Một nang buồng trứng có hình dạng như là một túi kín, tách biệt với các mô xung quanh bởi một lớp màng bao quanh thường là một túi bất thường chứa dịch, khá giống với lại bóng nước. Nó có thể chứa dịch, chứa khí hoặc mô đặc. Lớp vỏ ngoài của nang thường được gọi là thành nang.
Một u nang buồng trứng khác với một tình trạng áp xe. Áp xe thường chứa mủ bên trong.
Hầu hết các nang buồng trứng thường nhỏ và vô hại. Thường phát hiện ở người phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, nhưng cũng có thể xuất hiện ở bất kì thời điểm nào.
Nang buồng trứng thường không có triệu chứng hay dấu hiệu nào nhưng thỉnh thoảng một số nang có thể gây đau bụng hoặc chảy máu. Nếu kích thước của nang lớn hơn 5 cm, có thể cần phải phẫu thuật để lấy bỏ nang.
Những điều cần biết về nang buồng trứng
U buồng trứng được hình thành bởi dịch bên trong và bao quanh bởi thành nang. U buồng trứng thường không gây hại nhưng nếu u lớn có thể phải lấy bỏ. Có 2 dạng chính của u buồng trứng: u cơ năng và u thực thể. Trong hầu hết các trường hợp, u buồng trứng sẽ không có biểu hiện hay triệu chứng nào.
Nguyên nhân:
Có 2 dạng chính của u nang buồng trứng:
Nang chức năng: dạng này thường gặp hơn. Đây là những nang cơ năng ( không gây hại) liên quan tới chu kì hành kinh của người phụ nữ và thường tồn tại một thời gian ngắn.
Nang thực thể: đây là những nang mới phát triển lên từ buồng trứng, nó cũng có thể là nang lành tính hoặc ác tính.
Nang chức năng:
Có 2 dạng của nang chức năng
Nang noãn nang: Nang noãn nang là dạng phổ biến nhất. một phụ nữ sẽ có 2 buồng trứng. Trứng sẽ di chuyển từ buồng trứng vào trong buồng tử cung thông qua vòi trứng, nó sẽ được thụ tinh bởi tinh trùng trên đường đi. Trứng được hình thành từ nang trứng, nơi chứa dịch để bảo vệ tế bào trứng. Khi trứng được phóng thích thì nang này cũng vỡ đi. Trong một vài trường hợp, nang noãn không vỡ ra và co hồi lại sau khi phóng thích trứng hoặc là nó không phóng thích trứng, lúc này thì nang noãn chứa đầy dịch trở thành nang noãn nang. Một nang noãn thường xuất hiện ở một thời điểm và sẽ mất đi sau đó vài tuần.
Nang hoàng thể: Nang này ít gặp hơn. Sau khi trứng được phóng thích nó để lại mô bên dưới sẽ được biết tới với tên gọi là hoàng thể. Nang hoàng thể có thể phát triển từ hoàng thể chứa đầy máu. Dạng này cũng thường sẽ biến mất sau vài tháng. Tuy nhiên trong một số trường hợp nó có thể vỡ ra gây nên đau đột ngột kèm theo xuất huyết nội.
Nang thực thể
Cũng có 2 dạng của nang này
U bì hay còn gọi u quái: u bì thường là lành tính. Nó được hình thành tử những tế bào tạo trứng. Những nang này cần thiết phải phẫu thuật lấy bỏ. U bì thường là dạng phổ biến nhất của các nang thực thể ở phụ nữ dưới 30 tuổi.
U dịch trong hoặc dịch nhầy: U dạng dịch là những u phát triển từ những tế bào bao phủ lớp bên ngoài của buồng trứng. Thường chứa dịch trong hoặc là dịch nhầy. Thay vì phát triển về phía bên trong của buồng trứng, u dạng dịch thường được gắn với buồng trứng bởi một cuống. Chính vì tồn tại hơi độc lập so với buồng trứng nên nó có thể phát triên khá lớn. U dạng này hiếm khi ung thư nhưng cũng cần phẫu thuật loại bỏ. U dạng dịch thường phổ biến ở phụ nữ trên 40 tuổi.
Dấu hiệu và triệu chứng
Hầu hết các nang không có triệu chứng. Nếu có triệu chứng thì cũng thường không có ý nghĩa giúp để chẩn đoán u nang buồng trứng bởi vì một số bệnh lý khác chẳng hạn như lạc nội mạc tử cung cũng có những triệu chứng tương tự.
Một vài triệu chứng có thể liên quan tới u nang buồng trứng:
- Chu kì kinh không đều có thể kèm theo đau: có thể tăng lên hoặc giảm đi so với trước đó.
- Đau ở vùng chậu: đau có thể là dạng đau âm ỉ hoặc là đau đột ngột thoáng qua, lan tới vùng lưng hoặc đùi. Nó có thể xuất hiện trước khi hành kinh bắt đầu hoặc kết thúc.
- Đau khi giao hợp: cảm giác đau ở vùng chậu thường diễn ra trong khi giao hợp. một vài phụ nữ có thể cảm thấy đau hoặc khó chịu sau khi quan hệ tình dục.
- Tình trạng tiêu hóa: cảm giác đau khi đi đại tiện, cảm thấy nặng bụng hoặc cảm giác mắc cầu thường xuyên.
- Tình trạng tiết niệu: người phu nữ có thể thấy khó khăn khi đi tiểu, cảm giác tiểu không hết, tiểu nhiều lần.
- Thay đổi nội tiết: tình trạng này hiếm gặp nhưng có thể có sản xuất hormon bất thường, gây những thay đổi trên vú hoặc lông tóc.
Một vài triệu chứng có thể tương tự như tình trạng có thai ví dụ như sậm quầng vú hoặc buồn nôn.
Biến chứng
Một vài nang buồng trứng có thể không gây vấn đề gì, nhưng thỉnh thoảng có thể dẫn tới các biến chứng
Xoắn: một buồng trứng để mà xoắn thì thường nó phải có nang ở buồng trứng. Xoắn có thể gây thiếu máu nuôi tới cho nang và cả buống trứng dẫn tới cảm giác đau nhiều hạ vị
Vỡ nang: nếu nang vỡ, bệnh nhân sẽ thấy đau nhiều vùng bụng dưới. Nếu là nang có nhiễm trùng thì triệu chứng đau sẽ nhiều hơn. Có thể kèm theo chảy máu ổ bụng và triệu chứng thường có thể tương tự như viêm ruột thừa hoặc viêm túi thừa cấp.
Ung thư: trong một số hiếm trường hợp, một nang có thể là biểu hiện sớm của ung thư buồng trứng.
Điều trị
Lựa chọn điều trị sẽ phụ thuộc vào những yếu tố sau:
- Tuổi của bệnh nhân
- Có dấu hiệu của mãn kinh hay chưa
- Kích thước và đặc điểm của nang
- Những triệu chứng khác kèm theo
Lựa chọn theo dõi: trong một vài tình huống thì lựa chọn tái khám theo dõi được khuyến cáo, đặc biệt là những nang nhỏ ( từ 2-5cm), nang chức năng và người phụ nữ chưa có mãn kinh. Theo dõi bằng cách siêu âm kiểm tra nang mỗi tháng hoặc dài hơn cho tới khi nang mất đi.
Thuốc ngừa thai tháng: để làm giảm nguy cơ có một nang mới phát triển lên trong chu kì kế tiếp thì bác sĩ có thể khuyên bạn nên sử dụng thuốc ngừa thai tháng. Thuốc ngừa thai cũng có thể làm giảm nguy cơ phát triển ung thư buồng trứng.
Phẫu thuật
Phẫu thuật được khuyến cáo lựa chọn nếu:
- Có triệu chứng lâm sàng
- Nang kích thước lớn hoặc phát triển nhanh
- Nang không giống với nang chức năng
- Nang tồn tại sau 2-3 chu kì kinh
Hai lựa chọn phẫu thuật hiện nay gồm:
Phẫu thuật nội soi: phẫu thuật viên sẽ dùng những dụng cụ nhỏ, thông qua những vết rạch nhỏ để đi vào trong bụng và lấy đi khối u nang buồng trứng của bạn. Trong hầu hết các trường hợp thì bạn có thể đi về trong ngày. Dạng phẫu thuật này thường không ảnh hưởng tới chức năng sinh sản và thời gian hồi phục nhanh.
Phẫu thuật mở bụng: thường được khuyến cáo nếu nang là dạng ung thư. Đường rạch dài hơn bên trên xương vệ (xương mu) của bạn. Nang sẽ được lấy bỏ và gửi đi làm giải phẫu bệnh. Bệnh nhân thường phải ở trong bệnh viện ít nhất 2 ngày.
Điều trị ung thư: Nếu nang nghi ngờ là ung thư thì sẽ được lấy sinh thiết để chẩn đoán. Nếu kết quả khẳng định ung thư có thể nhiều cơ quan hoặc mô sẽ cần thiết phải cắt bỏ, ví dụ như tử cung và buồng trứng.
Chẩn đoán
Hầu hết nang buồng trứng không có dấu hiệu hay triệu chứng nào cả, nên chúng thường không được chẩn đoán trên lầm sàng. Thỉnh thoảng có những u nang không có triệu chứng được chẩn đoán qua khám vùng chậu hoặc siêu âm.
Mục tiêu chẩn đoán là đánh giá: hình dạng, kích thích, thành phần của nang (chức dịch hay mô đặc).
Các test để chẩn đoán có thể gồm:
- Siêu âm
- Xét nghiệm máu
- Xét nghiệm có thai
- Soi ổ bụng
Phòng ngừa
Không có cách nào để ngăn ngừa nang buồng trứng phát triển. Tuy nhiên nhằm mục đích phát hiện sớm và điều trị sớm để ngăn ngừa các biến chứng thì bạn nên khám sức khỏe định kì.
Xem tiếp: Xét nghiệm u nang buồng trứng - phát hiện sớm hạn chế biến chứng
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
