Lợi ích của sự quyết đoán

“Người tốt” mà bài viết này đề cập thường chọn cách sống thụ động trong cuộc đời và các mối quan hệ. Họ không dám đứng lên vì chính mình, mà để người khác chèn ép, lấn lướt. Họ là những người luôn chiều lòng người khác, dễ dãi đến mức tự đánh mất mình. Họ gần như không thể nói “không” – kể cả với những yêu cầu vô lý. Họ chu đáo đến mức cực đoan. Khi có nhu cầu hay mong muốn gì, họ không dám ngỏ lời vì sợ làm phiền người khác. Họ tránh né xung đột như tránh dịch bệnh. Với họ, “thuận theo dòng nước” vẫn hơn là dám chèo ngược dòng để đạt được điều mình muốn.

Khi bạn học cách sống quyết đoán, những thay đổi tích cực sẽ dần hiện rõ trong cuộc sống — từ các mối quan hệ cho đến cảm xúc nội tâm sâu kín nhất.

Các mối quan hệ của bạn sẽ tốt đẹp hơn.

Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực hôn nhân và tình cảm đã phát hiện rằng: sự quyết đoán là một trong những yếu tố then chốt để xây dựng một mối quan hệ bền vững và lành mạnh. Khi một người cảm thấy nhu cầu của mình không được lắng nghe hay đáp ứng, cảm giác khó chịu và oán giận đối phương sẽ dần tích tụ — kể cả khi nguyên nhân thực ra là do chính họ không nói ra điều mình cần.

Bạn sẽ bớt căng thẳng hơn.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng: những người từng tham gia các khóa huấn luyện về sự quyết đoán thường cảm thấy ít áp lực hơn so với những người không học. Khi bạn biết nói "không" với những lời đề nghị khiến bạn phải ôm đồm quá nhiều, bạn sẽ không còn bị cuốn vào cảm giác lo lắng, sợ người khác phật lòng hay đánh giá về lựa chọn, sở thích, ý kiến của mình. Bạn sẽ bắt đầu cảm thấy mình làm chủ được cuộc đời mình.

Bạn sẽ ngày càng tự tin hơn.

Khi sống quyết đoán, bạn dần phát triển một nội tâm vững vàng – bạn không còn để hành động và cảm xúc của mình bị chi phối bởi người khác. Bạn hiểu rằng: mình có thể tự đưa ra lựa chọn để cải thiện hoàn cảnh, và chính điều đó là nền tảng vững chắc để bạn thêm tin vào bản thân.

Bạn sẽ không còn cảm thấy uất ức.

Sự quyết đoán giúp các mối quan hệ trở nên nhẹ nhàng và thật lòng hơn. Bạn sẽ không còn phải gượng gạo cười khi nhận lời giúp ai đó trong khi trong lòng thì khó chịu. Khi làm điều gì đó cho người khác, đó là vì bạn thực sự muốn, hoặc đơn giản vì bạn thấy ổn với sự cho - nhận tự nhiên trong một mối quan hệ lành mạnh.

Làm sao để sống quyết đoán hơn? — Bắt đầu từ tư duy

Theo kinh nghiệm của tôi, để sống quyết đoán, trước tiên bạn cần thay đổi cách nghĩ. Hãy dọn dẹp những niềm tin sai lệch, giới hạn bản thân bạn bấy lâu nay. Dưới đây là một vài gợi ý để bạn bắt đầu:

Học cách thiết lập ranh giới.

Bước đầu tiên để không còn là người dễ bị lợi dụng, là bạn phải đặt ra giới hạn rõ ràng. Ranh giới chính là những nguyên tắc, quy chuẩn bạn tự xác lập cho chính mình — nó gửi đến người khác một thông điệp rõ ràng về những gì được phép và không được phép khi ở gần bạn.

Những người sống thụ động thường không có ranh giới, và vì thế, họ dễ bị người khác lấn át, điều khiển.

Tác giả và chuyên gia tư vấn tâm lý Wayne Levine gọi những ranh giới này là N.U.Ts – Những Nguyên tắc Không thể Thỏa hiệp (Non-negotiable, Unalterable Terms). Đó là những điều bạn luôn giữ gìn và bảo vệ: như gia đình, sức khỏe, niềm tin, sở thích cá nhân, sự bình an trong tâm hồn...

Wayne Levine viết:

“N.U.Ts là những giới hạn định hình nên con người bạn – và nếu bạn để người khác xâm phạm chúng hết lần này đến lần khác, thì sớm hay muộn, bạn sẽ biến thành một người đàn ông đầy phẫn nộ và oán trách.”

Nếu bạn chưa biết đâu là N.U.Ts của mình, hãy dành chút thời gian để tự ngẫm lại. Và một khi đã nhận ra điều gì thật sự quan trọng với mình, hãy cam kết sẽ không bao giờ thỏa hiệp với những giá trị ấy. Đó là bước đầu tiên để bạn trở nên vững vàng và tự chủ hơn trong hành trình làm người đàn ông sống thật với chính mình.

Hãy chịu trách nhiệm với những vấn đề của chính mình

"Người tốt" thường sống trong tâm thế chờ đợi — chờ ai đó đến giải quyết hộ những khúc mắc trong đời mình. Họ trốn tránh việc tự mình đối mặt, tự mình thay đổi. Nhưng một người đàn ông sống quyết đoán thì khác. Anh ta hiểu rõ: mọi vấn đề của mình là do mình gánh vác. Nếu thấy điều gì đó trong cuộc sống cần thay đổi, anh sẽ hành động. Nếu cảm thấy không hài lòng với một điều gì đó, anh sẽ bắt đầu — dù chỉ bằng những bước rất nhỏ — để chuyển mình.

Đừng mong người khác đọc được suy nghĩ của bạn

"Người tốt" thường sống trong kỳ vọng mơ hồ rằng: người khác sẽ tự biết mình đang cần gì, muốn gì, mà không phải mở lời.

Nhưng cho đến khi loài người đột biến gen để có khả năng thần giao cách cảm, hay não bộ được kết nối như bầy máy móc trong phim viễn tưởng, thì chẳng ai đọc được suy nghĩ của bạn cả.

Nếu bạn muốn điều gì, hãy nói ra. Nếu có điều gì khiến bạn khó chịu, hãy lên tiếng. Đừng nghĩ rằng người khác sẽ tự nhiên hiểu lòng bạn. Những điều rõ ràng với bạn đôi khi lại hoàn toàn mờ mịt với người khác.

Hiểu rằng bạn không có trách nhiệm điều khiển cảm xúc hay hành vi của người khác

Nghe có vẻ lạ, nhưng cả những người sống thụ động lẫn người hay áp đặt đều mắc chung một sai lầm: họ tin rằng mình phải chịu trách nhiệm cho cảm xúc và hành vi của người khác — chỉ là họ thực hiện điều đó theo hai cách khác nhau.

Người hung hăng thì dùng sức mạnh — từ thể chất, tinh thần đến cảm xúc — để ép buộc người khác làm theo ý mình.

Người thụ động thì làm ngược lại: liên tục gạt bỏ ý muốn của mình để chiều theo mong muốn của người khác. Họ nghĩ rằng giữ cho mọi người vui vẻ là bổn phận của mình, dù chính họ có phải chịu đựng và mệt mỏi đến đâu.

Còn người quyết đoán thì hiểu rằng: mỗi người có quyền và nghĩa vụ với cảm xúc cũng như hành vi của chính mình. Việc duy nhất anh ấy cần làm là sống đúng với cảm xúc và hành xử có trách nhiệm với chính mình. Khi bạn thấm nhuần tư duy này, bạn sẽ không tưởng tượng được mình đã trút bỏ bao nhiêu gánh nặng trong lòng. Không còn mất ngủ vì lo người khác sẽ nghĩ gì. Không còn dằn vặt vì đã chọn điều đúng với bản thân.

Điều này không có nghĩa là bạn được quyền thô lỗ hay bỏ mặc cảm xúc của người khác. Ngược lại, bạn vẫn cần quan tâm, vẫn nên lắng nghe và đồng cảm — nhưng đừng đi quá xa, đến mức bạn chẳng dám nói điều mình cần, không dám thể hiện lập trường của mình chỉ vì sợ làm ai đó buồn lòng. Nếu ai đó cảm thấy khó chịu hay không hài lòng vì bạn sống thật, hãy để họ tự chịu trách nhiệm với cảm xúc ấy. Đó là việc của họ — không phải của bạn.

Bạn chịu trách nhiệm cho những hệ quả từ lời nói và hành động quyết đoán của mình

Khi bạn thể hiện sự quyết đoán, có thể bạn sẽ khiến ai đó không vừa lòng. Những phản ứng khó chịu, bất ngờ, thậm chí là hậu quả không mong muốn là điều có thể xảy ra. Nhưng sống quyết đoán cũng đồng nghĩa với việc bạn chấp nhận và sẵn sàng đối diện với những hậu quả ấy, dù tốt hay xấu. Bởi lẽ, thà can đảm đối diện với vài điều không thoải mái còn hơn sống cả đời trong lo âu, bức bối và cảm giác luôn bị chèn ép.

Sự quyết đoán cần thời gian để nảy nở

Đừng nghĩ rằng chỉ cần đọc xong bài viết này là bạn có thể ngay lập tức trở thành một người quyết đoán. Sự thay đổi này cần thời gian, sự luyện tập và lòng kiên nhẫn. Sẽ có những ngày bạn làm tốt, và cũng có lúc bạn thấy mình như quay về vạch xuất phát. Nhưng chỉ cần bạn không bỏ cuộc, thành quả sẽ từ từ đến với bạn.

Khi bạn đã có tư duy đúng đắn, đây là những bước cụ thể để rèn luyện sự quyết đoán trong đời sống hàng ngày:

Bắt đầu từ những điều nhỏ nhặt

Nếu chỉ cần nghĩ đến việc đứng lên bảo vệ chính mình đã khiến bạn thấy lo lắng tột độ, hãy khởi đầu từ những tình huống ít rủi ro hơn. Ví dụ, nếu bạn gọi một chiếc bánh mì kẹp thịt mà nhân viên lại mang đến bánh phô mai nướng, hãy nhẹ nhàng thông báo và yêu cầu đổi lại. Hoặc nếu bạn đi mua sắm cuối tuần cùng vợ và đang bàn chuyện ăn trưa, đừng chỉ im lặng gật đầu theo, mà hãy chia sẻ nơi bạn muốn ghé đến.

Khi đã quen với những tình huống nhẹ nhàng ấy, bạn có thể từng bước tiến tới những hoàn cảnh phức tạp hơn.

Học cách nói “Không”

Trong hành trình trở nên quyết đoán hơn, “không” sẽ là người bạn đồng hành thân thiết nhất. Hãy tập nói “không” thường xuyên hơn. Nếu một lời đề nghị vượt quá giới hạn cá nhân của bạn — nói không. Nếu lịch trình của bạn đã kín — nói không.

Bạn không cần phải thô lỗ khi từ chối. Vẫn có thể nói “không” một cách chân thành, vững vàng và đầy tôn trọng. Ban đầu, điều đó có thể khiến bạn căng thẳng. Nhưng càng về sau, bạn sẽ thấy việc nói “không” không chỉ dễ chịu mà còn mang lại cảm giác tự do nhẹ nhõm.

Có thể ai đó sẽ buồn khi bạn từ chối họ? Rất có thể. Nhưng hãy nhớ: chừng nào bạn thể hiện mong muốn của mình một cách tử tế và lịch sự, thì bạn không phải cảm thấy có lỗi. Việc đối phương phản ứng ra sao là chuyện của họ. Bạn không cần phải gánh lấy trách nhiệm vì đã tự cho mình quyền được ngang bằng với người khác.

Sử dụng cách giao tiếp quyết đoán

Hãy nói ngắn gọn, rõ ràng và đi thẳng vào vấn đề. Khi bạn thể hiện sự quyết đoán, sự đơn giản là một lợi thế. Bạn không cần vòng vo hay giải thích rườm rà. Cũng không cần lời mở đầu dài lê thê. Hãy lịch sự, nhưng nói rõ ràng điều bạn cần.

Dùng những câu bắt đầu bằng “Tôi”

Khi bạn muốn bày tỏ một mong muốn hay phản ứng không đồng tình, hãy dùng “Tôi” thay vì “Bạn”. Cách nói này giúp bạn thể hiện cảm xúc mà không khiến người kia cảm thấy bị công kích.

Ví dụ:

“Anh thật ích kỷ! Anh chẳng biết em đã mệt đến mức nào sau một ngày làm việc, sao còn bắt em làm hết việc nhà?”

“Hôm nay em thật sự kiệt sức. Em hiểu anh muốn mọi việc được làm ngay, nhưng em sẽ cần đến ngày mai để hoàn thành.”

Một vài ví dụ khác:

“Cô thật bám riết và kiểm soát quá mức!”

“Tôi cảm thấy khó chịu khi bị làm cho cảm thấy tội lỗi chỉ vì tôi dành thời gian cho bạn bè.”

“Anh luôn làm tôi bẽ mặt mỗi khi về thăm bố mẹ anh.”

“Tôi thấy rất ngượng ngùng khi anh nói những lời xúc phạm tôi trước mặt người lớn.”

“Yêu cầu của anh vô lý quá!”

“Tôi mong muốn anh có thể báo trước cho tôi ít nhất ba ngày nếu cần tôi làm việc cuối tuần.”

Khi sử dụng câu nói bắt đầu bằng “Tôi”, hãy tránh việc lồng ghép những lời buộc tội hay phỏng đoán hành vi của người khác.

Những điều này sẽ chỉ khiến đối phương cảm thấy bị công kích và đóng lại hoàn toàn với bạn. Ví dụ những câu nên tránh:

“Tôi thấy anh cố tình cư xử như một kẻ tồi chỉ để chọc giận tôi.”

“Tôi nghĩ anh đang cố tình kiếm chuyện gây gổ.”

Những câu như vậy chỉ làm gia tăng căng thẳng và khiến người đối diện có xu hướng phòng thủ thay vì lắng nghe bạn.

Đừng xin lỗi hay cảm thấy tội lỗi chỉ vì bạn thể hiện nhu cầu, mong muốn hoặc quyền lợi của mình.

Trừ khi bạn đang đòi hỏi một điều vô lý hiển nhiên, thì không có lý do gì để bạn cảm thấy xấu hổ hay áy náy khi đưa ra một đề nghị. Vì vậy, đừng mở đầu lời đề nghị bằng những câu xin lỗi rụt rè. Hãy nói ra điều bạn muốn một cách lịch sự, rồi chờ xem phản hồi từ người khác.

Nhiều người đàn ông sống theo kiểu “tử tế quá mức” thậm chí còn cảm thấy có lỗi ngay cả khi họ phàn nàn về một dịch vụ mà họ đã trả tiền! Ví dụ, nếu một người thợ không làm đúng phần việc đã cam kết, thì bạn có toàn quyền yêu cầu họ sửa lại. Điều này không liên quan đến chuyện có lịch sự hay không, hay việc bạn có làm tổn thương cảm xúc của họ hay không — đây chỉ đơn giản là cách xã hội vận hành: rõ ràng, công bằng và có trách nhiệm.

Sử dụng ngôn ngữ hình thể và giọng nói đầy tự tin.

Khi bạn nêu ra mong muốn hay chính kiến, hãy để dáng vẻ bên ngoài của bạn nói lên sự vững vàng bên trong. Đứng thẳng người, hơi nghiêng về phía trước, giữ gương mặt thư thái hoặc mỉm cười nhẹ, nhìn thẳng vào mắt người đối diện và duy trì ánh nhìn ấy. Hãy giữ bình tĩnh, thở đều và nói đủ lớn, rõ ràng để người nghe hiểu điều bạn đang muốn truyền tải.

Những người có xu hướng thụ động thường nói lí nhí hoặc lầm bầm khi chia sẻ suy nghĩ — điều đó chỉ làm người khác thêm bối rối hoặc mất kiên nhẫn.

Bạn không cần phải biện minh hay giải thích quá mức cho lựa chọn hoặc ý kiến của mình.

Khi bạn đưa ra quyết định hoặc bày tỏ quan điểm mà người khác không đồng tình, một trong những cách mà họ dùng để gây sức ép là yêu cầu bạn phải giải thích lý do. Và nếu bạn không thể đưa ra một lý do đủ “thuyết phục” (theo tiêu chuẩn của họ), thì bạn sẽ bị ép phải chiều theo ý họ.

Những người “quá tốt” luôn cảm thấy bị ràng buộc phải giải thích mọi điều họ làm, thậm chí khi người khác chẳng đòi hỏi. Họ sợ làm ai đó khó chịu, nên lúc nào cũng cố “trấn an” mọi người bằng lý do cho từng hành động, như thể cần được cấp phép để sống đúng với bản thân mình. Đừng sống như vậy.

Hãy tập luyện trước.

Bạn hoàn toàn có thể diễn tập trước tình huống mà bạn sắp phải thể hiện sự quyết đoán. Nghe có vẻ hơi buồn cười, nhưng việc đứng trước gương và luyện tập cách nói, cách diễn đạt sẽ giúp bạn cảm thấy tự tin và rõ ràng hơn khi bước vào tình huống thật.

Kiên định là điều cần thiết.

Sẽ có lúc bạn đưa ra yêu cầu và bị từ chối ngay lần đầu. Đừng vì thế mà buông xuôi với suy nghĩ “Ừ thôi, mình đã thử rồi, thế là đủ.” Đôi khi, để được đối xử công bằng, bạn phải kiên nhẫn và giữ vững lập trường.

Dù gặp khó khăn, hãy giữ sự điềm tĩnh, không nóng vội. Ví dụ: nếu bạn gọi đến bộ phận chăm sóc khách hàng mà họ không hỗ trợ bạn, hãy lịch sự yêu cầu được gặp quản lý. Hoặc nếu bạn bị hoãn chuyến bay, hãy tiếp tục hỏi xem có thể chuyển sang hãng khác để kịp đến nơi hay không. Chỉ cần bạn còn nhẹ nhàng, kiên trì và không bỏ cuộc, bạn sẽ mở ra nhiều cánh cửa hơn mình tưởng.

Tuy nhiên, hãy cảnh giác với những lời khuyên trong một số cuốn sách dạy kỹ năng quyết đoán – rằng bạn nên lặp đi lặp lại yêu cầu đến khi người khác chấp nhận. Làm vậy không phải là kiên định, mà là làm phiền.

Giữ bình tĩnh khi có bất đồng.

Nếu ai đó không đồng ý hoặc không hài lòng với lựa chọn, quan điểm hay lời đề nghị của bạn, đừng nổi nóng hay tỏ ra phòng thủ. Hãy chọn cách phản hồi tích cực hoặc đơn giản là không tiếp tục tranh luận thêm.

Bạn không cần phải giành phần thắng trong mọi cuộc đối thoại, nhưng bạn hoàn toàn có thể giữ phần tự trọng và sự điềm nhiên cho chính mình.

Hãy chọn kỹ trận chiến của mình.

Một sai lầm thường gặp ở những người đang trên hành trình trở nên quyết đoán hơn là cố gắng thể hiện sự quyết đoán mọi lúc, mọi nơi. Nhưng thực ra, sự quyết đoán không phải là thứ nên áp dụng tràn lan – nó phụ thuộc vào từng hoàn cảnh, từng tình huống cụ thể. Sẽ có những lúc, dù bạn có khẳng định mình đến đâu thì cũng chẳng mang lại kết quả gì, thậm chí còn phản tác dụng. Trong những trường hợp như thế, chọn cách nhẹ nhàng lùi bước hay cứng rắn hơn một chút lại là lựa chọn khôn ngoan hơn.

Làm sao để biết khi nào nên quyết đoán, khi nào thì không?

Bạn sẽ cần học điều đó thông qua trải nghiệm, qua việc rèn luyện sự nhạy bén và thấu đáo trong ứng xử thường ngày.

Tiến sĩ Robert Alberti và Michael Emmons, tác giả cuốn Your Perfect Right – “Quyền lợi chính đáng của bạn”, đã đưa ra một vài câu hỏi giúp bạn suy xét trước khi quyết định có nên khẳng định bản thân hay không:

Việc đó có thực sự quan trọng với bạn không?

Bạn muốn đạt được điều gì cụ thể, hay chỉ đơn giản là muốn bày tỏ suy nghĩ?

Bạn có kỳ vọng vào một kết quả tích cực không? Liệu việc thể hiện quan điểm có thể khiến tình hình trở nên tệ hơn?

Bạn có sẽ cảm thấy tiếc nuối nếu không hành động?

Hệ quả có thể xảy ra là gì? Và rủi ro thực tế khi bạn quyết đoán là đến đâu?

Khi bạn bắt đầu thay đổi – từ “kẻ mềm lòng” trở thành người biết đứng lên vì mình

Nếu bạn đã quen sống trong vai trò “người dễ dãi”, thì rất có thể những người xung quanh – gia đình, bạn bè, đồng nghiệp – sẽ phản ứng khi bạn bắt đầu trở nên quyết đoán hơn. Họ đã quá quen với việc bạn luôn nhường nhịn, luôn chịu đựng, và việc bạn thay đổi vai trò có thể khiến họ cảm thấy không thoải mái.

Nhưng đừng vội giận dữ hay nản lòng nếu họ nghi ngờ, thậm chí tìm cách cản trở bạn. Phản ứng đó là hoàn toàn bình thường. Hãy nhớ rằng, dù những “va chạm” ban đầu có thể khiến bạn bối rối, khó chịu, thì về lâu dài, cả bạn và những người xung quanh sẽ đều nhận được lợi ích từ sự thay đổi này.

Lời kết

Đôi khi, đúng là ta phải gác cảm xúc sang một bên và hoàn thành những việc cần làm – như rửa chén, cắt cỏ, hay hoàn thiện bản báo cáo dang dở. Nhưng quan trọng hơn cả là học cách lên tiếng, học cách trân trọng cảm xúc và mong muốn chính đáng của bản thân.

Việc làm chủ sự quyết đoán sẽ giúp bạn trở nên tự tin hơn. Kết quả của việc thể hiện bản thân có thể là điều bạn mong muốn, một sự thỏa hiệp, hay thậm chí là lời từ chối – nhưng dù là kết quả nào, bạn vẫn sẽ cảm thấy mình đang nắm quyền điều khiển cuộc sống.

Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất: học cách nói ra điều bạn nghĩ, điều bạn cần. Và rồi, sự quyết đoán sẽ trở thành một phần trong con người bạn – vững vàng, tự nhiên và đầy sức mạnh.

Chắc hẳn bạn cũng có trong đầu hình ảnh một người đàn ông dám nói, dám làm, luôn là chỗ dựa trong mắt người khác. Với một chút luyện tập và kiên trì, bạn hoàn toàn có thể trở thành người đàn ông đó.