm. Hãy xem xét những biện pháp sau đây để giúp bạn ngủ ngon giấc hơn:

Tập thể dục thường xuyên (nhưng tránh luyện tập vào buổi tối)
tránh các giấc ngủ ngắn
uống trà hoa cúc vào giờ đi ngủ
hỏi ý kiến bác sĩ về việc sử dụng một số thực phẩm bổ sung như hoa lạc tiên hoặc cây nữ lang

Thực hành vệ sinh giấc ngủ tốt luôn là bước đầu tiên để giấc ngủ ngon hơn.

Dự phòng các tình trạng sức khỏe khác trong tương lai

Tăng Cholesterol

Tập thể dục thường xuyên và thực hiện chế độ ăn ít chất béo, ít năng lượng là những cách tốt nhất để giữ cholesterol ở mức bình thường. Loại bỏ các thực phẩm giàu mỡ động vật trong chế độ ăn uống của bạn và cố gắng tập thể dục aerobic 20-30 phút ít nhất ba lần một tuần.

Phytoestrogens cũng có thể làm đảo ngược phần nào sự thay đổi cholesterol của bạn do sự thay đổi hormone liên quan đến mãn kinh.

Mất xương

Bước đầu tiên trong việc ngăn ngừa mất xương liên quan đến mãn kinh là tăng lượng canxi và vitamin D trong chế độ ăn uống của bạn.

Ngoài ra còn có một số loại thuốc kê đơn điều trị tình trạng mất xương. Bisphosphonates (như Fosamax) là một loại thuốc không có hormone mới có thể làm chậm sự mất xương. Calcitonin là một hormone được sử dụng bằng cách xịt mũi cũng làm chậm quá trình mất xương. Một số chất điều biến thụ thể estrogen chọn lọc (SERMs) đã được chứng minh có hiệu quả trong việc giảm loãng xương liên quan đến mãn kinh. Hãy trao đổi với bác sĩ để biết liệu những loại thuốc này phù hợp với bạn hay không.

Trị liệu thay thế hormone

Liệu pháp thay thế hormone (HRT) là một phác đồ dùng thuốc có chứa hormone sinh dục nữ. Thông thường bao gồm estrogen và progestin (một dẫn xuất của progesterone). Vì các triệu chứng của mãn kinh là do mức hormone thay đổi quá mức, nên trị liệu thay thế hormone có thể rất hiệu quả trong việc làm giảm gần như mọi triệu chứng mãn kinh.

Trong nhiều năm, trị liệu thay thế hormone là phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho những triệu chứng mãn kinh. Tuy nhiên, phương pháp này có thể làm tăng nguy cơ ung thư vú, bệnh tim và đột qụy. Do vậy, chỉ sử dụng phương pháp này theo sự chỉ định và theo dõi nghiêm ngặt của bác sỹ.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP