Các biện pháp hỗ trợ chuẩn bị toàn diện trước một cuộc phẫu thuật lớn

Việc chuẩn bị trước phẫu thuật không chỉ bao gồm các xét nghiệm cận lâm sàng hay đánh giá tiền mê mà còn cần được mở rộng sang các yếu tố liên quan đến dinh dưỡng, lối sống, thói quen sinh hoạt và tâm lý. Những yếu tố này có vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa tình trạng bệnh nhân, giảm nguy cơ biến chứng và thúc đẩy hồi phục hậu phẫu. Dưới đây là các khuyến nghị thiết thực và có cơ sở khoa học cho người chuẩn bị thực hiện một cuộc đại phẫu:

1. Duy trì đủ nước trước phẫu thuật

Tình trạng mất nước nhẹ kéo dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng tim mạch, thận và khả năng phục hồi sau phẫu thuật. Bệnh nhân nên duy trì lượng nước uống đầy đủ hàng ngày, ưu tiên nước lọc sạch, không đường, không chứa caffeine hoặc các loại thảo dược không rõ nguồn gốc. Uống đủ nước còn giúp giảm nguy cơ buồn nôn sau phẫu thuật và duy trì hoạt động bình thường của đường tiêu hóa.

2. Tăng cường tiêu thụ protein

Protein đóng vai trò thiết yếu trong quá trình tổng hợp mô mới, điều hòa miễn dịch và lành vết thương. Nhu cầu protein ở bệnh nhân chuẩn bị phẫu thuật có thể tăng lên đến ≥1,2 g/kg cân nặng/ngày. Các nguồn protein chất lượng cao bao gồm: thịt nạc, trứng, sữa, cá, đậu đỗ, các loại hạt và chế phẩm từ sữa. Thiếu protein có liên quan đến kéo dài thời gian nằm viện, chậm lành vết thương và tăng nguy cơ biến chứng nhiễm trùng.

3. Bổ sung chất xơ và cải thiện chức năng tiêu hóa

Giảm vận động và sử dụng thuốc giảm đau opioid sau mổ dễ dẫn đến táo bón. Để giảm nguy cơ này, bệnh nhân nên bắt đầu tăng cường chất xơ trong chế độ ăn từ trước phẫu thuật bằng các thực phẩm như rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên cám, sữa chua và các loại hạt. Kết hợp với vận động nhẹ nhàng và hạn chế thuốc có nguy cơ làm giảm nhu động ruột sẽ giúp duy trì chức năng tiêu hóa bình thường.

4. Ưu tiên thực phẩm có nguồn gốc thực vật

Chế độ ăn giàu thực phẩm thực vật không chỉ bổ sung chất xơ mà còn cung cấp nhiều hợp chất chống viêm và chống oxy hóa như flavonoid, polyphenol, và vitamin C. Các chất này hỗ trợ phục hồi mô, cải thiện chức năng miễn dịch và giảm phản ứng viêm sau phẫu thuật. Một số thực phẩm được khuyến nghị bao gồm: quả mọng (dâu, việt quất), rau củ có màu sắc đậm (ớt chuông, xoài, cà rốt), yến mạch, lúa mạch, quinoa và các loại hạt.

5. Hạn chế thực phẩm chứa nhiều đường tinh luyện

Chế độ ăn giàu đường làm tăng nguy cơ rối loạn đường huyết, thúc đẩy phản ứng viêm và ức chế quá trình lành vết thương. Do đó, nên loại bỏ hoặc giảm thiểu tiêu thụ bánh kẹo, nước ngọt, nước ép đóng chai và các sản phẩm chế biến sẵn chứa nhiều đường.

6. Ngưng hút thuốc lá

Hút thuốc làm giảm oxy mô, suy giảm lưu thông máu và tăng nguy cơ nhiễm trùng vết mổ, các biến chứng tim mạch và hô hấp sau mổ. Nghiên cứu cho thấy việc ngừng hút thuốc ≥4 tuần trước phẫu thuật có thể cải thiện rõ rệt kết quả hậu phẫu. Cần có tư vấn hỗ trợ cai thuốc lá sớm từ nhân viên y tế.

7. Bổ sung vi chất dinh dưỡng và hỗ trợ miễn dịch

Phẫu thuật làm tăng nhu cầu chuyển hóa và có thể gây suy giảm miễn dịch tạm thời. Một số chất bổ sung có thể hữu ích:

• Omega-3: Giảm viêm, cải thiện lành vết thương.

• Arginine: Hỗ trợ miễn dịch và quá trình phục hồi mô.

• Probiotics: Cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm rối loạn tiêu hóa sau mổ.

Lưu ý: Việc sử dụng thực phẩm chức năng cần có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt tránh các loại có thể gây ảnh hưởng đến đông máu như tỏi, gừng, nhân sâm, ginkgo biloba.

8. Duy trì hoạt động thể lực phù hợp

Vận động thể lực đều đặn trước mổ có liên quan đến cải thiện sức bền tim – phổi, giảm nguy cơ biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục. Tối thiểu nên đi bộ nhanh 30 phút mỗi ngày trong 1–2 tuần trước mổ. Với người có nền tảng vận động tốt, tiếp tục duy trì các hoạt động như bơi, chạy bộ, tập kháng lực sẽ có lợi.

9. Giữ cân nặng trong giới hạn hợp lý

Chỉ số khối cơ thể (BMI) lý tưởng giúp giảm thiểu nguy cơ kéo dài thời gian phẫu thuật, nhiễm trùng vết mổ, hoặc chậm hồi phục. Béo phì (BMI >30) và suy dinh dưỡng (BMI <18,5) đều liên quan đến kết quả sau mổ kém. Bệnh nhân nên được đánh giá dinh dưỡng và tư vấn chế độ ăn phù hợp trước mổ.

10. Tuân thủ sử dụng thuốc điều trị nền

Người bệnh cần tiếp tục dùng các thuốc đã được kê đơn (điều trị tăng huyết áp, đái tháo đường, tim mạch, động kinh, v.v.) trừ khi có chỉ định ngừng từ bác sĩ chuyên khoa. Cần thông báo đầy đủ tên thuốc, liều lượng, thời điểm dùng và các sản phẩm bổ sung đang sử dụng để bác sĩ gây mê hoặc phẫu thuật viên điều chỉnh kế hoạch điều trị phù hợp.

Kết luận

Chuẩn bị tốt trước một cuộc đại phẫu không chỉ là trách nhiệm của đội ngũ y tế mà còn là quá trình chủ động của người bệnh nhằm tối ưu hóa thể trạng và tiên lượng sau mổ. Việc kết hợp dinh dưỡng đầy đủ, hoạt động thể lực phù hợp, điều chỉnh lối sống và kiểm soát các yếu tố nguy cơ sẽ giúp giảm biến chứng, rút ngắn thời gian hồi phục và nâng cao chất lượng sống hậu phẫu.