✴️ Dùng thuốc trước, trong hay sau bữa ăn

Từ lâu, người ta thường chọn lựa thời điểm dùng thuốc thích hợp dựa vào các bữa ăn (ngay, gần hoặc xa bữa ăn) tùy vào sự tương tác thuốc và thức ăn, thức uống. Thức ăn thức uống nếu được dùng chung cùng với thuốc sẽ ảnh hưởng làm thay đổi mức độ hấp thu, phân bố, chuyển hóa và thải trừ thuốc, do đó làm thay đổi tác dụng và cả độc tính đối với thuốc. Tức là, nếu dùng thuốc không đúng lúc, thuốc và thức ăn thức uống có thể gây tương tác với thuốc dùng một cách bất lợi. Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều thuốc không ảnh hưởng bởi thực phẩm, muốn uống lúc nào cũng được.

Căn cứ nào quan trọng nhất để thuốc phải được dùng cùng hoặc sau khi ăn hoặc dùng khi đói?

Chúng ta có thể tìm hiểu thuốc nên được dùng cùng hoặc sau khi ăn hay khi đói thông qua tờ hường dẫn sử dụng cho bệnh nhân của nhà sản xuất trên eMC hay tờ tóm tắt đặc tính của sản phẩm (SPC). 

Các thuốc được dùng CÙNG hoặc SAU ăn.

Có 6 lý do tại sao nên dùng thuốc cùng hoặc sau khi ăn

• Thuốc có thể gây buồn nôn hoặc nôn.
• Các thuốc gây kích ứng.
• Thuốc dùng để điều trị các bệnh ở miệng hoặc họng.
• Các thuốc hấp thụ tốt hơn nếu dùng cùng với thức ăn.
• Một số thuốc điều trị đái tháo đường.
• Các antacid dùng ở bệnh nhân rối loạn tuyến nước bọt.

1. Các thuốc có thể gây buồn nôn hoặc nôn

Các thuốc này nên được dùng sau bữa ăn để hạn chế các tác dụng không mong muốn của thuốc.

Ví dụ:

• Allopurinol
• Bromocriptin
• Co-beneldopa

2. Các thuốc gây kích ứng

Các thuốc này có thể gây ra rối loạn đường tiêu hóa như khó tiêu, viêm hoặc loét đường tiêu hóa. Mặc dù thích hợp hơn khi dùng thuốc với bữa ăn nhưng cũng có thể dùng cùng với một số bánh quy, bánh mì, hoặc sữa.

Ví dụ:

• Aspirin
• NSAID ( diclofenac, ibuprofen,…)
• Steroid ( prednisolon, hydrocortison, dexamethason)

3. Các thuốc dùng để điều trị bệnh về miệng hoặc họng

Thuốc dùng làm sạch miệng, điều trị nấm miệng (nystatin dạng lỏng, miconazol dạng gel) và điều trị loét miệng nên được dùng sau bữa ăn. Nếu các thuốc này được dùng trước khi ăn thì các thuốc này sẽ bị thức ăn rửa trôi nhanh chóng và mất tác dụng của thuốc.

4. Các thuốc hấp thu tốt hơn cùng với thức ăn

Một số thuốc cần thức ăn trong dạ dày để hấp thu tốt hơn vào máu.

Ví dụ như các thuốc điều trị HIV:  ritonavir, saquinavir, nelfinavir.

5. Một số thuốc điều trị đái tháo đường

Các thuốc này thường được dùng trong bữa ăn làm giảm xuất hiện glucose máu cao sau bữa ăn và tránh giảm nồng đồ glucose máu quá mức xẩy ra ngay sau đó. Một số thuốc được sử dụng trước bữa ăn, hoặc cùng với bữa ăn hay sau khi ăn. Có thể tìm thấy chi tiết cách sử dụng trên tờ hướng dẫn sử dụng cho bệnh nhân hoặc tham khảo ý kiến của dược sỹ.

6. Antacid dùng cho bệnh nhân có triệu chứng rối loạn tuyến nước bọt

Dạ dày tiết quá nhiều acid khi có thức ăn có thể  gây ra chứng khó tiêu hay ợ nóng, việc uống antacid ngay sau hoặc giữa bữa ăn có thể làm giảm các triệu chứng này.

Các thuốc uống khi DẠ DÀY RỖNG (ĐÓI)

Hầu hết các thuốc phải được uống khi dạ dày rỗng là do thuốc không được hấp thu vào máu tốt khi có thức ăn. Một số thuốc phổ biến thuộc nhóm này như:

• Flucloxacillin
• Phenoxymethylpenicillin (Penicillin V)
• Oxytetracyclin

Khi sử dụng một tiếng trước khi ăn các thuốc này sẽ được hấp thu trước khi thức ăn được dùng. Nếu không tuân thủ thuốc sẽ không có hiệu quả vì vậy bệnh nhân nên được khuyến khích tuân thủ hướng dẫn sử dụng nghiêm ngặt.

Một số thuốc trong nhóm biphosphat được sử dụng trong điều trị loãng xương là một trường hợp đặc biệt. Thậm chí khi dùng cùng với một lượng rất nhỏ thức ăn cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả của thuốc. Bao gồm các thuốc:

• Acid alendronic
• Clodronat natri
• Etidorat dinatri
• Acid ibandronic
• Risedronat natri
• Acid tiludronic

Các thuốc biphosphat không nên uống trước khi đi ngủ. Nhìn chung, các thuốc này nên được sử dụng vào buổi sáng trước bữa ăn sáng theo các chỉ dẫn dưới đây:

Một số thuốc sẽ không được hấp thu qua ruột nếu dùng sau khi ăn.

Ví dụ như sucrafat dùng để bao vết loét, phải được dùng ít nhất 1 tiếng trước khi ăn. Nếu dùng trong hoặc sau khi ăn thuốc sẽ bao thức ăn thay vì bao vết loét dẫn đến không có hiệu quả điều trị.

Mebeverin được sử dụng để giảm co thắt đường ruột trong khi ăn. Thuốc nên được dùng trước khi ăn 20 phút để đảm bảo thuốc có tác dụng trước khi thức ăn có mặt ở ruột.

Tương tự, thuốc nang cromoglicat natri được sử dụng trước bữa ăn để giảm thiểu tối đa ảnh hưởng của các loại dị ứng thức ăn.

Đối với các thuốc được yêu cầu uống khi dạ dày rỗng để được hấp thu tối đa thì người bệnh nên chọn các thời điểm thích hợp trong ngày thuận tiện cho việc sử dụng.

Các thuốc dùng 1 lần mỗi ngày, uống lúc dạ dày rỗng tốt nhất nên dùng trước bữa ăn sáng hoặc các thời điểm giữa sáng, giữa chiều hay trước khi đi ngủ. Bisphophanat không nên dùng trước khi đi ngủ.

TÓM LƯỢC

• Một số thuốc phải được uống trong hoặc sau khi ăn. Nếu không tuân thủ có thể dẫn đến đau dạ dày ruột hoặc làm giảm tác dụng của thuốc.
• Trong khi đó, một số thuốc cần phải được uống trước bữa ăn nếu không thuốc sẽ không có tác dụng.
• Đối với các thuốc phải dùng khi đói để hấp thu hoàn toàn, bệnh nhân nên chọn các thời điểm dùng trong ngày phù hợp: trước bữa ăn sáng hoặc chọn thời điểm giữa sáng, giữa chiều hoặc trước khi đi ngủ. Biphosphat không nên dùng trước khi đi ngủ.
• Bệnh nhân không tuân thủ sử dụng thuốc theo hướng dẫn một vài lần có thể không ảnh hưởng tới hiệu quả của thuốc. Tuy nhiên, nếu việc này xẩy ra thường xuyên thì thuốc sẽ không có tác dụng.

Có thể bạn quan tâm: Hướng dẫn về thời điểm dùng thuốc

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp