✴️ Vị thuốc Củ gấu biển (Hương phụ biển)
Nhận biết củ gấu biển (Hương phụ biển)
Củ gấu biển hay còn gọi là hải hương phụ, hương phụ biển (Cyperus stoloniferus Retz), họ Cói (Cyperaceae). Hương phụ biển mọc phổ biến ở các vùng duyên hải nước ta, như Móng Cái (Quảng Ninh), Tiền Hải (Thái Bình), Hải Hậu (Nam Định)…
Từ trước những năm 60 của thế kỷ trước, vị thuốc hương phụ được khai thác chủ yếu từ cây hương phụ vườn (Cyperus rotundus L.), cùng họ. Hiện nay, hương phụ biển được coi là nguồn dược liệu hương phụ dồi dào hiện hữu ở nước ta. Trước khi dùng cần tiến hành chế biến bằng cách đem các củ hương phụ biển giã, tán với vỏ trấu, hoặc dùng máy xát để loại rễ phụ và làm bong lớp vỏ ngoài, sàng, sẩy cho sạch rồi đem chích với các phụ liệu: gừng, giấm, rượu, muối để có hương phụ nhất chế, nhị chế, tứ chế, hoặc thất chế
Các tác dụng của Củ gấu biển (Hương phụ biển)
Thân rễ hương phụ biển chứa tinh dầu, trong đó có cyperen, β-caryophylen, selinen, cyperotundon, cyperolon, caryophylen oxyd, patchoulenon, isopatchoul. Ngoài ra, còn có các hợp chất axít phenol (axít. p. coumaric, axít ferulic, axít vanilic, a xít p. hydroxybenzoic), alcaloid, glycosid tim, flavonoid, tanin, protein, vitamin C, chất béo, các loại đường, nhiều nguyên tố vi lượng.
Cao lỏng hương phụ có tác dụng ức chế sự co bóp ruột cô lập của động vật thí nghiệm, làm cho tử cung dịu lại, dù con vật có thai hay không có thai, tác dụng giảm đau, ức chế thần kinh trung ương.
Tinh dầu có tác dụng kéo dài thời gian gây ngủ của pentobarbital, tác dụng chống viêm, tác dụng lợi tiểu. Tinh dầu hương phụ có tác dụng kiểu estrogen, kể cả hương phụ sống và chế. Ngoài ra, còn tác dụng ức chế một số chủng vi khuẩn tụ cầu, lỵ.
Theo YHCT , tác dụng của củ gấu biển là hành khí giảm đau, khai uất điều kinh, kiện vị tiêu thực, thanh can hỏa.
Dùng trị đau bụng, đau hai bên sườn, sôi bụng, tiết tả, đau bụng kinh nguyệt, bế kinh khí hư bạch đới.
Liều dùng, ngày 8-12g, dạng thuốc sắc, thuốc bột, thuốc hoàn.
Những người âm hư huyết nhiệt không nên dùng.
Một số bài thuốc
– Củ gấu biển chữa đau dạ dày, ợ hơi, nôn ra nước trong: hương phụ, cao lương khương (riềng), mỗi thứ 12g hoặc hương phụ, can khương, mộc hương, mỗi vị 3g, khương bán hạ 10g, dùng dạng bột.
– Củ gấu biển chữa tiêu hóa kém, bụng đầy trướng: hương phụ 20g, hậu phác nam, trần bì, chỉ xác, mỗi vị 12g, nam mộc hương 16g, sắc uống.
– Củ gấu biển chữa kinh nguyệt không đều, thấy kinh đau bụng, khó sinh nở, khí hư bạch đới: hương phụ, bạch đồng nữ, ngải cứu, ích mẫu, mỗi vị 8-10g. Sắc uống.
– Củ gấu biển chữa chậm kinh, đau bụng dưới: hương phụ 5g, đương quy, bạch thược, mỗi vị 10g, xuyên khung 5g, ô dược 7g, ngải diệp 3g. Sắc uống.
– Củ gấu biển chữa băng huyết, rong kinh: hương phụ sao đen, tán bột, mỗi lần uống 6g, ngày 2 lần, có thể kèm theo tông lư thán (bẹ cây móc, sao đen), chiêu với nước cơm.
– Củ gấu biển chữa kinh sớm, màu thẫm, do huyết nhiệt: hương phụ tứ chế, ngưu tất, mỗi vị 12g, cỏ nhọ nồi, rau má tươi, mỗi vị 30g, sinh địa, ích mẫu, mỗi vị 16g, cỏ roi ngựa 25g. Sắc uống.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
BÀI VIẾT KHÁC
