Rụng tóc: Nguyên nhân, yếu tố nguy cơ và các biện pháp can thiệp

1. Tổng quan

Rụng tóc là một tình trạng thường gặp, có thể ảnh hưởng đến cả nam và nữ ở nhiều độ tuổi khác nhau. Tóc bình thường trải qua chu kỳ phát triển gồm 3 giai đoạn: anagen (tăng trưởng), catagen (thoái triển) và telogen (nghỉ ngơi và rụng). Một người trung bình có thể rụng khoảng 50–100 sợi tóc mỗi ngày. Tuy nhiên, rụng tóc bất thường hoặc lan tỏa có thể liên quan đến nhiều nguyên nhân bệnh lý hoặc yếu tố sinh lý.

2. Các nguyên nhân thường gặp của rụng tóc

• Di truyền: Rụng tóc nội tiết tố nam (androgenetic alopecia) là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 50% nam giới và 15% phụ nữ.

• Thay đổi nội tiết: Do thai kỳ, sinh con, mãn kinh hoặc rối loạn tuyến giáp.

• Bệnh lý: Rụng tóc từng vùng (alopecia areata), nhiễm trùng da đầu (nấm, vi khuẩn), trichotillomania (rối loạn kéo tóc).

• Tác dụng phụ thuốc: Hóa trị ung thư, thuốc điều trị cao huyết áp, trầm cảm, viêm khớp.

• Tác nhân vật lý: Xạ trị, bỏng, sang chấn cơ học kéo dài (tạo kiểu tóc chặt).

• Căng thẳng tâm lý và thể chất: Gây rối loạn chu kỳ mọc tóc, dẫn đến rụng tóc cấp (telogen effluvium).

3. Biện pháp cải thiện tình trạng rụng tóc

3.1. Thay đổi chế độ ăn

• Chế độ ăn Địa Trung Hải: Giàu rau xanh và trái cây tươi (>3 lần/tuần) có thể làm chậm tiến triển rụng tóc liên quan đến nội tiết tố.

• Tăng cường protein: Nang tóc chủ yếu cấu tạo từ keratin – một loại protein. Thiếu hụt acid amin có thể dẫn đến tóc yếu và rụng. Các nguồn protein tốt gồm: trứng, cá, thịt gia cầm, sữa ít béo, đậu và hạt.

• Vitamin A: Ở mức vừa đủ, giúp điều hòa chu kỳ mọc tóc. Thực phẩm khuyến nghị: khoai lang, cà rốt, rau bina.

3.2. Bổ sung vi chất và thực phẩm chức năng

• Vitamin tổng hợp: Bao gồm A, B, C, D, sắt, selen, kẽm – cần thiết cho chu kỳ phân bào và tái tạo tóc.

• Vitamin D: Thiếu vitamin D có liên quan đến chứng rụng tóc không sẹo.

• Biotin (vitamin B7): Quan trọng trong tổng hợp acid béo và phát triển nang tóc.

• Saw palmetto: Chiết xuất từ cọ lùn Mỹ, có thể hỗ trợ cân bằng nội tiết tố ở nam giới.

• Nhân sâm: Có chứa ginsenosides, được nghiên cứu là có tiềm năng kích thích mọc tóc.

3.3. Chăm sóc tóc

• Gội đầu đúng cách: Sử dụng dầu gội dịu nhẹ, tránh gội quá nhiều hoặc dùng sản phẩm chứa chất tẩy mạnh.

• Dầu dừa: Giảm gãy tóc, bảo vệ khỏi tia UV; acid lauric giúp duy trì cấu trúc keratin.

• Dầu ô liu: Dưỡng ẩm và chống oxy hóa, phù hợp với da đầu khô.

• Giảm thiểu tạo kiểu bằng nhiệt và hóa chất: Uốn, nhuộm, duỗi tóc có thể làm hỏng cấu trúc sợi tóc; khuyến cáo hạn chế các sản phẩm chứa amoniac, peroxide và PPD.

• Tránh kéo tóc: Tóc buộc chặt, tết hoặc búi cao có thể gây rụng tóc do lực kéo.

4. Biện pháp y học hiện đại

• Trị liệu laser mức thấp (LLLT): Sử dụng ánh sáng đỏ kích thích tế bào gốc biểu bì, cải thiện mật độ tóc ở người bị hói di truyền.

• Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP): Kích thích tái tạo mô và tăng trưởng tóc tại vùng rụng.

• Thuốc Minoxidil (Rogaine): Dạng xịt hoặc bọt tại chỗ, được FDA chấp thuận, cải thiện mọc tóc và làm chậm rụng.

• Finasterid (Propecia): Ức chế men 5-alpha-reductase, làm giảm DHT – yếu tố gây teo nang tóc ở nam giới.

• Phenylephrin bôi: Hạn chế rụng tóc do tạo kiểu bằng cách tăng co cơ nang lông.

5. Các phương pháp bổ trợ khác

• Tinh dầu: Oải hương, hương thảo, tràm trà, sả, bạc hà – có tác dụng chống viêm và kích thích mọc tóc khi thoa lên da đầu.

• Nước ép hành tây: Một số nghiên cứu nhỏ ghi nhận cải thiện mọc tóc trong rụng tóc từng vùng nhờ hàm lượng lưu huỳnh.

• Massage da đầu: Tăng lưu lượng máu, có thể hỗ trợ mọc tóc.

• Yoga: Hiệu quả trong các trường hợp rụng tóc liên quan đến stress, cải thiện chức năng nội tiết và miễn dịch.

6. Khi nào cần đi khám?

• Rụng tóc lan tỏa toàn bộ đầu hoặc theo mảng

• Tóc rụng đột ngột, kèm triệu chứng toàn thân

• Có tiền sử gia đình rụng tóc sớm hoặc bệnh lý da đầu

• Không cải thiện sau 3–6 tháng chăm sóc hoặc điều trị tại nhà

7. Kết luận

Rụng tóc là một biểu hiện đa nguyên nhân, có thể liên quan đến yếu tố sinh lý, bệnh lý hoặc lối sống. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân là chìa khóa để lựa chọn chiến lược điều trị phù hợp. Trong phần lớn trường hợp, can thiệp sớm, điều chỉnh chế độ ăn và chăm sóc đúng cách có thể giúp cải thiện rõ rệt tình trạng rụng tóc.