Hoài sơn (Chinese Yam, Sơn dược) có nhiều loại. Một số loại hoài sơn tên khoa học là Dioscorea opposita hay Dioscorea batatas, Dioscorea polystachya. Đây là một vị thuốc được dùng phổ biến trong các bài thuốc đông y.
Thành phần dược tính
Theo nhiều nghiên cứu khoa học mới đây, hoài sơn có chứa diosgenin. Ngoài ra nó có chứa nhiều chất khác như phytochemical, bao gồm saponin, tinh bột, mucopolysaccharides, protein, axit amin, chất nhầy, polyphenol.
Theo y học cổ truyền, hoài sơn có màu trắng, vị ngọt, bổ phế, tỳ vị, thận. Thường được dùng trong các bài thuốc chữa bệnh đường tiêu hóa, hô hấp. Cũng được dùng trong các bài thuốc chữa các vấn đề thuộc sản – phụ – nam khoa.
Trong y học cổ truyền hoài sơn dùng trong điều trị:
- bổ phế tỳ, chỉ tả (chữa tiêu chảy),
- âm hư sinh nội nhiệt: hoài sơn bổ âm nên thanh nhiệt.
- nhuận bì phu
- ích thận, trị chứng hư tổn lao thương, di tinh
- bổ tâm khí, chữa chứng hay quên
- dùng ngoài trong các trường hợp mụn nhọt, vết loét da…
Một số ứng dụng hiện nay trong y học cổ truyền đối với vị thuốc hoài sơn
- Hoài sơn được sử dụng trên lâm sàng để điều trị chứng kém ăn, tiêu chảy mãn tính.
- Hoài sơn được nhiều nghiên cứu khẳng định về khả năng kiểm soát đường huyết, hạ huyết áp, cải thiện tình trạng rối loạn mỡ máu và kiểm soát cân nặng.
- Hoài sơn rất giàu mangan, một khoáng chất hỗ trợ quá trình chuyển hóa carbohydrate và rất quan trọng để sản xuất năng lượng và chống oxy hóa. Nó cũng là một nguồn cung cấp tuyệt vời Vitamin C và các chất chống oxy hóa giúp loại bỏ các gốc tự do có thể làm hỏng DNA, gây ra các bệnh tim và ung thư.
-
Hoài sơn một nguồn tuyệt vời Vitamin B6. Đây là thành phần cần thiết cho cơ thể phá vỡ homocysteine có thể làm tổn thương thành mạch máu. Sự hiện diện cao của homocysteine dẫn đến cơn đau tim. Vitamin B6 giúp giảm nguy cơ phát triển các bệnh tim. Ngoài ra sơn dược có chứa dioscorin giúp ích cho bệnh nhân tăng huyết áp. Dioscorin ức chế angiotensin, làm tăng tưới máu ở thận qua đó giảm huyết áp.
-
Hoài sơn rất hữu ích cho phụ nữ mãn kinh. Nó bao gồm enzyme cung cấp sự thay thế tự nhiên để thay thế các hormone ở phụ nữ mãn kinh.
Cho đến nay cũng đã có nghiên cứu chứng minh tác dụng điều trị của hoài sơn. Tuy nhiên phần lớn các nghiên cứu dừng lại ở mức nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, nghiên cứu trên động vật. Ít có nghiên cứu về hoài sơn đơn độc trên người. Thường hoài sơn được nghiên cứu đồng thời trong các bài thuốc.
Lưu ý khi sử dụng hoài sơn
Hoài sơn an toàn cho hầu hết mọi người, nhưng nếu bạn đang dùng thuốc, hãy nói chuyện với bác sĩ về các tác dụng phụ có thể xảy ra.
Mặc dù hoài sơn không chứa estrogen, nhưng nó có các đặc tính khiến nó hoạt động giống như một dạng estrogen nhẹ. Nếu bạn đang sử dụng các thuốc hormone, liệu pháp thay thế hormone, thuốc tránh thai… cần lưu ý.
Với các trường hợp lạc nội mạc tử cung, u xơ tử cung, ung thư buồng trứng… cần thận trọng trong sử dụng.
Liều dùng hoài sơn ở mỗi người phụ thuộc vào mục đích sử dụng và bệnh lý đang mắc. Thông thường liều dùng từ 12 – 20g dùng thuốc sắc hoặc tán bột. Dùng cùng các vị thuốc khác hoặc có thể chế biến thành món ăn như hoài sơn luộc, bánh hoài sơn, cháo hoài sơn…
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
