Theo tổ chức WHO khuyến cáo:
Thiếu máu là một vấn đề sức khỏe cộng đồng quan trọng trên toàn thế giới, đặc biệt là ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Nguyên nhân chủ yếu của thiếu máu được xác định là do thiếu sắt. Hậu quả của thiếu máu do thiếu sắt trong giai đoạn sau sinh (sáu tuần sau khi sinh) có thể nghiêm trọng và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe của cả mẹ và bé.
Theo đó, các nghiên cứu được thực hiện ở các nước thu nhập cao đã chỉ ra rằng có khoảng 10-30% phụ nữ sau sinh bị thiếu máu. Vì thiếu máu là một vấn đề phổ biến trên toàn thế giới, không giới hạn ở bất cứ quốc gia nào, thậm chí tỷ lệ thiếu máu sau sinh ở các nước thu nhập thấp và trung bình còn có thể cao hơn.
Tuy nhiên thì không phải chị em phụ nữ nào cũng nắm rõ kiễn thức về tình trạng thiếu máu sau sinh. Vậy nên bài viết dưới đây sẽ cung cấp các thông tin cần thiết về chứng thiếu máu sau sinh cũng như những phương pháp giúp mẹ bổ sung máu cần thiết cho cơ thể.
Hiện tượng thiếu máu sau sinh là gì?
Thiếu máu sau sinh là tình trạng thiếu sắt mãn tính sau sinh, khi nồng độ hemoglobin dưới 110 g / L sau một tuần sau sinh và dưới 120 g / L sau tám tuần sau sinh.
Thiếu máu phát triển trong 3 giai đoạn:
Giai đoạn đầu tiên: Nồng độ sắt trong tủy xương bắt đầu cạn kiệt, làm giảm tổng lượng sắt trong máu và không có triệu chứng cụ thể nào xuất hiện trong giai đoạn này.
Giai đoạn hai: các tác dụng phụ của tình trạng thiếu máu bắt đầu xuất hiện. Cơ thể bắt đầu cảm thấy mệt mỏi hơn và xuất hiện tình trạng đau đầu. Sự thiếu hụt này có thể được phát hiện thông qua các xét nghiệm máu. Cũng trong giai đoạn này, việc sản xuất huyết sắc tố bắt đầu bị ảnh hưởng.
Giai đoạn ba: Nồng độ huyết sắc tố giảm mạnh hơn nữa gây nên tình trạng thiếu máu nghiêm trọng. Các triệu chứng cũng xuất hiện rõ ràng hơn như mệt mỏi, kiệt sức cực độ…
Thiếu máu sau sinh là tình trạng phổ biến ở phụ nữ
Nguyên nhân của tình trạng thiếu máu sau sinh
Thiếu máu là tình trạng phổ biến ở các chị em phụ nữ sau khi sinh, nguyên nhân để dẫn đến tình trạng này được xác định từ nhiều nguồn khác nhau. Trong đó:
Chế độ ăn uống không bổ sung đủ chất sắt: Nhu cầu bổ sung sắt trong thời kỳ mang thai là 4,4mg/ngày. Không bổ sung đủ chất sắt trước hoặc trong thời kỳ mang thai có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu sau sinh.
Mất máu trong kỳ kinh nguyệt: Mất máu đáng kể trong thời kỳ kinh nguyệt cũng có thể dẫn đến mất chất sắt trước khi thụ thai.
Mất máu trong khi sinh: Việc mất quá nhiều máu trong khi sinh (vượt quá 500ml) có thể làm cạn kiệt nguồn dự trữ sắt trong cơ thể và dẫn đến thiếu máu sau khi sinh. Mất máu càng nhiều thì nguy cơ thiếu máu ở mẹ càng cao.
Bệnh đường ruột: Trong trường hợp rối loạn đường ruột như bệnh viêm ruột hay sự xuất hiện của giun… sẽ khiến cơ thể không thể hấp thu lượng sắt cần thiết.
Những dấu hiệu nhận biết phụ nữ sau sinh thiếu máu
– Cơ thể lúc nào cũng trong trạng thái mệt mỏi
– Da nhợt nhạt
– Cảm thấy khó thở và chóng mặt
– Thường xuyên nhức đầu
– Tim đập loạn nhịp
– Hệ miễn dịch cũng suy yếu
– Giảm ham muốn tình dục
– Tinh thần luôn bị căng thẳng và áp lực, cáu gắt
– Sữa mẹ bị giảm cả về chất lượng và số lượng khiến việc tăng cân ở trẻ cũng bị ảnh hưởng
Tuy không thể gặp tất cả các triệu chứng cùng một lúc, nhưng nếu các chị em tìm thấy bất kỳ triệu chứng nào được đề cập ở trên mà không thể kiểm soát được thì hãy tham khảo ngay ý kiến của các bác sĩ để tránh để lại những biến chứng đáng tiếc.
Thiếu sắt là nguyên nhân phổ biến ở hiện tượng thiếu máu
Những đối tượng dễ mắc chứng thiếu máu sau sinh
Phụ nữ thuộc các nhóm đối tượng sau có nguy cơ bị thiếu máu sau sinh cao hơn bình thường:
- Thiếu sắt trước hoặc trong thời kỳ mang thai
- Đa thai
- BMI trước khi mang thai >24
- Phụ nữ sinh mổ
- Khoảng cách giữa các lần mang thai ngắn
- Sinh non hoặc sinh quá tuần
- Huyết áp cao
- Sinh đẻ nhiều lần
Thiếu máu có ảnh hưởng đến việc cho con bú?
Thiếu máu sau khi sinh sẽ gây ảnh hưởng đến việc không đủ nguồn sữa cho em bé, làm giảm thời gian cho con bú và có thể dẫn đến việc phải cai sữa sớm. Việc cai sữa sớm cũng dẫn đến khả năng tăng cân chậm ở trẻ. Khoảng 22% các mẹ mang thai lần đầu bị thiếu máu sau sinh, với mức độ huyết sắc tố dưới 10g/l.
Khắc phục tình trạng thiếu máu sau sinh
Bổ sung hàm lượng sắt cần thiết
Điều trị thiếu máu sau sinh bao gồm một số thay đổi trong chế độ ăn uống và lối sống của người mẹ nhằm bổ sung đầy đủ lượng sắt được khuyến nghị. Nếu người phụ nữ được chẩn đoán xác nhận nguyên nhân thiếu máu do thiếu sắt nhưng ở thể nhẹ thì cần bổ sung liều sắt uống từ 100-200mg mỗi ngày. Các chị em có thể uống bổ sung sắt dưới dạng thuốc viên hay viên nang hoặc thuốc bổ theo chỉ định của các bác sĩ.
Trong trường hợp thiếu hụt sắt nghiêm trọng thì cần tiến hàng tiêm tĩnh mạch từ 800-1500mg.
Truyền máu
Truyền máu chỉ được thực hiện cho những phụ nữ có vấn đề về tuần hoàn do mất máu. Đối với các dạng thiếu máu nghiêm trọng hơn thì có nhiều phương pháp điều trị y tế khác nhau được thực hiện dưới sự hướng dẫn và giám sát của các bác sĩ.
Trong trường hợp thiếu máu nghiêm trọng thì người mẹ sẽ được truyền máu trực tiếp
Giữ đủ nước cho cơ thể
Uống nhiều nước sẽ giúp cơ thể cải thiện lưu lượng máu trong thời kỳ sau sinh. Giữ lượng nước nhất định trong cơ thể cũng có thể ngăn ngừa các cục máu đông và nhiễm trùng đường tiết niệu. Nếu chất bổ sung sắt gây đầy hơi thì chất lỏng có thể giúp giải quyết vấn đề này. Các chị em cần bổ sung khoảng hơn 3 lít nước mỗi ngày trong thời gian sau sinh.
Bổ sung thực phẩm chứa nhiều sắt
- Rau có màu xanh đậm
- Đậu
- Đậu lăng
- Quả mơ
- Bí ngô
- Đậu hũ
- Ngũ cốc
- Gạo lức
- Măng tây
- Khoai tây
- Bí đao
- Đậu Hà Lan
- Hàu
- Thịt gà
- Dâu tây
Giảm lượng trà
Trong trà có một thành phần được gọi là tannin làm chậm sự hấp thụ sắt trong cơ thể.
Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C
Ăn các loại thực phẩm giàu vitamin C có thể giúp tăng hấp thụ sắt trong cơ thể. Các loại trái cây như cam, dâu tây là nguồn cung cấp vitamin C rất tốt.
Dâu tây là loại quả giúp bổ sung vitamin C
Nghỉ ngơi
Dù việc chăm con sau sinh là vất vả nhưng hãy cố gắng duy trì chế độ nghỉ ngơi thật hợp lý, song song với đó là kết hợp với việc vận động để giúp cơ thể mạnh khỏe.
Bảo vệ cơ thể khỏi các nguy cơ nhiễm trùng
Nguy cơ nhiễm trùng có thể tăng lên khi thiếu máu làm giảm mức độ miễn dịch trong cơ thể. Trong trường hợp phát hiện bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng nào dù là nhỏ nhất, hãy liên hệ ngay với các bác sĩ và dùng thuốc kháng sinh nếu thực sự cần thiết.
Thường xuyên trao đổi với các bác sĩ
Nếu các mẹ được chẩn đoán thiếu máu sau sinh thì hãy thực hiện các xét nghiệm máu cần thiết để các bác sĩ có thể xác định được tình trạng và thực hiện các bước điều trị cần thiết nhất. Nếu nồng độ sắt tiếp tục giảm thì bác sĩ có thể chỉ định việc tiêm sắt hay truyền máu,…
Đề phòng chứng bệnh thiếu máu sau sinh
Để phòng tránh thiếu máu sau sinh thì sản phụ cần thực hiện một số lưu ý sau:
- Sau sinh, sản phụ cần tránh gió, lạnh
- Không ăn các chất sống, lạnh
- Giữ gìn vệ sinh cơ thể và sản môn
- Chỗ ở phải thông thoáng, đủ ánh sáng, đủ ấm
- Thực hiện chế độ nghỉ ngơi điều độ
- Ăn đủ chất dinh dưỡng
- Ngoài ra khi có các dấu hiệu của bệnh thì cần đến các cơ sở y tế uy tín để tìm nguyên nhân và cách chữa trị
Ngoài ra trước và trong thời kỳ mang thai, chị em phụ nữ cố gắng bổ sung đủ hàm lượng sắt và axit folic để giảm thiểu nguy cơ thiếu máu sau khi sinh.
Thiếu máu sau sinh là một chứng bệnh phổ biến nhưng hoàn toàn có thể điều trị được và không gây quá nhiều nguy hiểm nếu can thiệp kịp thời, đúng cách. Bệnh viện hi vọng với những kiến thức trên sẽ giúp các mẹ bầu phần nào phòng tránh được chứng bệnh này và có sức khỏe thật tốt để chăm sóc cho các thiên thần nhí đáng yêu.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
