✴️ Thuốc kháng virus tiềm năng chống lại bệnh sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết là một loại bệnh truyền nhiễm cấp tính gây ra bởi virus mang tên Dengue. Virus này thường được lây nhiễm từ người sang người thông qua muỗi vằn. Nếu chẳng may bị loại muỗi này đốt và truyền mầm bệnh vào cơ thể, chỉ trong 4 – 5 ngày sau, bạn sẽ mắc phải bệnh sốt xuất huyết.
Mới đây, các nhà nghiên cứu tại Viện KU Leuven Rega (KU Leuven Rega Institute, Bỉ) và CD3 (Center for Drug Design and Discovery, KU Leuven, Bỉ) đã phát triển thành công chất ức chế tối ưu đối với vi-rút dengue, tác nhân gây ra căn bệnh nhiệt đới được biết tới như là sốt xuất huyết. Các nhóm đã hợp tác với Janssen Pharmaceuticals, N.V. Phân tử kháng vi-rút đặc biệt hiệu quả chống lại tất cả các biến thể sốt xuất huyết đã biết và có thể được sử dụng cho các mục đích điều trị và phòng ngừa. Các kết quả nghiên cứu đã được đăng tải trên tạp chí Nature.
Mỗi năm, bệnh sốt xuất huyết lây nhiễm lên tới 400 triệu người, gây bệnh lên tới 100 triệu người và giết chết hàng nghìn người. Các triệu chứng của bệnh bao gồm sốt cao, đau cơ và đau khớp dữ dội. Một số bệnh nhân còn bị xuất huyết dưới da hoặc rò mao mạch.
Căn bệnh này do vi-rút sốt xuất huyết (dengue virus) gây ra, muỗi là tác nhân truyền nhiễm, và ở gần như tất cả các vùng (cận) nhiệt đới, đặc biệt là ở Mỹ Latinh và châu Á. Tần suất bùng phát vẫn đang tiếp tục gia tăng và vi-rút này dự kiến sẽ ảnh hưởng đến hàng tỷ người nữa trong những thập kỷ tới, khi vi-rút lây lan sang các khu vực khác do biến đổi khí hậu và các xu hướng toàn cầu khác. Năm 2019, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa bệnh sốt xuất huyết vào danh sách mười mối đe dọa đối với sức khỏe toàn cầu.
Hiện tại, vẫn chưa có thuốc kháng vi-rút nào để ngăn ngừa hoặc điều trị bệnh sốt xuất huyết. Tuy nhiên, điều này có thể sẽ thay đổi nhờ vào phát hiện đột phá của các nhóm đến từ Viện KU Leuven Rega và CD3, hợp tác với Janssen Pharmaceuticals, N.V.
Ngăn chặn “bộ máy sao chép” (copier) của vi-rút:
Giáo sư Johan Neyts thuộc Viện Rega tại KU Leuven giải thích rằng thuốc kháng vi-rút có một cơ chế đặc biệt: “Cùng với nhóm nghiên cứu của Giáo sư Ralf Bartenschlager từ Đại học Heidelberg, chúng tôi đã chứng minh rằng chất ức chế của chúng tôi có thể ngăn cản sự tương tác giữa hai protein của vi-rút, là một phần của bộ máy sao chép vật liệu di truyền (copier for the genetic material) của vi-rút. Nếu sự tương tác này bị chặn, vi-rút không còn có thể sao chép vật liệu di truyền của nó. Do đó, không có bản sao mới nào của vi-rút được tạo ra.”
Cùng với Giáo sư Xavier de Lamballerie (Đại học Aix-Marseille), nhóm nghiên cứu đã chứng minh rằng thuốc kháng vi-rút rất hiệu quả chống lại tất cả các biến thể đã biết của vi-rút sốt xuất huyết.
Các nhà nghiên cứu cũng đã thử nghiệm chất ức chế này trên chuột. Suzanne Kaptein (Viện Rega tại KU Leuven): “Ngay cả liều thuốc thấp được sử dụng qua đường uống cũng được chứng minh là rất hiệu quả. Hơn nữa, việc điều trị vẫn có hiệu quả khi tình trạng nhiễm trùng đã ở mức đỉnh điểm. Trong những trường hợp này, số lượng vi-rút trong máu giảm đáng kể trong vòng 24 giờ sau điều trị. Điều này cho thấy thuốc kháng vi-rút có tác dụng cực kỳ mạnh.”
Thích hợp để phòng ngừa bệnh:
Nghiên cứu trên chuột cho thấy chất ức chế (inhibitor) cũng có thể được sử dụng cho mục đích phòng ngừa. Những phát hiện này chính là dấu hiệu lạc quan cho tương lai, vì vắc-xin sốt xuất huyết hiện nay chỉ có thể bảo vệ một phần.
Giáo sư Johan Neyts (KU Leuven): “Các loại thuốc trị sốt xuất huyết hiệu quả và an toàn, có thể dễ dàng uống dưới dạng viên nén, có thể mang lại sự bảo vệ hiệu quả cho bất kỳ ai trong một khoảng thời gian nhất định. Ví dụ những người sống trong các khu vực đang có dịch sốt xuất huyết, họ có thể dùng thuốc trị sốt xuất huyết trong vài ngày hoặc vài tuần. Thuốc viên này cũng có thể bảo vệ khách du lịch hoặc nhân viên tổ chức phi chính phủ (NGO workers) trong thời gian họ lưu trú tại các khu vực có nguy cơ nhiễm cao. ”
Thuốc kháng vi-rút sẽ được phát triển ở dạng dễ sử dụng, có thể được tối ưu hóa cho việc điều trị và phòng ngừa bệnh ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.
12 năm tìm kiếm:
Giáo sư Johan Neyts (KU Leuven) cho biết sự phát triển của thuốc kháng vi-rút là một chặng đường dài. “Chúng tôi bắt đầu dự án này vào năm 2009. Đầu tiên, chúng tôi kiểm tra hàng nghìn phân tử trong thư viện hợp chất của Centre for Drug Design and Discovery (CD3) để tìm một hoặc nhiều phân tử ức chế vi rút trong các tế bào được nuôi trong phòng thí nghiệm. Nói cách khác: chúng tôi đã bắt đầu nghiên cứu này như mò kim đáy bể. Ngay sau khi chúng tôi xác định được các phân tử như vậy, các nhà hóa dược học tại CD3 có thể bắt đầu làm việc với chúng. Họ đã tạo ra nhiều phiên bản của phân tử để tăng hiệu quả chống lại vi-rút.”
Có bốn loại vi-rút sốt xuất huyết, và phân tử đó cần phải có hiệu quả như nhau đối với cả bốn loại. Patrick Chaltin từ CD3 cho biết thêm: “Không dễ dàng gì để đạt được mục tiêu đó: quá trình tối ưu hóa bao gồm khoảng 2000 bước. Nhiều năm cộng tác chuyên sâu hiện đã tạo ra một loại thuốc ức chế bệnh sốt xuất huyết cực hiệu quả mà chúng tôi tự hào giới thiệu.”
Kể từ năm 2013, các nhà khoa học từ Janssen Pharmaceuticals – bao gồm Marnix Van Loock, Olivia Goethals và Tim Jonckers – đã hợp tác với các nhóm KU Leuven, thúc đẩy loạt hoạt chất phát triển hơn nữa.
Tham vọng ngoài bệnh sốt xuất huyết:
KU Leuven và CD3 cũng có những kế hoạch đầy tham vọng cho cuộc chiến chống lại các loại vi-rút khác. Họ đang tìm kiếm các loại thuốc kháng vi-rút phổ rộng chống lại coronavirus. Patrick Chaltin: “Trong tương lai, chúng tôi muốn phát triển một loạt các phân tử kháng vi-rút chống lại các họ vi-rút khác nhau có khả năng gây đại dịch, vì vậy không chỉ mỗi coronavirus. Điều này sẽ đòi hỏi nguồn tài chính đáng kể, mà bây giờ chúng tôi đang cố gắng đạt được.”
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
BÀI VIẾT KHÁC
