Xét nghiệm kiểm tra tốc độ lắng của tế bào máu (ESR)

Xét nghiệm tốc độ lắng hồng cầu (ESR) là gì?

Xét nghiệm tốc độ lắng hồng cầu (ESR) hay còn được gọi là xét nghiệm tốc độ máu lắng là xét nghiệm giúp bác sĩ xác định xem liệu cơ thể bệnh nhân có đang có tình trạng viêm hay không. Tuy nhiên, xét nghiệm máu này không chẩn đoán một tình trạng cụ thể mà thay vào đó bác sĩ sẽ xem xét kết quả cùng với các thông tin qua thăm khám lâm sàng hoặc kết quả xét nghiệm khác để giúp tìm ra chẩn đoán.

Tại sao bác sĩ yêu cầu xét nghiệm tốc độ lắng tế bào máu?

Khi cơ thể bị viêm, các tế bào hồng cầu (RBC) sẽ bám vào nhau, tạo thành khối. Sự vón cục này ảnh hưởng đến tốc độ mà hồng cầu chìm trong ống nơi đựng mẫu máu.

Xét nghiệm cho phép bác sĩ đánh giá mức độ tế bào máu vón cục. Các tế bào chìm xuống đáy ống nghiệm càng nhanh và sâu thì khả năng bị viêm càng cao.

Xét nghiệm có thể xác định và đo lường tình trạng viêm nói chung trong cơ thể. Tuy nhiên không giúp xác định chính xác nguyên nhân gây viêm. Bởi vì vậy nên thông thường xét nghiệm này thường được tiến hành kết hợp với các xét nghiệm khác.

Xét nghiệm tốc độ lắng tế bào máu có thể được sử dụng để hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán/theo dõi các tình trạng gây viêm, chẳng hạn như:

Bệnh tự miễn
Ung thư
Nhiễm trùng
Viêm khớp dạng thấp (RA)
Lupus ban đỏ hệ thống (SLE)

Bác sĩ cũng có thể yêu cầu xét nghiệm này nếu có các tình trạng như:

Một số loại viêm khớp
Một số vấn đề về cơ hoặc mô liên kết, chẳng hạn như đau đa cơ, thấp khớp

Ngoài ra, có thể cần xét nghiệm tốc độ lắng tế bào máu nếu có các triệu chứng của tình trạng viêm nhiễm như viêm khớp hoặc bệnh viêm ruột (IBD). Các triệu chứng này có thể bao gồm:

Đau khớp hoặc cứng khớp kéo dài hơn 30 phút vào buổi sáng
Nhức đầu, đặc biệt là với các cơn đau liên quan đến vai
Sụt cân không rõ nguyên do
Đau ở vai, cổ hoặc xương chậu
Các triệu chứng tiêu hóa, chẳng hạn như tiêu chảy, sốt, có máu trong phân hoặc đau bụng bất thường.

Cần chuẩn bị gì trước khi kiểm tra xét nghiệm tốc độ lắng tế bào máu?

Xét nghiệm này thường không yêu cầu chuẩn bị gì nhiều, tuy nhiên nên thông báo với bác sĩ nếu đang sử dụng bất kỳ liệu pháp điều trị bằng thuốc nào do một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

Các phương pháp kiểm tra tốc độ lắng tế bào máu

Có hai phương pháp để đo tốc độ lắng hồng cầu:

Phương pháp Westergren

Trong phương pháp này, máu được hút vào ống Westergren-Katz cho đến khi lượng máu đạt 200 mm.

Ống được bảo quản thẳng đứng và để ở nhiệt độ phòng trong một giờ. Sau đó khoảng cách giữa phần trên của hỗn hợp máu và mức trên cùng của phần lắng đọng của hồng cầu được đo.

Đây là phương pháp kiểm tra tốc độ lắng tế bào máu được sử dụng nhiều nhất.

Phương pháp Wintrobe

Phương pháp Wintrobe tương tự như phương pháp Westergren, tuy nhiên ống được sử dụng dài và mỏng hơn 100 mm. Nhược điểm của phương pháp này là kém nhạy hơn so với phương pháp Westergren.

Kết quả kiểm tra tốc độ lắng tế bào máu bình thường

Những chỉ số sau được coi là kết quả xét nghiệm tốc độ lắng tế bào máu bình thường:

Phụ nữ dưới 50 tuổi có ESR từ 0 đến 20 mm/h.
Nam giới dưới 50 tuổi có ESR từ 0 đến 15 mm/h.
Phụ nữ trên 50 tuổi có ESR từ 0 đến 30 mm/h.
Nam giới trên 50 tuổi có ESR từ 0 đến 20 mm/h.
Trẻ em nên có ESR từ 0 đến 10 mm/h.

Chỉ số này càng cao thì khả năng bị viêm càng cao.

Hiểu về kết quả xét nghiệm tốc độ lắng tế bào máu bất thường

Kết quả xét nghiệm tốc độ lắng tế bào máu bất thường không chẩn đoán được bất kỳ bệnh cụ thể nào. Nó chỉ xác định bất kỳ tình trạng viêm tiềm ẩn nào trong cơ thể.

Giá trị thấp bất thường sẽ gần bằng 0 (Bởi vì các thử nghiệm này dao động nên rất khó để đưa ra giá trị chính xác).

Xét nghiệm này không phải lúc nào cũng đáng tin cậy hoặc có ý nghĩa. Nhiều yếu tố có thể thay đổi kết quả chẳng hạn như:

Tuổi cao
Sử dụng một số loại thuốc
Thai kỳ

Một số nguyên nhân dẫn đến kết quả xét nghiệm tốc độ lắng tế bào máu bất thường nghiêm trọng hơn những nguyên nhân khác, nhưng cũng nhiều nguyên nhân không phải là vấn đề đáng lo ngại. Vì vậy, bạn cũng không phải quá lo lắng nếu kết quả xét nghiệm bất thường.

Nguyên nhân của kết quả xét nghiệm ESR cao

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến kết quả xét nghiệm ESR cao. Một số tình trạng phổ biến có thể ảnh hưởng bao gồm:

Tuổi cao
Thai kỳ
Thiếu máu
Bệnh thận
Béo phì
Bệnh tuyến giáp
Một số loại ung thư, bao gồm một số loại ung thư hạch và đa u tủy

ESR cao bất thường có thể cho thấy sự hiện diện của các khối u ung thư, đặc biệt nếu không tìm thấy bất kì tình trạng viêm nào.

Bệnh tự miễn

Kết quả xét nghiệm ESR cao hơn bình thường cũng có liên quan đến các bệnh tự miễn dịch, bao gồm:

Lupus
Một số loại viêm khớp, bao gồm viêm khớp dạng thấp
Bệnh macroglobulin huyết (Waldenstrom's macroglobulinemia) - một bệnh ung thư hiếm gặp
Viêm động mạch thái dương
Đau đa cơ, thấp khớp, gây đau cơ và khớp
Tăng fibrinogen huyết
Viêm mạch dị ứng hoặc hoại tử

Nhiễm trùng

Một số tình trạng nhiễm trùng khiến kết quả xét nghiệm ESR trở nên cao hơn bình thường:

Nhiễm trùng xương
Nhiễm trùng tim gây viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim và viêm nội tâm mạc.
Thấp khớp
Các tình trạng nhiễm trùng qua da
Nhiễm trùng toàn thân
Bệnh lao (TB)

Nguyên nhân của kết quả xét nghiệm ESR thấp

Kết quả xét nghiệm ESR thấp có thể do:

Suy tim sung huyết (CHF)
Giảm fibrinogen huyết,
Protein huyết tương thấp
Tăng bạch cầu
Bệnh đa hồng cầu
Thiếu máu hồng cầu hình liềm

Tùy thuộc vào kết quả, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm bổ sung, bao gồm xét nghiệm lại ESR để đối chiếu với kết quả của xét nghiệm đầu tiên. Những xét nghiệm này có thể giúp bác sĩ tìm ra nguyên nhân cụ thể gây ra tình trạng viêm.

Trường hợp phát hiện ra tình trạng viêm, bác sĩ có thể đề nghị một hoặc nhiều phương pháp điều trị sau:

Dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAID), chẳng hạn như ibuprofen (Advil, Motrin) hoặc naproxen (Aleve, Naprosyn)
Liệu pháp corticosteroid để giảm viêm

Nếu nhiễm trùng gây ra tình trạng viêm, bác sĩ có thể sẽ kê đơn thuốc kháng sinh để chống lại nhiễm trùng này.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP