Dị ứng liên quan đến hoạt động tình dục

Dị ứng là một phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể trước các tác nhân ngoại lai (gọi là dị nguyên), vốn bình thường không gây hại ở phần lớn dân số. Các dị nguyên có thể bao gồm thực phẩm (như hải sản, đậu phộng), nấm mốc, phấn hoa, lông động vật, độc tố côn trùng và cả dịch sinh học từ cơ thể người. Trong bối cảnh quan hệ tình dục, một số cá nhân có thể phát sinh các phản ứng dị ứng đặc thù liên quan đến các thành phần tiếp xúc qua da, niêm mạc sinh dục hoặc đường hô hấp.

1. Dị ứng với latex (cao su tự nhiên)

Nguyên nhân: Latex là vật liệu phổ biến dùng trong sản xuất bao cao su và găng tay y tế. Dị ứng với latex là phản ứng miễn dịch qua trung gian IgE đối với các protein có trong cao su tự nhiên.

Biểu hiện lâm sàng:

Phản ứng nhẹ: ngứa, mẩn đỏ, viêm da tiếp xúc, khô hoặc kích ứng niêm mạc sinh dục.
Phản ứng nặng (hiếm gặp): khó thở, phù mạch, hoặc sốc phản vệ.

Chẩn đoán:

Khai thác tiền sử phản ứng khi tiếp xúc với latex qua bao cao su hoặc găng tay.
Thử nghiệm loại trừ bằng cách sử dụng bao cao su không chứa latex (ví dụ: làm từ polyurethane, polyisoprene hoặc da cừu non – lưu ý loại cuối không bảo vệ khỏi lây nhiễm các bệnh qua đường tình dục).
Có thể thực hiện test da hoặc xét nghiệm IgE đặc hiệu.

Hướng xử trí:

Ngừng sử dụng sản phẩm chứa latex.
Tư vấn sử dụng các biện pháp bảo vệ thay thế.
Trong trường hợp dị ứng nặng, cần đánh giá bởi bác sĩ chuyên khoa dị ứng và chuẩn bị phương tiện cấp cứu sốc phản vệ (epinephrine)

2. Dị ứng với tinh dịch

Nguyên nhân: Phản ứng miễn dịch của niêm mạc sinh dục nữ với các protein trong tinh dịch bạn tình. Đây là tình trạng hiếm gặp, được gọi là dị ứng tinh dịch người (human seminal plasma hypersensitivity).

Biểu hiện lâm sàng:

Đau rát, ngứa, phù nề âm đạo sau giao hợp, thường xuất hiện ngay sau khi tiếp xúc với tinh dịch.
Trong một số trường hợp hiếm có thể gặp phản ứng toàn thân như mề đay hoặc sốc phản vệ.

Phân biệt với:

Phản ứng với chất diệt tinh trùng (ví dụ: nonoxynol-9 trong bao cao su hoặc gel bôi trơn).
Nhiễm trùng âm đạo, viêm âm hộ – âm đạo, hoặc các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục.

Hướng xử trí:

Sử dụng bao cao su trong mọi lần giao hợp để tránh tiếp xúc trực tiếp với tinh dịch.
Thực hiện xét nghiệm chuyên biệt để xác định dị ứng tinh dịch nếu cần (xét nghiệm IgE đặc hiệu hoặc test tiếp xúc trong điều kiện y tế).
Trong một số trường hợp, liệu pháp giải mẫn cảm tinh dịch tại chỗ có thể được xem xét dưới sự theo dõi của bác sĩ chuyên khoa.

3. Dị ứng với mồ hôi và phản ứng với nhiệt độ khi giao hợp

Nguyên nhân: Phản ứng mề đay do tăng tiết mồ hôi (cholinergic urticaria) hoặc do dị ứng với thành phần trong mồ hôi. Căng thẳng tâm lý, nhiệt độ môi trường, vận động mạnh và trạng thái hưng phấn khi giao hợp là yếu tố kích hoạt.

Biểu hiện lâm sàng:

Mề đay, ngứa, sẩn phù ở vùng ngực, cổ, lan toàn thân.
Có thể kèm theo triệu chứng toàn thân như khó thở, tức ngực, chóng mặt hoặc phản vệ trong trường hợp nặng.

Chẩn đoán:

Dựa vào lâm sàng và mối liên hệ với các yếu tố khởi phát.
Có thể thực hiện test kích thích với nhiệt hoặc vận động.

Hướng xử trí:

Tránh các yếu tố khởi phát (phòng nóng, vận động cường độ cao).
Điều trị triệu chứng bằng thuốc kháng histamin.
Trong trường hợp nặng hoặc có nguy cơ phản vệ: dùng epinephrine và đánh giá chuyên khoa dị ứng.

4. Một số lưu ý về cơ chế dị ứng muộn và mẫn cảm chậm

Phản ứng dị ứng có thể không xuất hiện ngay từ lần đầu tiếp xúc mà hình thành sau một thời gian dài phơi nhiễm. Quá trình này liên quan đến việc hệ miễn dịch tích lũy dần các kháng thể đặc hiệu, đến một ngưỡng nhất định mới phát sinh phản ứng. Di truyền, đặc điểm hệ miễn dịch, nội tiết và các yếu tố môi trường đều góp phần tạo nên tính mẫn cảm của từng cá nhân.

Kết luận

Các phản ứng dị ứng liên quan đến quan hệ tình dục có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng sống và sức khỏe sinh sản. Việc nhận diện sớm, đánh giá toàn diện nguyên nhân và phân biệt với các tình trạng bệnh lý khác là cần thiết để đưa ra phương án điều trị phù hợp. Bệnh nhân cần được tư vấn kỹ lưỡng và theo dõi bởi các chuyên gia y tế khi xuất hiện các biểu hiện dị ứng bất thường liên quan đến hoạt động tình dục.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP