Phân biệt sản dịch và kinh nguyệt sau sinh

Giai đoạn hậu sản là thời kỳ có nhiều thay đổi sinh lý, đặc biệt liên quan đến hoạt động nội tiết và hệ sinh sản. Trong đó, sản dịch và chu kỳ kinh nguyệt sau sinh là hai hiện tượng thường gặp nhưng dễ bị nhầm lẫn. Việc hiểu rõ các đặc điểm sinh lý này giúp người mẹ nhận biết bất thường sớm và có biện pháp chăm sóc phù hợp.

Sản dịch sau sinh không phải là kinh nguyệt

Sản dịch là hiện tượng sinh lý bình thường xảy ra sau sinh, phản ánh quá trình bong tróc lớp nội mạc tử cung, dịch tiết từ vết loét nơi nhau bám và máu còn sót lại trong tử cung. Đây không phải là kinh nguyệt.

Đặc điểm: Sản dịch thường kéo dài khoảng 2–6 tuần. Giai đoạn đầu có màu đỏ tươi (do máu), sau chuyển sang màu hồng nhạt hoặc nâu, cuối cùng là dịch vàng hoặc trong.
Sự khác biệt theo phương pháp sinh: Ở sản phụ sinh mổ, sản dịch thường ít và ngắn hơn so với sinh thường, do trong quá trình phẫu thuật, phần lớn nội mạc tử cung đã được lấy ra. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp sản dịch kéo dài hơn bình thường.

Thời điểm kinh nguyệt trở lại sau sinh

Thời gian xuất hiện lại kinh nguyệt sau sinh khác nhau giữa từng cá nhân, phụ thuộc vào:

Nội tiết tố: Sau sinh, các hormone như estrogen, progesterone và HCG giảm dần về mức nền. Khi trục nội tiết ổn định, chu kỳ kinh có thể trở lại.
Cho con bú: Prolactin – hormone kích thích tiết sữa – có tác dụng ức chế hoạt động của trục hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng, làm chậm sự rụng trứng và chu kỳ kinh.

Thống kê lâm sàng:

Phụ nữ không cho con bú: có thể có kinh trở lại sau khoảng 6–8 tuần.
Phụ nữ cho con bú hoàn toàn (kể cả ban đêm): kinh có thể trở lại muộn hơn, trung bình sau 4–6 tháng hoặc thậm chí trễ hơn.

Rối loạn kinh nguyệt sau sinh

Sự bất thường về chu kỳ, thời gian hành kinh hoặc lượng máu kinh trong vài chu kỳ đầu sau sinh là hiện tượng phổ biến và thường không đáng lo ngại. Nguyên nhân chủ yếu do:

Tác động của prolactin.
Sự điều chỉnh nội tiết sau thời gian mang thai và sinh con.

Tuy nhiên, cần khám chuyên khoa nếu có biểu hiện bất thường kéo dài như:

Kinh nguyệt kéo dài quá 7 ngày hoặc ra máu nhiều bất thường.
Chu kỳ không đều sau >6 tháng hậu sản.
Kèm theo các dấu hiệu như đau vùng chậu, mệt mỏi, rụng tóc nhiều, có thể nghĩ đến bệnh lý tuyến giáp, rối loạn nội tiết hoặc tổn thương cơ quan sinh dục.

Quan hệ tình dục sau sinh: khi nào là an toàn?

Bác sĩ khuyến cáo nên kiêng quan hệ tình dục ít nhất 6 tuần sau sinh, để cơ thể, đặc biệt là tầng sinh môn và cổ tử cung có thời gian phục hồi hoàn toàn.

Trong 6 tuần đầu sau sinh, nguy cơ mang thai rất thấp.
Sau 6 tuần, nếu không sử dụng biện pháp tránh thai, người mẹ hoàn toàn có khả năng thụ thai trở lại, ngay cả khi chưa có kinh.

Lưu ý về tránh thai sau sinh

Sử dụng thuốc tránh thai cần thận trọng trong thời kỳ cho con bú. Một số lưu ý:

Không sử dụng thuốc tránh thai kết hợp (estrogen + progesterone) trong 6 tháng đầu vì có thể ảnh hưởng đến lượng và chất lượng sữa.
Ưu tiên dùng viên tránh thai chỉ chứa progesterone (progestin-only pills) vì ít ảnh hưởng đến tiết sữa.

Ngoài ra, có thể cân nhắc các biện pháp tránh thai khác như:

Cấy que tránh thai.
Đặt vòng tránh thai (sau ít nhất 6 tuần, khi tử cung hồi phục hoàn toàn).
Bao cao su (an toàn, không ảnh hưởng đến nội tiết).

Kết luận

Việc phân biệt rõ sản dịch và kinh nguyệt sau sinh giúp sản phụ hiểu rõ diễn tiến sinh lý hậu sản và biết khi nào cần tìm đến hỗ trợ y tế. Đồng thời, cần tư vấn rõ về sức khỏe tình dục và kế hoạch hóa gia đình trong giai đoạn sau sinh, đặc biệt khi đang cho con bú.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP