Nguyên nhân gây đầy hơi và khi nào cần lưu ý

Đầy hơi là một triệu chứng tiêu hóa phổ biến, thường được mô tả là cảm giác căng trướng bụng, khó chịu, hoặc có thể đi kèm với chướng bụng và tăng khí đường ruột. Mặc dù đa số các trường hợp không nghiêm trọng và có thể cải thiện bằng điều chỉnh lối sống, đầy hơi dai dẳng có thể là dấu hiệu của một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn và cần được thăm khám y tế.

1. Các nguyên nhân thường gặp gây đầy hơi

1.1. Chế độ ăn nhiều muối

Tiêu thụ quá mức natri, đặc biệt từ thực phẩm chế biến sẵn hoặc thức ăn nhanh, có thể làm tăng tình trạng giữ nước, từ đó dẫn đến cảm giác đầy hơi. Mặc dù vị mặn không rõ ràng, nhiều thực phẩm vẫn chứa lượng natri cao.

1.2. Dư thừa carbohydrate nhanh

Các loại carbohydrate đơn giản như bánh mì trắng, kẹo, nước ngọt được hấp thu nhanh chóng, làm tăng insulin và giữ nước nội bào. Điều này có thể làm bụng căng và gây khó chịu.

1.3. Ăn quá nhiều hoặc ăn nhanh

• Ăn quá mức vượt quá khả năng chứa đựng của dạ dày sẽ gây trướng bụng.

• Ăn nhanh làm tăng lượng không khí nuốt vào (aerophagia), gây tăng khí trong hệ tiêu hóa và đầy hơi.

1.4. Đồ uống có ga

Soda, bia, rượu sâm banh và nước khoáng có ga chứa khí CO₂. Khi đi vào đường tiêu hóa, phần khí có thể bị giữ lại trong ruột non và đại tràng, gây trướng bụng và khó chịu.

1.5. Táo bón

Tình trạng giảm nhu động ruột khiến phân bị lưu lại lâu hơn trong đại tràng, làm tăng quá trình lên men vi khuẩn và sản sinh khí, gây chướng bụng. Táo bón thường liên quan đến thiếu chất xơ, mất nước, stress hoặc thay đổi chế độ ăn.

1.6. Không dung nạp lactose

Thiếu enzyme lactase gây khó khăn trong việc tiêu hóa đường lactose trong sữa và sản phẩm từ sữa, dẫn đến sinh khí, tiêu chảy và đầy hơi. Tình trạng này khác với dị ứng sữa (milk allergy), vốn liên quan đến phản ứng miễn dịch nghiêm trọng hơn.

1.7. Tăng cân

Tăng khối mỡ vùng bụng có thể làm giảm khả năng giãn nở của dạ dày sau bữa ăn, khiến người bệnh dễ cảm thấy đầy hơi.

1.8. Quá tải fructose

Fructose là loại đường khó hấp thu, thường có trong siro bắp, trái cây sấy khô, mật ong, hành và tỏi. Khi không được hấp thu hoàn toàn tại ruột non, fructose sẽ được lên men ở đại tràng, sinh khí và gây chướng bụng.

1.9. Chế độ ăn nhiều chất béo

Lipid mất nhiều thời gian hơn để tiêu hóa, khiến thức ăn tồn tại lâu hơn trong dạ dày và ruột, gây cảm giác đầy bụng. Ngoài ra, chất béo có mật độ năng lượng cao, dễ dẫn đến tăng cân nếu không kiểm soát.

1.10. Kỳ kinh nguyệt

Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) thường gây giữ nước, thay đổi cảm xúc và cảm giác trướng bụng. Cơ chế chính chưa rõ ràng nhưng nhiều bằng chứng cho thấy vai trò của hormone estrogen và progesterone.

1.11. Bệnh celiac

Là bệnh lý tự miễn do phản ứng với gluten – một protein có trong lúa mì, lúa mạch, lúa mạch đen. Bệnh gây tổn thương niêm mạc ruột non, dẫn đến rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, giảm hấp thu, đầy hơi và đau bụng. Việc loại bỏ gluten khỏi khẩu phần ăn là biện pháp điều trị chính.

2. Khi nào đầy hơi là dấu hiệu nghiêm trọng cần thăm khám?

Mặc dù đầy hơi thường không nguy hiểm, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:

• Sụt cân không rõ nguyên nhân

• Chán ăn, buồn nôn hoặc nôn

• Tiêu chảy kéo dài

• Đau bụng dữ dội hoặc khu trú

• Có máu trong phân hoặc phân đen

• Sốt không rõ nguyên nhân

• Cảm giác mệt mỏi, yếu toàn thân

Bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm như nội soi tiêu hóa, X-quang bụng, siêu âm, xét nghiệm phân, hoặc các test đặc hiệu như kiểm tra không dung nạp lactose, xét nghiệm bệnh celiac,… để xác định nguyên nhân.

3. Kết luận

Đầy hơi là triệu chứng phổ biến, thường liên quan đến lối sống, chế độ ăn uống hoặc các rối loạn tiêu hóa chức năng. Tuy nhiên, nếu đầy hơi kéo dài, nặng dần hoặc kèm theo các dấu hiệu báo động, cần được thăm khám và can thiệp y tế sớm để loại trừ các bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng. Việc điều chỉnh chế độ ăn, tăng cường vận động thể chất và theo dõi triệu chứng qua nhật ký dinh dưỡng có thể hỗ trợ hiệu quả trong quản lý triệu chứng đầy hơi.